سرزمین اژدها گرفتار پیری جمعیت

چین قانونی را در سال 1979 میلادی تصویب كرده بود كه به استناد آن داشتن فرزند دوم برای خانواده های چینی ممنوع بود و متخلفین از این قانون مجازات می شدند. این قانون البته با هدف رشد فزاینده جمعیت چین تصویب شد. اواخر سال 2013 دولت پكن به صورت آزمایشی سیاست داشتن فرزند دوم را در برخی استان ها اجرا كرد و در نهایت در اكتبر سال جاری آن را سراسری كرد.
اكنون كه این سیاست به طور رسمی لغو شد، زوج های چینی می توانند بدون ترس از برخورد و مجازات، فرزند دومی را در جمع خانواده خود داشته باشند.
پس از سه دهه اجرای سیاست «تك فرزندی» در چین، مقام های این كشور اكنون به این نتیجه رسیدند كه باید در این سیاست تجدیدنظر كنند، چه آنكه در صورت ادامه روند سیاست تك فرزندی، بحران جمعیتی در مرحله میانسالی رشد اقتصادی این كشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
افزایش شمار جمعیت كهنسالی در پرجمعیت ترین كشور جهان مدتی بود كه به یكی از مهمترین دغدغه ها و مسئله ای مهم برای مقام های چین تبدیل شد و آنها را به اتخاذ این تصمیم مهم واداشت.
به استناد سرشماری سال 2013 میلادی، جمعیت كنونی چین یك میلیارد و 375 میلیون نفر است. این میزان جمعیت در نتیجه سیاست كمیسیون ملی تنظیم خانواده چین در سه دهه گذشته سبب شد تا دستكم 300 میلیون نفر به جمعیت چین افزوده نشود.
لغو قانون «تك فرزندی» در چین البته دلایل متعددی داشت. قانون تك فرزندی این نگرانی را ایجاد كرده بود كه سیاست های جمعیتی چین، جمعیت كهنسال را افزایش دهد و نیروی كار را با چالش مواجه سازد.
آكادمی علوم اجتماعی چین در گزارشی اعلام كرده بود كه تا سال 2020 تعداد سالمندان این كشور به حدود 248 میلیون نفر می رسد، یعنی 17 درصد بر جمعیت كهنسال كنونی جامعه اضافه می شود.
آمارها و پیش بینی ها حاكی از آن است كه چین در آینده ای نزدیك، جای آمریكا را به عنوان اقتصاد نخست جهان می گیرد، این قدرت نوظهور در درون البته با مشكلی اساسی مواجه است كه باعث شكافی بزرگ میان تولید سرانه این كشور با تولید سرانه كشورهای پیشرفته می شود.
كارشناسان اقتصادی تغییر الگوی سنتی جامعه را بزرگترین بحران پیش روی چینی ها دانسته و اعلام می كنند چین به زودی شاهد یكی از سریعترین رشد جمعیت سالمندان در تاریخ خواهد بود.
چین كه پیشتر در خصوص سیاست های تك فرزندی تغییراتی ایجاد كرده بود، امیدوار بود بتواند مشكل پیری جمعیت را تا حدودی حل كند، اما به دلیل عدم استقبال جوانان چینی به داشتن فرزند دوم، این كشور در عمل به سمت كهنسالی سوق یافت.
پیشتر در گزارش هایی نهادها و سازمان های مختلف از استقبال زوج های چینی به داشتن فرزند دوم اشاره شده بود، اما بعد از آن، آمارهایی منتشر شد كه نشان دهنده واقعیت دیگری بود. «عدم استقبال زوج های جوان به داشتن فرزند دوم.»
«ژونگ دونگ بو» معاون كمیسیون سلامت و تنظیم خانواده شهرداری پكن در این خصوص به صراحت اعلام كرد كه در زمان اجرای آزمایشی طرح داشتن فرزند دوم در سال 2013 میلادی، این طرح با استقبال زوج های جوان مواجه نشد.
او گفت كه در راستای سیاست های داشتن فرزند دوم، از 30 هزار و 305 درخواست ثبت شده در سال 2013 میلادی، با درخواست 28 هزار و 778 زوج برای داشتن فرزند دوم موافقت شد.
او با بیان اینكه این رقم پایین تر از حد انتظار است، افزود: با اعلام آزمایشی اجرای این طرح، انتظار می رفت در حدود 50 هزار زوج فقط در پكن برای به دنیا آوردن فرزند دوم اعلام آمادگی كنند، اما اینگونه نشد.
