حج دومین منبع درآمد آل سعود

نفت مطمئن ترین منبع درآمدی برای اقدامات آل سعود در منطقه بشمار می رود، اما كاهش قیمت این طلای سیاه موجب شده كه سران عربستان به دنبال منابعی دیگر از جمله درآمد ناشی از حج باشند.
هرچند آل سعود پیش از این نیز به درآمد حج به عنوان یك منبع پرسود نگاه می كرد، ولی مشكلات مالی یكسال گذشته موجب شده كه سران عربستان به منبع درآمدی حج برای ادامه اقدامات خود در منطقه توجه بیشتری كنند.
عربستان در ژوئن (تیر ماه) سال گذشته میلادی (1393) به دستور آمریكا و برای ضربه زدن به جمهوری اسلامی ایران و روسیه بهای نفت را از هر بشكه 115 دلار به 46 دلار در ژانویه (دی) رساند (هم اكنون قیمت هر بشكه نفت اوپك حدود 40 دلار است) تا از این طریق بتواند شرایط خود را در منطقه بهبود بخشد.
بر اساس گزارش اخیر «شركت سرمایه گذاری جدوی»، میزان ذخایر ارزی عربستان از 732میلیارد دلار در پایان سال 2014 به 683 میلیارد دلار در پایان آوریل (اوایل اردیبهشت)گذشته رسید.
فقط در مارس و آوریل (اسفند و فروردین) گذشته ذخایر ارزی عربستان 31 میلیارد دلار كاهش داشته است (زمانی كه هنوز جنگ یمن آغاز نشده بود).
مشكلات اقتصادی عربستان به خاطر هزینه های گزاف دخالت های آشكار در كشورهای یمن، سوریه و عراق موجب شده كه شاه عربستان به سبب كسری 20درصدی بودجه با اعلام ریاضت اقتصادی در این كشور، تدابیری در كاهش یا حذف یارانه‌ها، توقف استخدام‌ها و خرید خودرو و نیز توقف طرح‌های بزرگ اتخاذ كند.(آمار جوانان بیكار در عربستان 40 درصد اعلام شده است)
در مقابل ریاضت اقتصادی و كاهش قیمت نفت، درآمد سرشار از حج می تواند برای آل سعود، منبع خوب و مطمئنی برای پر نگه داشتن خزانه باشد، از این رو ریاض به فكر 3 برابر كردن ظرفیت حج عمره امسال آنهم پس از فاجعه دلخراش منا كه موجب كشته و مفقود شدن بیش از هفت هزار زائر خانه خدا شد و همچنین سقوط جرثقیل در كعبه، كرده تا از این راه بتواند بخشی از هزینه های گروه های تروریستی در سوریه و عراق و همچنین جنگ تحمیلی به یمن را تامین كند.
بنا به اعتقاد تحلیلگران، یكی دیگر از اهداف سعودی ها از سه برابر كردن ویزای حج عمره، دهن‌كجی به مصیبت دیدگان فاجعه منا می باشد؛ فاجعه ای كه هرگز از یاد مسلمانان بیرون نخواهد رفت.
بندر الحجار، وزیر حج عربستان اعلام كرده كه در موسم عمره پیش رو، ماهیانه حدود یك‌میلیون و ٢5٠ هزار عمره‌گزار، مناسك عمره را به‌جا خواهند آورد.
وی همچنین ادعا كرده كه برنامه جدیدی برای مدیریت حجم وسیع زائران در نظر دارد.
شمار عمره‌گزاران تا سال گذشته، حدود 4٠٠ هزار نفر در هر ماه بود كه بر اساس اعلام مقامات آل سعود این میزان قرار است به یك میلیون و 250 هزار نفر در ماه افزایش یابد و این در حالی است كه بی‌كفایتی دولت عربستان در مدیریت حج تمتع امسال موجب جان‌باختن بیش از هفت هزار زائر خانه خدا از كشورهای مختلف جهان شد.
نكته قابل تامل این كه، آل سعود در سال های اخیر چه میزان از مراسم حج درآمد داشته و چقدر برای توسعه حرمین شریفین هزینه كرده است؟
تازه ترین گزارش منتشر شده نشان می دهد كه چگونه آل سعود طی 24 سال گذشته میلیاردها دلار از برگزاری مراسم حج كسب كرده اند، اما فقط مبلغ ناچیزی از آن را صرف توسعه خانه خدا و بهبود سطح خدمات برای حجاج كرده اند.
