بدعت ها و خرافات را كنار بگذاريم

روزنامه نسل فردا نوشت: چند دهه اخير در مراسم عزاي سالار شهيدان شاهد تيغ و قمه زني عزاداران در برخي شهرها هستيم كه اين عمل موافقان و مخالفاني دارد. در اين مجال بر آنيم تا در خصوص پيدايش و كم و كيف آن بررسي كنيم.
** تعريف قمه زني
قمه زني نوعي مراسم مذهبي است كه در ميان برخي شيعيان رواج دارد و طي آن افراد با ضربه زدن توسط آلت برنده (قمه) بر سر خود باعث ايجاد جراحت و خونريزي در آن مي شود.
اين نوع عزاداري در ميان گروهي از شيعيان در مراسم عزاداري ماه محرم با هدف مواسات و ابراز علاقه و ارادت به امام حسين (ع) و همچنين تقويت خوي شجاعت و اعلام جهاد در راه اعتقادات انجام مي شود؛ شركت كنندگان در اين مراسم در صبح روز عاشورا با پوشيدن لباس هاي سفيد به انجام اين عمل مبادرت مي كنند.
** پيدايش قمه زني
درمورد منشـأ اصلي و اولي قمه زني، اقوال مختلف وجود دارد؛ اما آنچه كه بيشتر از همه مستند و قابل اثبات است، اين است كه تيغ زني و قمه زني رسومي عاريتي اند كه از جانب ترك هاي آذربايجان به فارس ها و اعراب منتقل شده اند.
ابراهيم الحيــدري جامعه شناس، محقق و نويسنده عراقي الاصل كتاب تــراژدي كربلا نيز براين عقيده است كه مراسمي از قبيل قمه زني، قبل از قرن نوزدهم در عراق مرسوم نبوده و به تدريج از اواخر اين قرن در آن كشور رواج يافته است.
عرب هاي عراق تا آغاز قرن بيستم در اين گونه مراسم شركت نمي كردند؛ اين اعمال در ابتدا در ميان ترك هاي عراق، فرق صوفيه وكردهاي غرب ايران مرسوم بود.
گزارشي از مقامات بريتانيايي درباره مراسم عاشوراي 1919م. در نجف نيز حاكي است كه گروهي صد نفره از شيعيان ترك در آن سال به قمه زني پرداخته بودند.حاج حميد راضي (متوفي ســال 1953.م)
همچنين در خاطرات شفاهي هيچ يك از كهن سالان نجف و كربلا از برگزاري مراسم قمه زني قبل از نيمه قرن نوزدهم ياد نشده است.
اين گونه مراسم براي اولين بار توسط برخي زائران ترك از طايفه قزلباش رواج يافت. آنان به هنگام زيارت امام حسين (ع) با شمشيرهايي مخصوص به سرهاي خود ضربه مي زدند.
از نظر تاريخي مسلم است كه قمه زني در ايران نيز تا پيش از صفويه هيچ گونه سابقه اي نداشته است و محور ترديدها در آن است كه آيا در زمان صفويه به وجود آمده است و يا اينكه بعد از صفويه در زمان قاجاريه وارد شده و رواج يافته است؟
** نظر علما
قمه زني نيز مثل زنجير زني و شبيه خواني و...از دير باز مورد اختلاف نظر علما و پيروان و مقلدين آنان بوده و به استفتا و افتا مبني بر جواز يا عدم جواز آن مي پرداخته اند.
اين مراسم از نظر شرعي پايه و مبناي ديني ندارد و صرفا روي علاقه شيعيان به ابا عبدالله الحسين(ع) انجام مي گيرد.
برخي فقها نيز آن را در صورتي كه ضرري نداشته باشد، مجاز مي دانند. برخي از فقها نيز به خاطر تاثير نامطلوب آن بر افكار ديگران و موجب وهن مذهب بودن، آن را ممنوع دانسته اند.

** نظر امام خميني (ره)
امام خميني (ره) در پاسخ به استفتايي كه در سال هاي اول پيروزي انقلاب اسلامي در اين زمينه از ايشان شده بود، فرمودند: در وضع موجود، قمه نزنند.

