نگاهی به دونرخی شدن قیمت آرد و قاچاق آن

با توجه به اهمیت نان در رژیم غذایی ایرانیان، دولتها تاكنون تدابیر مختلفی را برای كنترل قیمت آرد و ارائه نان باكیفیت توسط نانواییها اتخاذ كرده و برای دسترسی مردم به نان كیفی، یارانه به آرد اختصاص داده اند.
حتی با اجرای قانون هدفمندسازی یارانه ها، دولت به دلیل اهمیت نان یارانه آن را همچنان به قوت خود باقی گذاشت و با خرید گندم از كشاورزان یارانه ها را به بخشی از آرد اختصاص داد كه منجر به دونرخی شدن قیمت آن به صورت 'یارانه ای و آزاد' شد و معضل قاچاق را بوجود آورد.
مساله قاچاق آرد با توجه به فعالیت كارخانه های متعدد تولید آرد، آزادپز شدن بخشی از نانواییها و تلاش آنها برای ارائه نان باكیفیت معضلی است كه به گفته كارشناسان می توان آن را با آزادسازی كلی نرخ آرد برطرف كرد.
به گفته دبیر كمیسیون نظارت بر مبارزه با قاچاق كالا و ارز خراسان رضوی طی هفت ماه امسال 34 هزار و 226 كیلوگرم آرد قاچاق در این استان كشف شد كه در مقایسه با مدت مشابه پارسال كه 55 هزار و 540 كیلوگرم بود، 38 درصد كاهش یافته است.
ابراهیم افشاری افزود: آرد قاچاق در حین حمل و نقل و خارج از شبكه یارانه ای كه باید توزیع شود، به صورت جاسازی در كامیونهای صادراتی به خارج از كشور یا در گمرك كشف می شود.
معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نسط به خبرنگار ایرنا گفت: آذر ماه پارسال موضوع اصلاح نرخ نان در كارگروه ملی گندم، آرد و نان مطرح شد و بر اساس آن كارگروه استانی جلسات متعددی برگزار كرد كه منجر به افزایش 30 درصدی قیمت نان با در نظر گرفتن همه جوانب آن شد لذا یكی از دلایل این افزایش فراهم كردن زمینه سود منطقی برای نانوایان بود.
علی غفوری مقدم افزود: در كنار افزایش قیمت نان، برای ارتقا كیفیت نان موضوع آزادسازی 20 درصد از سهمیه آرد یارانه ای در قالب آزادپز كردن 20 درصد نانواییها مطرح شد.
وی اظهار كرد: بر این اساس آزادپزها از سهمیه آرد یارانه ای محروم و در مقابل در تعیین قیمت نان، تغییر فرآیند پخت، استخدام استادكار ماهر و استفاده از افزودنیها مختار شدند.
معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با اشاره به فعالیت پنج هزار و 285 نانوایی در خراسان رضوی و دو هزار و 200 نانوایی در مشهد ادامه داد: بر اساس مصوبه كارگروه ملی آرد، نان و گندم باید 20 درصد از نانواییهای هر استان آزادپز می شدند.
وی گفت: در این چارچوب تاكنون 260 واحد در خراسان رضوی آزادپز شده اند كه از این تعداد 100 واحد تولیدكننده نان حجیم، نیمه حجیم، فانتزی و نان خشكه هستند.
غفوری مقدم افزود: یكی از اهداف آزادپز كردن نانواییها افزایش كیفیت نان است اما تاكنون ارزیابی دقیق علمی از این موضوع كه 20 درصد آزادپز شدن نانواییها چقدر روی كیفیت نان تاثیر داشته انجام نشده است.

*بازرسی از كارخانه تا نانوایی
معاون بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: اختلاف قیمت آرد در بازار آزاد و در سطح نانواییها از دلایل اصلی قاچاق آن در این استان به شمار می رود.
علی باخرد افزود: پرداخت یارانه از سوی دولت به بخش تامین آرد و وجود نانواییهای آزادپز در سطح مشهد زمینه تخلف عرضه خارج از شبكه آرد را توسط نانوایانی كه دارای سهمیه آرد دولتی هستند فراهم كرده است.
وی بیان كرد: قیمت هر كیلوگرم آرد دولتی هشت هزار و 50 ریال و در سطح بازار(كارخانه) حدود 12 هزار ریال است كه این اختلاف قیمت حدود 70 درصد سود برای فروشندگان به دنبال دارد.
معاون بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی اظهار كرد: با توجه به اینكه آرد دولتی كه یارانه به آن اختصاص می یافته صرفا با حواله های صادره از سوی شركت غله و بازرگانی ایران توزیع می شد وجود كیسه های 40 كیلوگرمی آرد در انبارها، سطح عرضه یا در حال حمل باید با حواله های مذكور مطابقت داشته و مبدا و مقصد آرد مشخص باشد.
