نگاهی به وضعیت تولید و عرضه زعفران در تربت حیدریه

به گزارش ایرنا ، از حدود 75 هزار هكتار مزارع زعفران ایران سالانه 200 تن محصول یعنی 95 درصد زعفران جهان برداشت می شود كه 78 درصد آن محصول مزارع خراسان رضوی است.
برای تولید این میزان محصول می بایست حدود 25 میلیون تن گل زعفران در فاصله كوتاه 45 روز از مزارع جمع‌آوری، كلاله‌های قرمز زعفران از آن جداسازی و خشك شود تا از كیفیت مناسب برای عرضه در بازار برخوردار باشد.
بر این اساس بیشترین میزان محصول زعفران جهان با سه هزار سال سابقه در شهرستانهای تربت حیدریه، زاوه، كاشمر، رشتخوار و مه ولات واقع در جنوب استان خراسان رضوی تولید می شود.

* 12 درصد مزارع زعفران خراسان رضوی در تربت حیدریه
مدیر اداره جهاد كشاورزی تربت حیدریه می گوید از مجموع 70 هزار هكتار زمین زیر كشت زعفران در خراسان رضوی هشت هزار هكتار معادل 12 درصد آن به شهرستان تربت حیدریه اختصاص دارد.
محمد كریمی افزود: 117 هزار خانوار در سطح خراسان رضوی به كشت زعفران مشغول هستند كه 15 هزار خانوار از این جمعیت در تربت حیدریه زعفرانكاری می كنند.
وی ادامه داد: هم اكنون به ازای هر هكتار زمین زعفران 220 نفرروز مشغول كار هستند و در مجموع 70 هزار نفر اشتغال مستقیم و دو تا سه برابر این رقم اشتغال غیرمستقیم به دست می آید.
مدیر اداره جهاد كشاورزی تربت متوسط استانی تولید زعفران در خراسان رضوی را چهار كیلوگرم و آن را در تربت حیدریه 4.2 كیلوگرم در هر هكتار ذكر و بیان كرد: بر این اساس سالانه 32 تن زعفران خشك در همین شهرستان تولید می شود.
وی همچنین متوسط نرخ كنونی هر كیلوگرم زعفران را 50 میلیون ریال ذكر و بیان كرد: بر این اساس درآمد حاصل از هر هكتار 200 میلیون ریال است و در مجموع سالانه 160 میلیارد ریال درآمد نصیب زعفرانكاران تربت حیدریه می شود.
كریمی در خصوص زمان كاشت زعفران نیز گفت: پیاز زعفران بر خلاف سایر محصولات كشاورزی معمولا تابستان خواب است و به محض آنكه به خواب رفت(خرداد) می توان نسبت به كاشت آن اقدام كرد.
وی افزود: اوایل تیر ماه فعل و انفعالات شیمیایی پیاز زعفران آغاز و آماده گل دهی می شود لذا باید عملیات كاشت را آغاز كرد.
او ادامه داد: هر چند به دلایل مختلف معمولا فصل كاشت تا مهر ماه ادامه می یابد اما بطور كلی فصل برداشت گل زعفران به ترتیب در سه اقلیم سرد شامل بخش جلگه رخ شهرستان تربت حیدریه، معتدل در بخش مركزی همین شهرستان و شهرستان زاوه و اقلیم گرم شهرستان مه ولات از 15 مهر آغاز و تا اواخر آبان ادامه دارد.