سایت خبری المرصد در گزارشی به بررسی میزان درآمد خاندان سعودی از مراسم حج در طول 24 سال اخیر و مقایسه آن با مبالغ هزینه شده برای توسعه خانه خدا و بهبود خدمات رسانی به حجاج پرداخته و نوشته است: آمارهای رسمی عربستان حكایت از آن دارند كه ظرف 24 سال 38 میلیون و 773 هزار نفر از مسلمانان برای ادای حج تمتع و 192میلیون و 786 هزارو 632 نفر نیز برای ادای عمره به مكه مشرف شده اند. در این مدت روی هم رفته حجاج، یكهزار و 650 میلیارد ریال عربستان معادل 440 میلیارد دلار آمریكا، در عربستان خرج كرده اند.
تعداد حجاج در سال 1990 میلادی، 872 هزارو 236 نفر بود؛ این تعداد از سال 1991 تا 1994 میلادی بین 992 هزارو 813 نفر تا 995 هزار 611 نفر در نوسان بوده است.
از سال 1996 تا 2002 میلادی این تعداد به یك و نیم میلیون نفر افزایش یافت و از سال 2003 تا 2008 میلادی تعداد حجاج به 2 میلیون نفر و از سال 2009 تا 2014 میلادی به سه میلیون نفر رسید.
حال این سئوال مطرح است كه از چنین درآمد هنگفتی، آل سعود چه مقدار را برای توسعه بیت الله الحرام هزینه می كند؟
حكام عربستان طی 24 سال گذشته دو طرح توسعه مسجدالحرام را یكی در زمان ملك فهد و دیگری در زمان ملك عبدالله بن عبدالعزیز اجرا كردند.
هزینه طرح توسعه در زمان ملك فهد بن عبدالعزیز همره با سلب مالكیت (زمینهای اطراف)، به 11 میلیارد دلار رسید و هزینه طرح توسعه در زمان ملك عبدالله بن عبدالعزیز حدود 40 میلیارد ریال سعودی نیز برابر با 11 میلیارد دلار بود؛ اجرای این طرح 6 سال طول كشید.
با تحلیل این داده ها، مشخص می شود كه حكام عربستان از مجموع 440 میلیارد دلار درآمدی كه ظرف 24 سال از مراسم حج كسب كردند، فقط 22 میلیارد دلار آن را صرف توسعه و بهبود سطح خدمات آن كرده اند.
همچنین این سئوال مطرح است كه مجموع درآمد آل سعود ظرف 24 سال گذشته چقدر بوده است؟
طبق آمارهای رسمی كه توسط وزارت دارایی عربستان منتشر شده اند، مجموع درآمد كل عربستان طی 24 سال، دو هزار و 380 میلیارد دلار بوده است. یعنی این درآمد كل به طور میانگین هر سال بین 120 تا 270 تا 550 میلیارد دلار در نوسان بوده است.
بیشترین میزان درآمد عربستان از مراسم حج نیز مربوط به سه سال اخیر بوده است؛ به گونه ای كه این درآمد به هزار میلیارد ریال سعودی رسیده است.
به عبارت دیگر می توان گفت كه درآمد حاصل از مراسم حج برای عربستان، تقریبا برابر با 20 درصد از مجموع درآمد این كشور طی 24 سال گذشته بوده است.
به زبان آمار و ارقام باید گفت كه درآمد عربستان از خانه كعبه برابر با بودجه ده كشور عربی ظرف 24 سال است.
اكنون ممكن است این سئوال نیز پیش بیاید كه آیا این درست است كه بودجه عربستان ظرف 24 سال به دو هزار و 380 رسیده است؛ آنهم وقتی كه هر یك از امرای آل سعود صاحب صدها میلیارد دلار ثروت و حساب بانكی است؟
پاسخ این پرسش، آری است؛ همه می دانیم كه خانواده های سلطنتی در كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس هر یك سهم خاص خود را از درآمد نفت دارند. میزان این سهم هیچوقت مشخص نشده و در محاسبات وزارت دارایی هم نیامده است. به عبارت دیگر، این حسابها و درآمدها خط قرمز محسوب می شوند و هیچ شخصی مجاز به شكستن این خط قرمز نخواهد بود.
به این ترتیب، براساس این گزارش مشخص می شود كه درآمد مراسم حج سهم عمده ای را در رشد اقتصادی عربستان دارد اما در عوض حاكمان سعودی نه تنها مبلغ ناچیزی از این درآمد را صرف توسعه حرمین شریفین نكرده اند بلكه بخش قابل توجهی از آن را صرف خرید تسلیحات نظامی و حمله مستقیم و غیر مستقیم به برخی كشورهای عربی و اسلامی كرده اند.
گزارش از مجید جعفری
خاورم /1275/1144