حال تئاتر معلولین چطور است

به گزارش روز شنبه خبرنگار تئاتر ایرنا، معلولین دنیای پیچیده ای با ویژگی های خاص خود دارند و زمانی كه به یك عرصه گام می گذارند، نیازمند توجه و حمایت جدی هستند؛ از جمله عرصه هایی كه این گروه وارد آن شده اند هنر تئاتر است؛ اما هنرمندان معلول عرصه نمایش كه با تلاشی چند برابری نسبت به هنرمندان عادی به این مرحله از موفقیت دست یافته اند، آنطور كه باید در جامعه شناخته و دیده نشده اند و هنر آنان مورد بی مهری هایی قرار گرفته است.
هادی سروری كارگردان و نمایشنامه نویسی كه حدود 11 سال تجربه تئاتر درمانی و تئاتر صحنه ای با هنرمندان معلول را دارد، در زمینه تأثیر هنر تئاتر بر معلولین اظهار كرد: تئاتر درمانی موجب كاهش گوشه گیری معلولین شده و اعتماد به نفس آنان را افزایش می دهد؛ به طوری كه این قشر را برای بازگشت به فعالیت های اجتماعی آماده كرده كه به سود معلولین و جامعه است.
وی با بیان این نكته كه تئاتر معلولین كاری خاص است كه برای نتیجه بخش بودن نیاز به حمایت بیشتری دارد، گفت: زمانی كه برای نخستین بار واژه معلول به گوش كسی می رسد، بلافاصله حمایت سازمان بهزیستی در ذهن او متبادر می شود؛ اما باید گفت در زمینه تئاتر معلولین، گروه و كارگاه های تئاتر درمانی من مورد حمایت جدی از سوی این سازمان قرار نگرفته است.
سروری كه تئاتر را به صورت تجربی آموخته و چندین سال شاگرد زنده یاد حمید سمندریان بوده، تصریح كرد: البته سازمان بهزیستی جشنواره هایی را در زمینه تئاتر معلولین برگزار می كند كه بنده اساساً با این جشنواره ها مخالف هستم؛ چرا كه هیچ برنامه ریزی منسجمی ندارند و به طور مداوم و منظم برگزار نمی شوند؛ این نوع برخورد به جای اینكه معلولین را به اجتماع بازگرداند از دیدگاه روانشناسانه اثر عكس روی آنان گذاشته و آنان را به گوشه نشینی می راند.
وی كه خود نیز در دومین دوره جشنواره بین المللی «مهر آیین» (سال 86) برای متن نمایش «سرزمین سفید» برگزیده و تقدیر شد، ادامه داد: از طرفی برای برگزاری این جشنواره ها علی رغم صرف بودجه بسیار، هیچ اقدام تخصصی انجام نمی گیرد؛ به طوری كه به ندرت دیده شده سازمان بهزیستی با بدنه حرفه ای تئاتر كشور تماس برقرار كند و از تجربیات آنان بهره مند شود.
این كارگردان و نمایشنامه نویس معتقد بود كه باید بررسی شود برگزاری جشنواره ها ی تئاتر معلولین در سال های اخیر با صرف این همه هزینه و زمان چه خروجی و نتیجه ای را در بر داشته است.
از انتقادهای دیگری كه سروری به سازمان بهزیستی وارد دانست به تغییر مدیران آن باز می گشت؛ چرا كه به گفته وی با روی كار آمدن مدیر جدید، برنامه های مدیر قبل به دست فراموشی سپرده می شود و این آسیب جدی به تئاتر هنرمندان معلول زده است.
این كارگردان تئاتر افزود: جالب اینجاست كه برخی از افرادی كه متولی تئاتر معلولین در بهزیستی می شوند تئاتر زیادی در زندگی خود ندیده اند و تنها به دلیل كمبود كارشناس این مسئولیت را به آنان واگذار كرده اند؛ این اتفاق نه تنها چهره آن فرد را زیر سئوال خواهد برد، بلكه منجر می شود كه ما حركت رو به جلویی را شاهد نباشیم.
وی خاطرنشان كرد: سازمان بهزیستی گسترده است و مسولیت های فراوانی بر دوش دارد؛ در نتیجه نمی تواند برنامه ریزی منظمی در تمامی زمینه ها داشته باشد؛ در بخش تئاتر نیز كاملاً مسیر به بیراهه می رود و باید جلوی آن گرفته شود.
