بازگشت مقتدرانه معمار بزرگ انقلاب

12 بهمن 1357 خورشیدی در تاریخ غنی جمهوری اسلامی ایران یادآور پیوند تاریخی ملت و رهبری است. در آن سال مردم بر دامنه اعتراض های خود به رژیم پهلوی افزودند و این گونه بستر ورود امام خمینی(ره) را پس از چندین سال تبعید به كشور مهیا ساختند. سرانجام در روز موعود جمعیت بی شماری از ملت بزرگ ایران به استقبال بنیانگذار جمهوری اسلامی رفتند و رویدادی بی نظیر را خلق كردند.
آنچه بر پایه گزارش ها نقل شده است، جمعیتی میان چهار تا هشت میلیون تن در طول 33 كیلومتر از فرودگاه مهرآباد تا بهشت زهرا(س) حضور یافتند.
پیش از این موضوع محمدرضا پهلوی در 26 دی 1357خورشیدی از ایران خارج شده و تنها به عملكرد «شاپور بختیار» نخست وزیر امیدوار بود. بختیار برای كاستن از بار اعتراض ها،‌ به خواسته ملت مبنی بر ورود امام(ره) به كشور رضایت داد. نخست قرار بود امام خمینی(ره) در پنجم بهمن 1357خورشیدی به ایران بازگردند، اما این امر به دلیل بستن فرودگاه ها به وسیله نخست وزیر صورت نپذیرفت. این اقدام با اعتراض های گسترده ای روبرو شد، در نتیجه «شاپور بختیار» مجبور به پذیرش خواست مردمی و بازكردن فرودگاه ها شد.
سرانجام امام خمینی(ره) در میان استقبالی بی نظیر، پس از نزدیك به 14 سال دوری از وطن در صبحگاه 12 بهمن 1357 خورشیدی قدم به خاك میهن نهادند. ایشان از فرودگاه مهرآباد مستقیم به بهشت زهرا رفتند و به سخنرانی پرداختند.
با ورود امام(ره) به ایران، گویی امیدی تازه در میان ملت دمیده شد، تا با عزمی راسخ، به هدف نهایی خویش یعنی پیروزی انقلاب دست یابند و در نهایت پس از گذشت 10 روز از ورود معمار بزرگ انقلاب،‌ در 22 بهمن این نهضت مردمی به پیروزی رسید.
اینك پس از گذر 37 سال از وقوع انقلاب اسلامی، سالیان متمادی است كه ایرانیان به مناسبت سالروز ورود امام(ره) به میهن و گرامیداشت پیروزی انقلاب اسلامی، فاصله 10 روزه از 12 تا 22 بهمن را به عنوان «دهه فجر»، جشن می گیرند.
«مصطفی جوان» پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در گفت وگو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا درباره فضای سیاسی هنگامه ورود امام خمینی(ره) به كشور، گفت: عوامل مختلفی در افزایش اعتراض های مردمی به رژیم پهلوی موثر بودند كه از میان آنها می توان به فشار نیروهای مخالف رژیم، هماهنگی قیام های مردمی به رهبری امام خمینی(ره)، كشتار مردم در قیام 17 شهریور و برگزاری مراسم چهلم شهدا در شهرهای مختلف كشور، اعتصاب كارگران شركت ملی نفت و چاپ مقاله توهین آمیز احمد رشیدی مطلق علیه امام (ره) اشاره كرد. این رویدادها همگی سبب شدند تا كنترل اوضاع كشور از دست نیروهای رژیم پهلوی خارج و پایه های این حكومت سست شود.
وی درباره خروج محمدرضا پهلوی از كشور یادآور شد: وی بسیار حسابگرانه و بر پایه مصلحت اندیشی‌های اربابان خود، بدون خشونت و كشتار مردم، با تشكیل شورای سلطنت و برقراری حكومت نظامی و تكیه بر پشتیبانی نیروهای ارتش و سازمان اطلاعات و امنیت كشور(ساواك)، برای خروج از ایران مصمم شد. در آن زمان تمامی ناظران سیاسی بر این عقیده بودند كه حل كردن بحران كشور با وجود محمدرضا پهلوی امكان پذیر نخواهد بود و رهبر انقلاب اسلامی، به هیچ عنوان حضور وی و رژیم سلطنتی را تحمل نخواهند كرد. محمدرضا پهلوی نیز پس از ناكام ماندن دولت نظامی ارتشبد «غلامرضا ازهاری» در مسیر برقراری نظم،‌ راه دیگری جز خروج از كشور نداشت. به همین دلیل با همراهی نیروهای وفادارش در 12 و نیم بعد از ظهر 26 دی 1357 خورشیدی، به همراه همسر خویش تهران را به مقصد مصر ترك كرد.
این پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در ادامه افزود: محمدرضا پهلوی با امید تكرار كودتای 28 مرداد1332 خورشیدی و بازگشت دوباره به ایران به یاری حامیان درباری‌ خویش، با دلیلی عوام‌ فریبانه، به بهانه درمان از كشور خارج شد. هر چه بود با خروج وی، مردم در سراسر ایران به خیابان ‌ها آمدند و با پخش شیرینی، این رویداد مهم تاریخی را جشن گرفتند. بعد از فرار محمدرضا پهلوی، روند پیروزی انقلاب سرعت بیشتری به خود گرفت و امام خمینی(ره) پس از سال ها دوری از وطن در 12 بهمن 1357 به كشور بازگشتند و مبارزه های آزادیخواهانه ملت ایران را همچون گذشته رهبری كردند تا سرانجام انقلاب در 22 بهمن همان سال به پیروزی رسید.
این مدرس دانشگاه درباره واكنش دولت «شاپور بختیار» نسبت به ورود امام(ره) به كشور، اظهار كرد: پس از خروج محمدرضا پهلوی در 26 دی 1357خورشیدی، امام (ره) در پیامی كوتاه به خبرگزاری های جهان اعلام كردند كه در نخستین فرصت به ایران باز می گردند. انتشار این خبر مسئولان رژیم پهلوی را سخت به تكاپو انداخت. آنان كه به شدت از تظاهرات خیابانی مردم علیه حكومت می ترسیدند، ورود ایشان را به ایران، پایانی بر تمام امیدهای خویش می پنداشتند. آنها یقین داشتند كه در این صورت، تومار سلطنت پهلوی برچیده خواهد شد. بنابراین، به دنبال جلوگیری از ورود امام (ره) به كشور بودند. «شاپور بختیار» در مقام نخست وزیری، نقشه های گوناگونی در سر می پروراند كه انفجار هواپیمای امام(ره) یا منحرف كردن مسیر هواپیمای حامل ایشان و سپس دستگیری رهبر انقلاب از آن جمله بود؛ دسیسه هایی كه هیچ یك عملی نشد.
مصطفی جوان درباره بستن فرودگاه ها به وسیله «شاپور بختیار»، گفت: آخرین امید وی این بود كه نگذارد هواپیما امام خمینی(ره) در فرودگاه بر زمین بنشیند. در حالی كه قرار بود بنیانگذار انقلاب در ششم بهمن 1357 خورشیدی از فرانسه به ایران بیاید، سازمان هواپیمایی كشور اعلام كرد كه به علت بدی هوا و نبود دید كافی، تمامی پروازها لغو شده است. با انتشار خبر بسته شدن فرودگاه ها و جلوگیری دولت بختیار از ورود امام خمینی(ره) به كشور، مردم با تظاهرات و راهپیمایی های گسترده، به این اقدام اعتراض كردند. در تهران، سیل جمعیت تظاهر كننده به طرف فرودگاه مهرآباد به راه افتاد. روحانیان مبارز سراسر كشور كه برای استقبال از امام(ره) به تهران آمده بودند با تحصن در مسجد دانشگاه تهران اعلام كردند تا بازگشت ایشان به ایران به تحصن ادامه خواهند داد. سرانجام در پی تحصن ها و تظاهرات مردم، دولت بختیار عقب نشینی و شكست را قبول كرد.
وی در ادامه افزود: نخست وزیر در 9 بهمن اعلام كرد كه فرودگاه مهرآباد امروز باز خواهد شد و هیچ منعی برای ورود امام(ره) به كشور وجود ندارد. با اعلام این خبر، كمیته استقبال در پیامی اعلام كرد كه امام خمینی(ره) در 9 صبح پنجشنبه 12 بهمن 1357 خورشیدی در تهران خواهد بود. سرانجام در شامگاه 11 بهمن، هواپیمای حامل معمار بزرگ انقلاب از فرودگاه «شارل دوگل» فرانسه به آسمان پرواز كرد و در 12 بهمن 1357 خورشیدی، یكی از ماندگارترین روزهای تاریخ معاصر ایران رقم خورد. شور و شوق مردم در آن زمان وصف ناپذیر بود. تعداد زیادی از افراد، خود را به تهران رسانده بودند تا در مراسم استقبال از بنیانگذار جمهوری اسلامی شركت كنند. نزدیك شش صبح 12 بهمن، خیابان ها سرشار از جمعیت بود و 50 هزار نیروی مردمی مشغول منظم كردن آنها بودند. سرانجام در 9 و 33 دقیقه صبح، امام خمینی(ره) به وطن بازگشتند.
