سهراب سپهری در پانزدهم مهر 1307 هجری خورشیدی در كاشان به دنیا آمد. پدر و مادر وی، اهل هنر و شعر بودند. این امر سبب شد تا او از كودكی به شعر و شاعری علاقه مند شود. این شاعر بزرگ بسیار زود پدرش را از دست داد، به همین دلیل در یكی از شعرهایش با نام «خیال پدر» از او یاد كرد:
در عالم خیال به چشم آمدم پدر
كز رنج چون كمان قد سروش خمیده بود
دستی كشیده بر سر رویم به لطف و مهر
یك سال می گذشت، پسر را ندیده بود
وی تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان خیام و متوسطه را در دبیرستان پهلوی كاشان به پایان رساند و با اتمام دوره ی 2 ساله ی دانشسرای مقدماتی پسران در آذر 1325 هجری خورشیدی به استخدام اداره ی فرهنگ زادگاه خویش درآمد. مدتی بعد در شهریور 1327 هجری خورشیدی وارد دانشكده ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و هم زمان در تهران به استخدام شركت نفت درآمد اما پس از هشت ماه استعفا كرد و در هنرستان های هنرهای زیبا به امر آموزش مشغول شد.
سهراب سپهری برای مدتی به سبك نیمایی شعر سرود اما بعدها با تكیه بر دیدگاه انسان مدارانه و آموخته‌های فلسفی خود، به شیوه تازه ای دست یافت كه مجموعه ی «حجم سبز» شیوه ی تكامل یافته سبك او محسوب می‌شود.
سهراب سپهری كتاب های «آوار آفتاب» و «شرق اندوه» را در 1340 هجری خورشیدی منتشر كرد. شهرت وی از 1344 خورشیدی با انتشار شعر بلند «صدای پای آب» آغاز شد. این اثر كنایه از صدای پای مسافری در سفر زندگی است. این شاعر در 1345 هجری خورشیدی با خلق شعر «مسافر» كه بیان سیر و سفر و دیدگاه فلسفی زندگی وی بود یكی از درخشان ترین شعرهای فارسی دوره ی معاصر را به منصه ظهور رساند.
شعر سهراب سپهری رنگارنگ است و خواننده را به افق های تازه می كشاند. آثار وی سرشار از صور خیال و تعبیرهای بدیع است كه با وجودِ زیبایی ظاهری و تصویرهای زیبا، در مجموع از جریان های زمان به دور بوده و در آن پراكندگی و ناهماهنگی تصویرها به چشم می خورد. دستاوردهای زیبایی شناختی شرق و غرب، در نقاشی های سهراب سپهری جلوه گر هستند. وی رویكرد نوین و متفاوتی داشت و در نقاشی به شیوه‌ای موجز نیمه انتزاعی دست یافت كه برای بیان مكاشفه‌های شاعرانه اش كارگشا بود.
سهراب سپهری دهه ی نخست و دوم زندگی خود را با علم و هنر سپری كرد و در دهه ی سوم و چهارم به تجربه اندوزی و سفر پرداخت. در این دوره به كشورهای ژاپن، فرانسه، ایتالیا، هندوستان، آمریكا و بسیاری دیگر از كشورهای شرق و غرب سفر كرد كه بهترین شاهد این موضوع انتشار آرام و تدریجی آثارش است. وی اثرهای خود را در دهه های 1330 و 1340 هجری خورشیدی چاپ كرد.
سرانجام این شاعر و نقاش طبیعت گرا در 1358 هجری خورشیدی به بیماری سرطان خون مبتلا شد و برای درمان به انگلیس رفت، اما بیماری پیشرفت كرده بود و وی ناكام از درمان به تهران بازگشت. تا این كه در غروب یكم اردیبهشت 1359خورشیدی در بیمارستان پارس تهران به دیار باقی شتافت و در آرامگاه امامزاده سلطان علی بن محمدباقر روستای مشهد اردهال واقع در اطراف كاشان به خاك سپرده شد.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز تولد سهراب سپهری به گفتگو با «افشین علاء» شاعر، نویسنده و عضو هیات مدیره ی انجمن شاعران ایران پرداخت.
افشین علاء، این شاعر را به عنوان یكی از استوانه های شعر پس از دوران نیما یوشیج دانست و گفت: وی در فضای شعری با دیگر شاعرهای معاصر تفاوت اساسی دارد و فرم و معنای مختص به خود را در شعر معاصر ایجاد كرد و توانست با طبیعت گرایی و استفاده از احساس های بكر بشری، فرمی را در زبان خود شكل دهد كه به یك طبیعت آرام، سرشار از ظرافت و زیبایی و در عین حال ریزه كاری شبیه است. می توان گفت طبیعتی كه در محیط زندگی او وجود داشت، در قالب شعرش تاثیرگذار بود. او سروده هایی داشت به روانی آب و لبریز از ظرافت هایی كه در یك حیطه ی سرسبز در دل كویر شاهد وجود دارد.