** نظر رهبري
رهبر فرزانه انقلاب نيز در ديدار با روحانيون در آســتانه ايام عاشورا( ســال1373 شمسي) ضمـن بيانات مبسـوطي در خرافــه زدايي از عزاداري سيد الشــهدا«ع » فرمودند: «قمه زدن هــم از آن كارهاي خلاف اســت...اين يك كار غلطي است كه عده اي قمه ها را بگيرند و بر سر خود بزنند و خون بريزند. كجاي اين كار،حركت عزاداري است؟ اين جعلي است.اينها چيزهايي است كه از دين نيســت.» آن را بدعت،خلاف و خرافه دانستند و ايشان در پاسخ به نامه امام جمعه اردبيل نوشتند: امروز اين ضرر بســيار بزرگ و شكننده است و لذا قمــه زدن علني و همراه بــا تظاهر، حرام و ممنوع است.

**آيت الله فاضل لنكراني
آيت الله فاضل لنكراني بر اين عقيده است كه با توجه به گرايشي كه نسبت به اسلام و تشيع از پيروزي انقلاب اسلامي ايران در اكثر نقاط پيدا شده و ايران اســلامي به عنوان ام القراي جهان اسلام شناخته مي شــود و اعمال و رفتار ملت ايران به عنوان الگوي اســلام مطرح است، لازم است در بارة مسايل سوگواري امام حسين (ع)به گونــه اي عمل شــود كــه موجــب گرايش بيشتـر بــه آن حضــرت و هــدف مقدس وي گــردد؛ در ايــن اوضــاع مســئلة قمــه زني نــه تنهــا چنين نقشــي نــدارد، بلكه به علت نداشــتن هيچ گونه توجيه قابــل فهم، ثمره اي جز نتيجه سوء نخواهد داشت؛ لذا لازم است علاقه مندان به امام حسين (ع) از اين گونه اعمال خودداري كنند.

**آيت الله مكارم شيرازي
آيت الله مكارم گفته اند: عزاداري خامس آل عبا از افضل قربات و ماية بيداري مســلمين است، ولي از كارهايي كه موجب وهن مذهب مي شود و بهانه به دست دشــمنان و مخالفان مي دهد، بايد اجتناب نمود.

**آيت الله تبريزي
آيت الله تبريــزي نيز گفته اند : عــزاداري بايد طوري باشد كه وهن بر شيعه نباشد. البته اين احســاس مذهبــي و عواطف ديني كه سبب مي شود به عشق حســين (ع )چنين كارهايي كنند، بايد در مسير صحيح هدايت شود و مورد بهره برداري قرار گيرد تا شــور و انگيزه جهاد و شهادت بيافريند. آنان كه به خاطــر حســين (ع )حاضرند خون بدهند، چه بهتر كه خون خويش را به درمانگاه ها و مراكز انتقال خون اهدا كنند يا با تاسيس بانك خون، از فداكاران و ايثارگــران داوطلب در روز عاشورا خون گرفته شود و نگهداري گردد،تا از اين طريق،جان انسان هاي بسياري كه نيازمند خونند، نجات يابد.
** قمه زني از ديد غربي ها
در چنــد ساله اخير گاهي گزارش هاي جانبدارانــه از عــزاداري امــام حســين (ع ) و مراسم قمه زني در رسانه هاي خارجي پخش مي شــود تا ديد غير مســلمانان را هر چه بيشــتر به دين اســلام بد بيــن كنند.
دو ســال پيش، رويترز گزارشــي از مراسم تيغ و قمه زني عاشــورا در سراســر جهان با عنوان 'فســتيوال عاشــورا' مخابره كرد كه بيشتر بر آئين هاي قمه زني و تيغ زني در كشــورهاي پاكستان، افغانستان و هند توجه دارد و سعي در نشان دادن تصويري جهت دار از اين آئين است و اين در حالي است كه بسياري از علماي شيعه سراسر جهان آسيب رساني به بدن در عزاداري حسيني را جايز ندانسته اند. هر چند كه در ميان گزارش تصويري رويترز عكسي از مراسم عاشورا در ايران ديده نمي شود.
** نذر قمه زني
اما اين كه اگر كسي نذر كرده باشد قمه بزند ، چون بايد متعلق نذر از افعال راجح و مستحب و يا لا اقل مباح باشد، نيز با توجه به فتوا به حرمت توسط برخي مراجع، همچنين با توجه به بازتاب منفي اين كار، چنين نذري از نظر شرعي صحيح نيسـت و نبايد بدان عمل نمود؛ زيرا از شرايط صحت نذر برخوردار نيست.
گ/ 7141/ 6508