این نگرانی برای مسئولان كشور چین زمانی بیشتر شد كه سه ماه قبل از صدور لغو قانون «تك فرزندی» از میان نزدیك به 11 میلیون زوج چینی كه اجازه داشتند فرزند دوم داشته باشند، فقط نزدیك به یك میلیون و 500 هزار زوج با استفاده از این شرایط اعلام كردند كه بزودی صاحب فرزند دوم خواهند شد. كارشناسان ریشه نبود انگیزه در داشتن فرزند دوم را شرایط اقتصادی عنوان كرده اند.
حال با لغو قانون تك فرزندی، 100 میلیون زوج چینی می توانند با برداشته شدن محدودیت ها، صاحب فرزند دوم شوند و دولمتردان چینی بسیار امیدوارند كه این مهم تحقق یابد تا شیب تند پیری كشور ملایم تر شود.
البته شرایط لغو قانون تك فرزندی در روستاها به دلیل تمایل به داشتن فرزند بیشتر برای كار كشاورزی ممكن است تا حدودی متفاوت باشد. اما با این وجود، بعد اقتصادی این موضوع نیز برای زوج های جوان حائز اهمیت است و باید دید كه آیا آنان با توجه به شرایط سخت موجود حاضر به پذیرش فرزند دوم خواهند بود.
برخی كارشناسان نیز معتقدند كه این طرحی جسورانه در جامعه مدرن امروزی است و ممكن است عوارض دیگری هم برای جامعه چین داشته باشد كه از آن جمله می توان به بر هم خوردن ساختارهای سنتی حمایت از افراد میانسال جامعه است.
كمیته ملی سالمندان چین پیشتر گزارشی منتشر كرد كه بر اساس آن، 212 میلیون نفر بر جمعیت جامعه مسن این كشور تا پایان سال 2014 میلادی افزوده شده كه این تعداد افزایش، 15.5 درصد كل جمعیت سالمندان كشور را به خود اختصاص داده است.
با اینكه در این گزارش تاكید شده روند افزایش پیری در كشور تا پایان سال 2015 میلادی حتمی است، انتظار می رود این رقم تا سال 2015 به 221 میلیون برسد كه شامل 51 میلیون سالمندی خواهد بود كه فرزندانشان از آنها مراقبت نمی كنند.
به نظر می رسد با توجه به كاهش شمار نیروی كار جوان و سالمندتر شدن جامعه چین، این كشور مجبور به عبور از سیاست تك فرزندی شده باشد. سیاستی كه قطعا در دهه های آینده پرجمعیت ترین كشور جهان را با چالش افزایش جمعیت روبرو می كند و می تواند بحران جمعیتی را در دنیا سبب شود.
روزنامه چاینا دیلی می نویسد كه از سال 2011 میلادی به بعد نیروی كار در چین رو به كاهش گذاشته است و نیروی كاری سنین 16 تا 59 سال به تدریج در سیر نزولی كاری قرار می گیرند.
در زمان حاضر در چین 916 میلیون نفر در این سن و سال قرار دارند كه این رقم معادل 66 درصد از كل جمعیت این كشور است.
چین با اجرای سیاست تك فرزندی توانسته است انفجار جمعیت خود را كنترل كند اما در چند سال منتهی به لغو سیاست تك فرزندی، بحث هایی مطرح شده بود كه چنانچه چین سیاست تك فرزندی خود را ادامه می دهد در بازار كار با مشكل روبه رو خواهد شد، زیرا جمعیت جوان این كشور به سرعت در حال ورود به دوره كهنسالی است.
هفته نامه اقتصادی «اكونومیست» نیز در گزارشی نوشت: لغو قانون تك فرزندی در چین آثار قریب الوقوعی در نرخ باروری نخواهد گذارد.
این نشریه اقتصادی انگلیسی نوشت: برنامه جدید مسلما مورد استقبال زوج های جوان در مناطق شهری قرار خواهد گرفت كه علاقمند به داشتن دو فرزند هستند و درحال حاضر اجازه این كار را ندارند. این سیاست تغییر یافت؛ اما بدیهی است كه اثرات بسیار نامحسوسی در میزان موالید در كشور چین باقی خواهد گذارد.
آساق*1597**1545