حمید كاكاسلطانی، عضو منتقدان جهانی تئاتر، در گفت و گویی اظهار كرده كه سازمان بهزیستی برای ایجاد رشته تحصیلی تئاتر تخصصی معلولین در دانشگاه علمی-كاربردی پیگیری هایی را انجام داده و محتوای آموزشی این رشته در حال تدوین است.
سروری نیز با ابراز خوشحالی از شنیدن این خبر، گفت: تنها بخشی از هنر به آموزش مربوط می شود و بخش مهم تر آن تجربه است. زمانی كه ما از تئاتر معلولین سخن به میان می آوریم، از یك قشر آسیب پذیر حرف می زنیم كه در درجه نخست به حمایت نیاز دارند. اینكه رشته تخصصی تئاتر معلولین در دانشگاه علمی-كاربردی راه اندازی شود، خوب است؛ اما با این شرط كه اجرایی شود. ما در این سال ها وعده های بسیاری شنیده ایم كه جامه عمل به آن ها پوشانده نشده و بالقوه باقی مانده اند.
وی در زمینه بهبود وضعیت تئاتر معلولین در كشور خاطرنشان كرد: مركز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی اصلی تئاتر كشور، نقش اساسی در این عرصه بازی می كند؛ از جمله اقداماتی كه این مركز می تواند انجام دهد این است كه در حاشیه جشنواره ها از جمله جشنواره بین المللی تئاتر فجر، دو یا سه اجرا را هم به نمایش های برگزیده هنرمندان معلول اختصاص دهد.
سازمان فرهنگی-هنری شهرداری تهران و وزارت بهداشت و درمان نیز از نهادهای دیگری بودند كه این كارگردان و نمایشنامه نویس نقش آن ها را در پیشبرد تئاتر معلولین پررنگ دانست و معتقد بود اگر این نهادها با یكدیگر هماهنگ باشند، به نتایج ارزشمندی در این زمینه دست خواهیم یافت.
سروری در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار ایرنا مبنی بر اینكه چرا تئاتر معلولین با وجود بیش از 11 سال فعالیت در كشور ما مهجور مانده و حتی برخی اقشار جامعه از وجود آن بی اطلاع هستند، اظهار كرد: دقیقاً همین طور است و به همین دلیل هم مخاطبان تئاتر معلولین، تصور دیدن یك تئاتر را ندارند؛ به این معنا كه آنان احساس می كنند اگر به دیدن چنین تئاتری بنشینند، صرفاً یك معلول را روی صحنه می بینند كه قصد تحریك عواطف مخاطب را دارد؛ شاید هم در بسیاری از موارد حق با آنان باشد.
وی اضافه كرد: به نظر من پاسخ این پرسش نیز به همین مسئله باز می گردد كه چرا در این مدت زمان زیاد - بیش از 11 سال- سازمان های متولی تئاتر معلولین با وجود این تعداد جشنواره ای كه برگزار كرده اند، هنوز این مهجور بودن كاملاً باقیست و ما در خانه اول خود هستیم؛ درست است كه معلولین به روی صحنه رفته اند، ولی برای چه كسانی نمایش اجرا كرده اند. چقدر درجذب تماشاگر موفق بوده اند و چه تعداد از هنرجویان معلول از گذر این جشنواره ها وارد جامعه تئاتری كشور شده اند. در این مدت زمان باید توانسته باشیم كه حداقل درصدی از اجتماع را ترغیب كرده و بدانند چیزی به عنوان هنرجویان و هنرمندان معلول در تئاتر كشور وجود دارد.

** بهزیستی تنها یكی از بخش های مسئول در تئاتر معلولین است
فاطمه فخری، مسئول امور هنری معلولین معاونت توانبخشی سازمان بهزیستی، در پاسخ به چرایی مهجور ماندن تئاتر معلولین به ایرنا گفت: باید توجه داشت كه تئاتر معلولین یك برنامه جوان بوده كه بیش از 11 سال از فعالیت آن نمی گذرد؛ هنوز هم بسیاری از مردم ما با هنر تئاتر آشنایی ندارند چه برسد به هنر تئاتر معلولین.