این نویسنده در رابطه با نقش سیر و سلوك در آثار شعری این شاعر، اظهار داشت: این امر از نكته ها و خصیصه های اصلی شعر سهراب سپهری است. وی در میان شاعران و روشنفكران هم عصر خود، بسیار بی حاشیه و آرام زندگی كرد و بیشتر به تنهایی و طبیعت پناه برده بود و همین نیز باعث نوعی سیر و سلوك معنوی شد كه او را به دست آموزه های شعر عرفانی سوق داد. هر چند این عرفان وابسته به یك خاستگاه مشخص نیست بلكه رگه هایی از اندیشه های اسلامی است كه حاصل مطالعه و تنهایی های شاعر به شمار می رود. در بعضی زمان ها، فرازهایی از شعر وی، تاثیر گرفته از آیه های قرآن می شود و گاهی هم سروده هایش با آموزه های دین های دیگر ارتباط دارد. بنابراین معنویت بر شعر او حاكم بوده است.
وی در ادامه با اشاره به نمادگرایی شعر سهراب سپهری، تصریح كرد: سروده های وی این توفیق را داشته است كه هم در میان خواص به عنوان یك استوانه در شعر معاصر شناخته شود و هم عامه مردم توانسته اند با بخشی از اثرهای او ارتباط برقرار كنند؛ باید گفت به هر اندازه كه نمادگرایی در شعر سهراب بیشتر می شود، دایره مخاطبش خاص تر شده است و مخاطب عام نیاز به تفسیر آن دارد. اما هر چه كه مضمون و زبان شعری او به زندگی عادی مردم و چشم انداز آنها از طبیعت و معنویت نزدیك می شود، به دل عامه مردم می نشیند.
این عضو هیات مدیره انجمن شاعران ایران در رابطه با بیان دغدغه ی اجتماعی در شعر سهراب سپهری، بیان داشت: هر صاحب اثر و هنرمندی را باید با مقتضیات خاص خودش سنجید و نمی توان حكمی را تعمیم داد. از این رو نباید انتظار داشت راهی را كه مهدی اخوان ثالث پیموده است، سهراب سپهری هم دنبال كند و نمی توان گفت كه وی دغدغه اجتماعی نداشته به این رو كه بروز دغدغه های اجتماعی در شعر، دارای جلوه های متفاوتی است. برای نمونه غزل سرایی همچون سیمین بهبهانی به صورت مستقیم وارد موضوع های روز می شود اما سهراب سپهری پیام هایش را به مخاطب با همان فضای راز آلود، آرام و صمیمی مختص به خود انتقال می دهد.
افشین علاء با عنایت به سبك شعری سهراب سپهری، تصریح كرد: شعر او یكی از جلوه های تحول در فرم و زبان شعر معاصر است وی در قالب نیمایی و نو صاحب سبك بوده هر چند در زیر مجموعه ی آموزه های نیما یوشیج قرار می گیرد با این وجود آثار او دارای ویژگی های خاصی بوده كه كمتر شاعری این صفت را دارا است. می توان گفت اگر نام سهراب سپهری هم زیر شعرهایش نوشته نشود برای مخاطبی كه اندك آشنایی با ادبیات داشته باشد قابل فهم است. با این وجود در میان مخاطب عام دیده می شود كه افراد زیادی سبك او را وارد زبان و فنون شعری خود كرده اند اما از عهده ی ظرافت های سروده های وی برنیامده اند.
عضو هیات مدیره انجمن شاعران ایران در پایان یادآور شد: شعر و نقاشی های سهراب سپهری ترجمه ای از یكدیگر هستند با این تفاوت كه شعرهای او نسبت به نقاشی هایش برای مخاطب قابل وصول تر بوده و ذهن پیچیده ی وی كه از سبك هندی تاثیر پذیرفته در نقاشی های او نمایان تر است. همچنین نباید از نظر دور داشت كه در حال حاضر رونق ادبیات و شعر پایین آمده و با توجه به این امر نیاز به یك بازنگری در شعر سهراب سپهری وجود دارد كه باید به وسیله ی منتقدهای بزرگ برای مردم، بازشناسی شود، هر چند نمونه ای از این كار را به عنوان گام نخست «سیدحسن حسینی» در كتاب «بیدل،سهراب و سبك هندی» انجام داد اما باید این مسیر ادامه پیدا كند.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9362**2002**9131
تاریخ انتشار: ۱۵ مهر ۱۳۹۴ - ۱۱:۰۱
تهران- ایرنا- «سهراب سپهری» شاعر و نقاش معاصر، هنرمندی جستجوگر و كمال طلب است كه دیدگاه انسان مدارانه اش بسیار گسترده و فراگیر بود و با سروده هایش مخاطب را به سفر در دنیایی پر از رمز و راز سوق می داد.