* بازار زعفران شهرداری تربت حیدریه و حواشی آن
بازار زعفران در تربت حیدریه در زمینی به مساحت چهار هزار مترمربع با 72 غرفه و تعبیه سبد عرضه گل زعفران برای هر غرفه از سوی شهرداری این شهر برپا شده است.
طی دوره 45 روزه فصل برداشت و فروش گل زعفران، این بازار با انتقال محصول از دیگر نقاط خراسان رضوی همچون شهرستان زاوه به مركز فروش زعفران تبدیل می شود.
یك زعفرانكار كه به خرید و فروش در بازار زعفران تربت حیدریه نیز اشتغال دارد می گوید: تا پارسال شهرداری بابت 45 روز حضور در این بازار مبلغ 15 میلیون ریال دریافت می كرد اما امسال چون ساماندهی بازار به بخش خصوصی واگذار شده، پیمانكار مبلغ 70 میلیون ریال طلب كرده است.
حمیدرضا جهانشیری افزود: نصب میزهای مجهز به توری پلاستیكی در این بازار برای ما كارایی ندارد زیرا باعث پلاسیدگی گل زعفران و در نتیجه زیان هنگفت می شود.
یك كشاورز دیگر گفت: تمام محصول خود را در خانه خشك می كنم و تمایلی به عرضه آن در بازار شهرداری ندارم.
محمد پاكزاد بایگی افزود: تاكنون دولت اقدامی برای ساماندهی بازار زعفران نكرده لذا ترجیح می دهم با چند ماه تاخیر محصول خود را با قیمت بالا به فروش برسانم.
زعفرانكاری دیگر نیز مدعی شد: اقدام شهرداری تربت حیدریه باعث خانه نشین شدن ما یا در نهایت انتقال خرید و فروش زعفران در روی زمین شده است.
بلوچ قرایی افزود: در حالی كه اجاره مغازه در میدان مركزی شهر ماهی 30 میلیون ریال است شهرداری تربت حیدریه بابت 45 روز حضور در بازار زعفران 70 میلیون ریال طلب كرده است.
وی گفت: این روزها باسكول خود را بر می دارم و به صورت قراردادی و بر روی زمین، گل زعفران را خرید و فروش می كنم.

* شیوه جدید عرضه زعفران بر اساس مصوبه كارشناسی است
شهردار تربت حیدریه به خبرنگار ایرنا گفت: شیوه جدید عرضه زعفران بر اساس مصوبه و تایید 14 دستگاه دولتی عضو كارگروه زعفران از جمله اداره بهداشت، صنعت، معدن و تجارت و نیز جهاد كشاورزی صورت گرفته است.
رمضانعلی شورابی افزود: تاكنون برای ساماندهی بازار زعفران به شكل كنونی بر اساس مصوبه شورای شهر تربت حیدریه هشت میلیارد و 600 میلیون ریال هزینه شده است.
وی گفت: این در حالی است كه بابت واگذاری غرفه ها با وجودی كه شورای شهر مجوز اخذ وجه صادر كرده مبلغی دریافت نشده است.
شهردار تربت حیدریه افزود: برنامه اصلی ایجاد نمایشگاه و بازار دایمی و بین المللی زعفران توسط بخش خصوصی با 100 میلیارد ریال اعتبار می باشد كه در حال ساخت است.

* میز عرضه زعفران استاندارد شورای ملی زعفران است
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت تربت حیدریه نیز گفت: طراحی میزهای عرضه زعفران در بازار این شهر بر اساس استانداردی است كه شورای ملی زعفران و پژوهشكده زعفران تعیین كرده اند.
محمد سلطانپور افزود: افرادی كه می گویند 70 میلیون ریال بابت هر غرفه بازار زعفران شهرداری تربت حیدریه زیاد است همگی دلال هستند كه در مدت 45 روز اقامت در این بازار حداقل سودشان 200 میلیون ریال است.
وی ادامه داد: هر چند وجود این افراد موجب رونق بازار زعفران ایران به محوریت تربت حیدریه می شود و قصد نداریم مانع كسب و كارشان بشویم اما همه آنها باید نسبت به قانون تمكین كنند.
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت تربت حیدریه گفت: قرار است بازار زعفران با ساخت یك سازه فضایی توسط بخش خصوصی كه شهرداری تربت حیدریه قرارداد آن را منعقد كرده تكمیل شود.
وی افزود: این سازه نه تنها مانع كاهش سود دلالان نمی شود بلكه بر آن است این بازار را به عنوان قطب رسمی و قانونی عرضه زعفران به تمام دنیا معرفی كنیم.