وی گفت: حوزه بازرسی سازمان صنعت، معدن و بازرگانی از مبدا عرضه آرد یعنی كارخانه آغاز شده و تا محل مصرف یعنی نانوایی ادامه دارد لذا زمانی كه خودروی حامل آرد در سطح شهر تردد نماید یا در انباری دپو شده باشد، توسط بازرسان بررسی و حواله های آن درخواست می شود.
باخرد افزود: این خودروها در صورت ارائه نكردن مدارك نسبت به توقیف و پرونده تخلف عرضه خارج از شبكه برای صاحب كالا تنظیم و به مراجع قضایی ارسال می شود.
وی بیان كرد: بازرسی از خودروهای حامل آرد در خارج از شهر و در سطح جاده ها برعهده پلیس آگاهی است كه این موضوع با جدیت و حساسیت بالایی در حال انجام است.
باخرد ادامه داد: بازرسیها از سطح نانواییهای آزادپز به صورت روزانه انجام می شود و چنانچه در این واحدها كیسه هایی با مشخصه آرد دولتی كه جمله 'فروش آزاد' روی آن قید نشده باشد، كشف گردد برخورد قانونی با متخلف انجام می گیرد.
وی گفت: احتمال تخلف عرضه خارج از شبكه در سطح كارخانه ها با توجه به وجود نظارتها به ندرت اتفاق افتاده اما در زمان انتقال آرد دولتی به محل نانوایی دارای سهمیه، احتمال تغییر مسیر وجود داشته و آرد مذكور به سمت نانواییهای آزادپز هدایت می شود.
معاون سازمان صنعت خراسان رضوی اظهار كرد: این تغییر مسیر به احتمال قریب به تعیین با هماهنگی نانوایی كه دارای سهمیه آرد دولتی است انجام می گیرد ولی بعضا ممكن است این تخلف از سوی رانندگان شركت حمل و نقل نیز اتفاق بیافتد.

* آرد دو نرخی فسادآور است
مدیر بازرسی و نظارت اتاق اصناف خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: دو نرخی شدن آرد فسادآور بوده و زمینه قاچاق و عرضه خارج از شبكه را فراهم كرده است.
احسان اصولی افزود: اخیرا 14 تن آرد یارانه ای عرضه شده در خارج از شبكه توسط نانواییهای دولتی در مشهد كشف شد كه دوباره در اختیار شبكه توزیع آرد(شركت غله) قرار گرفت.
وی بیان كرد: نانواییهای دولتی بخشی از سهم آرد یارانه ای خود را كه باید به صورت نان به مردم عرضه شود بطور غیرقانونی به روستائیان می فروشند.
مدیر بازرسی و نظارت اتاق اصناف خراسان رضوی گفت: همه می دانند كه آزادسازی نرخ آرد ضروری است و دولت باید همه فرآیند تولید گندم، آرد و نان را به بخش خصوصی واگذار كند و صنف نانوا را به حال خود بگذارد، اما این اتفاق نمی افتد.
وی افزود: اگر دولت نانوایی را به عنوان یك بنگاه اقتصادی كوچك بپذیرد و از دخالت در امور آن خودداری كند به طبع هر بنگاه اقتصادی ساز و كار مشخصی دارد و می تواند خود را مدیریت كند.

* آزاد شدن نرخ آرد به نفع دولت و ملت
رئیس انجمن صنایع آرد استانهای خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا آزاد شدن قیمت آرد و خروج آن از حالت دو نرخی یا یارانه ای را به نفع دولت و ملت دانست.
سید حسن حسینی گفت: دولتها به سبب حساس بودن تولید نان و احتمال بروز تنش ناشی از آن نسبت به صنعت نان بسیار محتاطانه عمل می كنند اما در سال 1387 برای مقطعی از زمان نان از حالت یارانه ای خارج و نرخ آرد آزاد شد.
وی افزود: در آن سال كه نان به قیمت واقعی خود به مردم عرضه شد كارخانه های آرد هم گندم را به قیمت واقعی از دولت خریدند و حتی قیمت گندم در بازار ارزانتر از گندمی بود كه از دولت خریداری می شد، همچنین صادرات آرد رونق داشت و واردات گندم آزاد بود.
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران ادامه داد: همچنین موضوعی به نام قاچاق آرد وجود نداشت زیرا قیمتها واقعی بود و عرضه و تقاضا، قیمت نان و آرد را مشخص می كرد.
وی افزود: در سال 1388 تحریمهای اقتصادی، سختگیریهای دولت دهم و صدور بخشنامه های متعدد باعث شد صادرات آرد كاملا متوقف شود.
حسینی ادامه داد: در آن شراط دیگر تولید آرد مازاد بر مصرف مردم برای كارخانه ها توجیه اقتصادی نداشت تا آن را صادر كنند و همزمان با پیشرفت كشورهای آسیای میانه در صنعت آرد، كارخانه های آرسازی ایران بازارهای خود را در افغانستان و تركمنستان نیز از دست دادند.
