سرنوشت تلخ ارومیه در انتظار خزر

به گزارش خبرنگار ایرنا، بر اساس گزارش مركز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر، سطح آب این دریا در 19 سال اخیر حدود یك متر كاهش یافت، موضوعی كه به اعتقاد كارشناسان با توجه به روند تداومی غیر طبیعی است .
مركز ملی پیش بینی و هشدارهای مخاطرات دریایی ایران هم تغییر میزان آب ورودی - خروجی خزر را مهم ترین علت كاهش تراز آب این دریا اعلام كرده است.
كارشناسان این مركز كاهش آبدهی رودخانه ولگا به عنوان تامین كننده 80 درصد آب ورودی دریای خزر، وقوع خشكسالی های متوالی و افزایش میزان تبخیر را عامل به هم خوردن تعادل آبی این دریا ارزیابی كرده اند .
** كشتیرانی، مهم ترین قربانی
كارشناسان این مركز كه وابسته به پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی است، تغییر شكل سواحل ، شكل گیری محیط های آبی جدید ، جابه جایی زیستگاه آبزیان ، كاهش حجم بارگیری كشتی ها و افزایش هزینه های حمل بار را مهم ترین تهدید ناشی از نوسان تراز آب دریای خزر می دانند .
كاهش تراز آب دریای خزر یكی از موضوع مهمی بود كه در هفتمین اجلاس مشترك پنج جانبه مدیران بنادر كشورهای حاشیه این دریا كه بتازگی در ساری برگزار شد ، مورد توجه جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت .
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس از این موضوع به عنوان تهدید جدی برای آینده دریانوردی در دریای خزر یاد كرد ولی به رغم این هشدار ، موضوع از سوی چهار كشور دیگر حاشیه دریای خزر شامل تركمنستان ، روسیه ، قزاقستان و آذربایجان جدی گرفته نشده است .
قرار نگرفتن راهكار مناسب برای كاهش این تهدید در تفاهمنامه هفتمین اجلاس و پیش بینی نشدن آن به عنوان موضوع كاری اجلاس هشتم كه قرار است سال آینده در بندر تركمن باشی تركمنستان برگزار شود ، نشان می دهد كه گام اول در حل مشكل كه همانا به رسمیت شناختن آن است ، هنوز برداشته نشده است.
** تهدید جدی است
مدیر مركز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر در باره جدی بودن خطر كاهش تراز آب این دریا گفت: سطح آب دریای خزر در 19 سال اخیر به دلیل خشكسالی، كاهش آبدهی ولگا به عنوان تامین كننده 80 درصد آب این دریا و افت بارش ها حدود یك متر كاهش یافته است .
جواد ملك روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : كاهش یك متری تراز آب دریای خزر در كمتر از دو دهه را نمی‏​‌توان به‌ عنوان افت‌ و خیزهای معمولی دریا ارزیابی كرد و احتمال ادامه كاهش آن به‌ عنوان دور جدیدی از ویژگی ‏‌های نوسانی دریای خزر را نباید از نظر دور داشت.
وی ادامه داد: تحلیل داده‌ های دریافتی از ایستگاههای ترازسنجی مستقر در بندر انزلی ، بندر نوشهر ، بندر امیرآباد و بندرتركمن (آشوراده) نشان می دهد كه میانگین تراز آب دریای خزر در سال آبی 93 (پائیز 92 تا پائیز 93) 26 متر و 67 سانتی متر بود كه این میزان هشت سانتی متر كمتر از سال آبی 92 و 42 سانتی متر هم كمتر از میانگین تراز آبی چهار سال پیشتر است.
ملك، ابتدایی ترین كار برای مقابله با این مشكل را تهیه نقشه حد بستر در استان های شمالی كشور برای جلوگیری از تجاوز به حریم دریا دانست و گفت: تمام طرح‌ ها و برنامه ‏‌های راهبردی دولت در سواحل جنوبی دریای خزر باید با توجه به ویژگی‌ های نوسانی این دریا و روند كاهشی تراز آب در سال‌ های اخیر، مهندسی و عملیاتی شود.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی ایران هم خطر كاهش تراز آب دریای خزر را تهدید جدی برای كشتیرانی در 13 بندر حاشیه این دریا دانست و بر یافتن راهكاری مناسب از سوی كشورهای حاشیه تاكید كرد.
محمد سعیدی نژاد گفت: باید پنج كشور حاشیه دریای خزر هر كدام براساس سهمی كه از این دریا می برند راهكارشان را پس از بررسی در داخل كشورها برای هشتمین اجلاس در تركمن باشی در سال آینده ارائه كنند تا بتوانیم تصمیم جدی برای كاهش این مشكل بگیریم .
وی خطر اصلی ناشی از كاهش تراز آب دریای خزر را متوجه كشتیرانی در این دریا دانست و افزود : با كاهش سطح آب ، حجم بارگیری كشتی ها كاهش می یابد و از لحاظ اقتصادی به بنادر و دریانوردی منطقه نیز خسارت وارد می شود.
رئیس موسسه بنادر دولتی روسیه هم در حاشیه اجلاس هفتم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در ساری كاهش سطح آب دریای خزر را تهدید جدی برای كشورهای حاشیه این دریا دانست و بر یافتن راهكاری مناسب برای حل این مشكل تاكید كرد.
محمد علی یوویچ عبدالطیف اف گفت : مدیران بنادر كشورهای حاشیه خزر باید با مشورت كارشناسان حوزه های مرتبط راهكاری برای كند كردن روند كاهشی سطح آب این دریا پیش بینی كنند و با همكاری خوبی كه بین كشورهای حاشیه خزر وجود دارد، كارهای مشترك نیز می تواند صورت گیرد.
وی اضافه كرد: در اجلاس آینده مدیران بنادر كشورهای حاشیه راهكار كاهش این معضل را مطرح می كنند و با همكاری مشترك فعالیت های مرتبط را وارد فاز اجرایی خواهیم كرد.
رئیس موسسه بنادر دولتی روسیه ابراز امیدواری كرد كه با توجه به روابط مناسب دیپلماتیك میان ایران و روسیه ، این مشكل در سطح بالای مدیریتی نیز پیگیری و اجرایی شود.
عبدالطیف اف گفت كه كشورش به دلیل ارتباط خوبی كه با كشورهای حاشیه دریای خزر از جمله آذربایجان، تركمنستان و قزاقستان دارد، مشكل كاهش سطح تراز آب خزر را مطرح خواهد كرد و با همكاری این كشورها راهكاری را برای غلبه بر این معضل خواهد یافت.
دریای مازندران یا دریای كاسپین، پهنه‌ای آبی است كه از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری‌های تركمنستان و قزاقستان محدود می‌شود.
دریای خزر كه علاون بر عنوان بزرگ ترین دریاچه داخلی جهان ، عنوان كوچك ترین دریای خودكفای كره زمین را هم بر خود دارد ، دارای حدود یكهزار و 30 تا یكهزار و 200 كیلومتر درازا و بین 196 تا 435 كیلومتر پهناست.
سطح دریای خزر پایین‌تر از سطح دریاهای آزاد است و بر اساس برآوردهای جدید این دریا در ابتدای قرن بیست‌ و یكم 26 و نیم تا 28 متر پایین‌تر از سطح دریای آزاد است.
خط ساحلی دریای خزر حدود هفت هزار كیلومتر ، مساحت آن 371 تا 386 هزار كیلومترمربع (یك و نیم برابر خلیج فارس) و حجم آب آن نیز 78 هزار و 700 كیلومترمكعب است.
گزارش از حسین فلاحتی
6982/1654/1042