* بازار زعفران نیاز به دلال دارد
رئیس اتحادیه زعفران و خشكبار تربت حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: بازار زعفران نیاز به وجود دلال دارد زیرا همین افراد هستند كه توجه را به سمت این منطقه جلب می كنند.
هادی موحدان افزود: در عین حال دولت باید ساز و كار ساماندهی این افراد را فراهم آورد.
وی ادامه داد: از آنجا كه گل زعفران خیلی زود پژمرده شده و از بین می رود غالب كشاورزان باید خیلی سریع اقدام به برداشت محصول كنند لذا دیگر فرصت برای حضور در بازار زعفران پیدا نمی كنند.
رئیس اتحادیه زعفران و خشكبار تربت حیدریه گفت: ارزش كار دلالها در همین زمان مشخص می شود زیرا آنها بلد كار هستند و خیلی سریع زعفران را خریداری كرده و به دست مصرف كننده نهایی می رسانند.
وی افزود: با این وجود بعضا دلالها ترازوهای خود را دستكاری كرده و گاه مرتكب كم فروشی می شوند لذا معتقدیم بازار زعفران نیازمند ساز و كار قانونمند است.
موحدان ادامه داد: به منظور ساماندهی بازار عرضه، تقاضا و نیز قیمت گذاری زعفران، اتحادیه زعفران و خشكبار تربت حیدریه در زمان دولت پیشین طرح خرید تضمینی یا توافقی گل زعفران را به رئیس جمهور وقت ارائه كرد و او نیز دستور عملیاتی شدن آن را داد.
وی گفت: اما از آنجا كه هیچگونه كار كارشناسی بر روی طرح پیشنهادی صورت نگرفت، مورد اعتراض تجار قرار گرفت لذا اجرایی نشد.
رئیس اتحادیه زعفران و خشكبار تربت حیدریه افزود: هنوز بر این اعتقادیم تا زمانی كه دولت با رعایت حفظ منافع همه طرفها وارد كار نشود همچنان آشفتگی در بازار زعفران تكرار خواهد شد.

* نیاز به تحول در حوزه كاشت و برداشت زعفران
مدیر جهاد كشاورزی تربت حیدریه گفت: هم اكنون در حالی كشت زعفران به صورت سنتی صورت می گیرد كه نیاز به مكانیزاسیون آن احساس می شود تا هزینه های تولید كاهش یابد.
كریمی افزود: هر چند خوشبختانه تاكنون انحصار تولید زعفران را به خودمان محدود كرده ایم اما واقعیت آن است كه در ساخت ماشین آلات كشاورزی حرفی برای گفتن نداریم.
وی ادامه داد: كشورهای پیشرفته با كاشت زعفران آشنایی ندارند لذا تاكنون به این فكر نیافتاده اند تا در زمینه كاشت و برداشت زعفران اقدام به ساخت ماشین آلات خاص كنند.
مدیر جهاد كشاورزی تربت حیدریه گفت: وظیفه داریم با شركتهای متخصص در زمینه ساخت ماشین آلات كشاورزی وارد مذاكره شویم البته این نكته را نیز نباید فراموش كرد كه مكانیزاسیون كاشت و برداشت زعفران به اعتبارات بسیار بالا نیاز دارد.
وی افزود: سال 1390 برنامه خوبی با نام 'برنامه جامع بهبود محصول زعفران ایران' با هدف حفظ مزیت نسبی و ارتقا توان رقابت در تجارت خارجی از طریق بهره برداری و تولید و حفظ جایگاه برتر تدوین و تصویب شد.
كریمی ادامه داد: آن برنامه با كمك وزارتخانه های جهاد كشاورزی، امور خارجه، بهداشت، بازرگانی و سازمانهای استاندارد، میراث فرهنگی و البته بخش خصوصی تدوین شده بود.
وی گفت: اعتبار مورد نیاز برای اجرای طرح در آن سال سه هزار و 300 میلیارد ریال پیش بینی شده بود كه می بایست به تدریج و در قالب شش طرح و در مدت پنج سال اجرا می شد.
مدیر جهاد كشاورزی تربت حیدریه افزود: طرح به صورت جامع تمامی مسائل زعفران را در نظر گرفته بود اما تا امروز اجرایی نشده است.