وی ادامه داد: وظیفه اصلی سازمان بهزیستی رفاه اجتماعی است؛ اگر هنر – چه هنر نمایشی، چه سایر هنرها- برای معلولین مطرح می شود، بیشتر بخش توانبخشی فردی آن مورد نظر است؛ و در مرحله بعد باید روی توانبخشی اجتماعی فرد كار كنیم.
فخری كه دكترای كارگردانی تئاتر خود را از كشور هند اخذ كرده، درباره توانبخشی اجتماعی افزود: زمانی كه فرد معلول با زحمت و تلاش فراوان به این مرحله از توانایی دست یافته كه در نمایشی حضور پیدا كند، حال این نمایش یا محصول از درون سازمان بهزیستی باید به بیرون عرضه شود. در این مرحله با بسیاری از سازمان ها و نهادها رو به رو هستیم كه متولی هنر در كشور هستند؛ این متولیان باید برای اینكه تلاش معلولین در سطح اجتماع مطرح شود با ما همكاری كنند و به عنوان مثال، سالن برای اجرای عمومی در اختیار ما قرار دهند.
این كارگردان تئاتر بر حفظ حقوق شهروندی افراد دارای معلولیت نه تنها در زمینه هنر، بلكه در تمامی زمینه ها تأكید كرد؛ به طوری كه توجه به این قشر از سر دلسوزی و حس ترحم نباشد و اگر قانونگذار، قانونی را طرح می كند، میان افراد معلول و سالم تفكیكی قائل نشود.
فخری با اعتقاد بر اینكه بهزیستی تنها یك بخش قضیه است كه از ابزار هنر برای توان بخشیدن به افراد معلول، برطرف كردن اختلالات رفتاری و ایجاد اعتماد به نفس در آنان بهره مند می شود، تصریح كرد: برای اینكه تئاتر معلولین در جامعه دیده شود و ما به هدف اصلی خود یعنی تغییر نگرش اجتماعی در این زمینه دست یابیم، نیاز به یاری سایر سازمان ها و وزارتخانه ها، و همچنین تبلیغات رسانه ها داریم؛ صدا و سیما به عنوان مجموعه ای عظیم می تواند نقش بسزایی در آگاه سازی اجتماعی ایفا كند و بر اساس قانون جامع حمایت از معلولین، هفته ای سه تا چهار ساعت را به برنامه های ویژه این قشر اختصاص دهد.
مسئول امور هنری معلولین معاونت توانبخشی سازمان بهزیستی خاطرنشان كرد: باید تمامی این نهادها در كنار یكدیگر و به صورت هماهنگ فعالیت كنند تا یك هدف، دست یافتنی شود.
بر اساس این گزارش، از زمانی كه تئاتر معلولین در كشور راه اندازی شده، تأثیرات چشمگیری بر افزایش روحیه، توانبخشی و بهبود روابط اجتماعی معلولین داشته است؛ به طوری كه احساس مفید بودن را در این گروه زنده كرده و به آنان اعتماد به نفس بخشیده است؛ از این رو تمامی افراد جامعه از قانونگذاران گرفته تا مردم باید در توجه به هنر تئاتر معلولین مشاركت داشته باشند.
سازمان بهزیستی نیز به عنوان متولی رفاه اجتماعی، و نیز متولی تئاتر هنرمندان معلول، بهتر است در این زمینه از كارگردانان مجرب و تحصیلكرده ای كه البته از مسائل روانشناسی و سطح توانایی معلولین آگاهی كافی دارند، بهره مند شود؛ به طوری كه در برگزاری جشنواره های خود تخصصی تر برخورد كند و به آن ها نظم و تداوم بخشد.
نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مركز هنرهای نمایشی آن هم در این پروسه بر كسی پوشیده نیست؛ رسانه ها، به ویژه سازمان صدا و سیما، سازمان فرهنگی-هنری شهرداری تهران، وزارت بهداشت و درمان، همه و همه باید تلاش كنیم تا هنر هنرمندان معلول ما در كشور مورد غفلت واقع نشود و عموم جامعه با آن غریبه نباشند. باید به تعهد خود پایبند باشیم و دلسوزانه در این راه گام برداریم.
فراهنگ**9362**1569