وی گفت: از سال 1388 به بعد مساله آرد و نان در چنبره دیوانسالاری اداری افتاد لذا برای آرد 'سهمیه' تعیین و موجب دونرخی شدن آن(آرد آزاد و آرد دولتی) شد.
او افزود: دولت گندم را از كشاورز كیلوگرمی هزار و 150 تومان می خرد و آن را در سیلوها ذخیره می كند كه همین هزینه حمل و نقل و هزینه پرسنل محل ذخیره سازی را به دولت تحمیل می كند و در نهایت گندم داخل سیلوها با هزینه های اضافی در بین كارخانه های آرد توزیع می شود.
حسینی گفت: دولت گندم را هر كیلوگرم 665 تومان به كارخانه های آرد می فروشد، از آن طرف آردی كه برای پخت نان مصرف می شود عمدتا آرد سبوس گیری شده 15 درصدی است كه نانواییها آن را كیلوگرمی 85 تومان می خرند.
وی افزود: این در حالی است كه قیمت آزاد آرد در بازار حداقل هزار و 150 تومان است، وقتی اختلاف بین قیمت آرد آزاد با آرد یارانه ای 350 تومان باشد نمی توان انتظار داشت فسادی بوجود نیاید.
رئیس انجمن صنایع آرد استانهای خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی ادامه داد: اختلاف قیمت بین آرد آزاد و آرد یارانه ای دولت، همه فعالان بخش صنعت نان و صنایع آردبر و حتی افراد خارج از این شبكه را وسوسه می كند.
وی گفت: در نهایت آرد یارانه ای در بازار آزاد به صورت قاچاق عرضه می شود یا از مرزها به خارج از كشور قاچاق می شود.
او افزود: اكنون دولت یارانه نان را به مردم می دهد و آرد و گندم را ارزان می فروشد، این اقدام باعث شده جنبه های رقابت در بازار از بین برود و زمینه قاچاق داخلی و خارجی آرد فراهم شود.
حسینی ادامه داد: اكنون واردات گندم آزاد است و كیلوگرمی 800 تومان در بازار به فروش می رسد، در همین استانهای سه گانه خراسان با توجه به اینكه از بندر امام خمینی(ره) دور است قیمت آردی را كه كارخانه ها به نانواها می فروشند كمتر از قیمت خرید تضمینی گندم است.
وی گفت: اكنون قیمت گندمی كه از كشورهای مختلف وارد ایران می شود به رغم هزینه های سربار مربوط به حمل و نقل و غیره ارزانتر از گندم تولیدی در داخل كشور است و در این بخش تعادلی در قیمتها وجود ندارد.
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران ادامه داد: وقتی گندم تولیدی در داخل كشور 10 درصد از گندم در كشورهای دیگر ارزانتر باشد، با توجه به فناوری پیشرفته ای كه در صنعت آرد و نان در كشورهای دیگر وجود دارد دیگر امكان رقابت وجود ندارد و آرد تولیدی به خارج از مرزها قاچاق می شود.
وی گفت: در كل كشور سالانه هشت میلیون تن گندم تولید می شود، ظرفیت تولید آرد در ایران سالانه 22 میلیون تن اما مصرف آرد سالانه 11 میلیون تن است یعنی 50 درصد بیشتر از نیاز كشور تولید آرد انجام می گیرد.
حسینی پیشنهاد كرد: مانند سایر نقاط دنیا اگر دولت می خواهد یارانه ای بدهد نباید قیمت گندم را جهشی افزایش دهد، باید یارانه های لازم را در قالب تامین سموم كشاورزی، برقرسانی به زمینهای كشاورزی، تامین ماشین آلات و موارد مشابه به كشاورزان پرداخت كند تا رقابت بین بازارهای داخلی و خارجی حفظ شود.
وی افزود: ایران یكی از پیشرفته ترین كشورهای منطقه خاورمیانه در صنعت آرد است و توانمندیهایی بسیاری در این حوزه دارد كه می تواند تامین كننده نیاز كشورهای همسایه باشد.
رئیس انجمن صنایع آرد استانهای خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی ادامه داد: در این سه استان 37 كارخانه آرد وجود دارد كه 27 كارخانه آن متعلق به خراسان رضوی است و ظرفیت تولید یك میلیون و 380 هزار تن آرد در سال را دارد در حالی كه مصرف سالانه آرد در بخش نان این استان 85 هزار تن است.
وی گفت: به دلیل مازاد ظرفیت تولید آرد در خراسان نسبت به میزان مصرف، كارخانه های آرد با 25 درصد ظرفیت خود فعالیت دارند لذا مازاد تولید این بخش قاچاق می شود.
حسینی با اشاره به همجواری با كشورهای آسیای میانه و بازار خوب آنها برای جذب آرد تولیدی افزود: به منظور توسعه صادرات باید در قوانین موجود بازنگری شود تا زمینه ایجاد رقابت بین تولیدكنندگان برای جذب بازارهای خارجی به وجود آید و ظرفیتهای خالی كارخانه های آرد با صادرات پر شود.
7489/1858