* پیاز زعفران قاچاق می شود
یك كشاورز و دست اندكار فروش زعفران می گوید: هم اینك پیاز زعفران در نقاطی از كشور كشت می شود كه كیفیت زعفران تربت حیدریه را ندارند اما برای فروش به اینجا عرضه و در نتیجه به اسم زعفران تربت حیدریه محصولی با درجه كیفی پایین عرضه می شوند.
جهانشیری افزود: از سوی دیگر به دلیل رواج قاچاق پیاز زعفران به خصوص به كشور افغانستان هر سال شاهد شكسته شدن بیشتر این انحصار توسط دیگر كشورها هستیم.
وی ادامه داد: هر چند از پارسال خرید، فروش و انتقال پیاز زعفران به خارج ممنوع اعلام شد اما هنوز قاچاق پیاز زعفران وجود دارد.

* انتقال پیاز زعفران ممنوع اما ناگزیر
مدیر جهاد كشاورزی تربت حیدریه در خصوص توزیع پیاز زعفران خارج از شبكه توزیع رسمی یا به تعبیری قاچاق آن تاكید كرد: بطور كلی این اقدام غیرقانونی و ممنوع است.
كریمی افزود: برای پیشگیری از كشت بی رویه زعفران در ایران و سایر نقاط جهان، در قالی برنامه پنجم توسعه الگوی كشت تدوین شد.
وی ادامه داد: ولی با این حال از آنجا كه كشت زعفران به آب كمی نیاز دارد و از سوی دیگر به دلیل تداوم پدیده خشكسالی در سطح كشور، هر روز سطح تقاضا برای كاشت زعفران در ایران بیشتر می شود.
مدیر جهاد كشاورزی تربت حیدریه گفت: بر این اساس لازم است طبق قانون، شهر مقصد پیاز زعفران تقاضای خود را به مدیریت باغبانی جهاد كشاورزی شهر مبدا ارایه كند كه نیاز به طی روند اداری دارد.
وی افزود: در سال بین 10 تا 15 درصد بر میزان سطح زیر كشت زعفران افزوده می شود و به همین میزان نیز به دلیل فرسودگی و پایان عمر مفید، پیاز زعفران از رده تولید خارج می شود.
كریمی ادامه داد: اما چون هر سال میزان كشت نسبت به سال قبل هزار هكتار اضافه می شود در واقع میزان كشت دو برابر افزایش می یابد.
وی گفت: حال اگر یك سوم این میزان پیاز زعفران مصرف شود، دو سوم آن مازاد است و غالبا در خارج از چرخه توزیع به فروش می رسد.
مدیر جهاد كشاورزی تربت حیدریه افزود: امسال هزار و 400 تن تقاضا برای پیاز زعفران داشتیم كه تاكنون 500 تن آن تحویل شده و این روند ادامه خواهد داشت.
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت تربت حیدریه نیز در این خصوص گفت: اگر بحث قاچاق پیاز زعفران برای حفظ انحصار آن در ایران و به خصوص تربت حیدریه باشد، سخت در اشتباه هستیم.
وی افزود: امروزه در بسیاری كشورهای غربی و به خصوص اسپانیا ذخیره ژنتیكی گیاهان وجود دارد كه هر گاه اراده كنند می توانند وارد كار شوند و اینكه امروز می بینیم این كار را نمی كنند بدان خاطر است كه برایشان صرفه اقتصادی ندارد.
وی ادامه داد: اگر قرار بود زعفران انحصاری بماند 40 سال پیش تنها در انحصار شهرستان قائن بود اما امروز كه پدیده خشكسالی موجب روند كاهشی كشت زعفران در آن منطقه شده، پس دیگر باید منتظر نابودی زعفران می ماندیم.
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت تربت حیدریه گفت: از سوی دیگر افغانستان نیازی به پیاز ما ندارد زیرا در دنیا 16 گونه زعفران وجود دارد كه تنها یك گونه آن در ایران كشت می شود.
وی افزود: اما اگر منظور از قاچاق پیاز زعفران ارسال و كشت آن به دیگر استانهای كشور است، در این خصوص نمی توانم اظهار نظری كنم جز اینكه بگویم جهاد كشاورزی باید بر اساس طرح آمایش سرزمینی الگوی كشت ارایه كند.
6121/1858