این پژوهشگر تاریخ معاصر درباره حضور تاریخی امام(ره) در بهشت زهرا(س)، اظهار داشت: بهشت زهرا(س)، نخستین مكانی بود كه امام خمینی(ره) پس از بازگشت به وطن به آنجا رفتند و با پاسداشت مقام شهیدان و خواندن فاتحه، سخنرانی تاریخی خود را در آنجا ایراد كردند. ایشان نخست با تشكر از ایثار و تلاش مردم، رژیم پهلوی را تحمیلی و غیر قانونی خواندند و دولت بختیار را نیز به دلیل قانونی نبودن مجلس شورا و سنا، نامشروع دانستند. آنگاه ارتش را نصیحت و از بعضی نظامیانی كه به ملت پیوسته بودند، قدردانی به عمل آوردند. اوج سخنان امام خمینی(ره) كه احساسات مردم را به شدت برانگیخت، این جمله بود: «من دولت تعیین می كنم. من تو دهن این دولت می زنم. من به پشتیبانی این ملت دولت تعیین می كنم.» چند روزی بیش نگذشته بود كه ایشان به وعده خود عمل كردند و دولت انتقالی با تصویب شورای انقلاب به مردم معرفی شد.
مصطفی جوان با اشاره به فاصله كوتاه میان ورود امام(ره) تا پیروزی انقلاب به عوامل زمینه ساز این پیروزی پرداخت و تصریح كرد: ضروری است یك سیر تاریخی از مبارزه های امام خمینی(ره) را كه سبب پیروزی انقلاب شد، تشریح شود. همچنین برای درك علت های پیروزی انقلاب اسلامی لازم است به پیشینه تاریخی مبارزه های امام(ره) و مردم ایران، اتحاد و هماهنگی سه ركن اصلی و مهم انقلاب، یعنی ایدئولوژی اسلامی، رهبری و مردم توجه شود، زیرا این عوامل از جمله دلیل های اصلی تحقق پیروزی انقلاب اسلامی ایران محسوب می شوند.
این استاد دانشگاه در ادامه به آغاز مبارزه امام(ره) و چرایی آن پرداخت و گفت: نهضت اسلامی ایران در 1341 خورشیدی با اعتراض شدید امام خمینی(ره) و روحانیت پیشرو به لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی و آن چه كه محمدرضا پهلوی آن را انقلاب سفید شاه و ملت می‌خواند، شروع شد. در این لایحه، قید اسلام از شرایط انتخاب كنندگان و انتخاب شوندگان حذف و به جای سوگند به قرآن، سوگند به كتاب آسمانی آورده شده بود. پس از آن محمدرضا پهلوی، لایحه های شش گانه ‌ای را طرح كرد و در یك همه پرسی نمایشی به تصویب رساند. به همین دلیل امام خمینی(ره) و مراجع قم نوروز 1342 خورشیدی را عزای عمومی اعلام كردند.
وی در ادامه افزود: رژیم پهلوی در دوم فروردین همان سال، مجلسی را كه به مناسبت سالروز شهادت امام جعفر صادق(ع) در مدرسه فیضیه قم تشكیل شده بود، به خاك و خون كشید و تعدادی از طلبه ها را شهید و مجروح كرد. این حادثه، روحانیت و مردم را در مسیر مبارزه علیه حكومت مصمم ‌تر ساخت. امام(ره) نیز در سخنرانی تاریخی خود در عاشورای همان سال به محمدرضا پهلوی اعتراض شدیدی كردند. این موضوع سبب شد تا عوامل رژیم، امام(ره) را در شامگاه 15 خرداد 1342 خورشیدی دستگیر و به تهران منتقل كنند. با اعلام این خبر در شهرهای گوناگون، تظاهرات بزرگی برپا شد، از این رو حكومت دستور سركوب این قیام را به نیروهای خویش داد و این گونه هزاران تن از مردم شهرهای گوناگون شهید و مجروح شدند. در نهایت معمار بزرگ انقلاب در 18 فروردین 1343 خورشیدی آزاد شدند و از همان ابتدای آزادی، سخنرانی و مبارزه علیه رژیم را ادامه دادند. ایشان كه از جوانی شعار «قل انما اعظكم بواحده ان تقوموا لله مثنی و فرادی» را سرلوحه كار خویش قرار داده بودند، تنها راه اصلاح در جهان را قیام الله می‌ دانستند.
این پژوهشگر تاریخ معاصر یادآور شد: امام(ره) در چهارم آبان 1343 خورشیدی در واكنش به تصویب لایحه مصونیت رایزن های آمریكایی در ایران (كاپیتولاسیون) در یك سخنرانی سرنوشت ساز در مسجد اعظم قم به افشاگری علیه رژیم پرداختند و كاپیتولاسیون را عامل بردگی ایرانیان و ناقض استقلال كشور و مایه ننگ رژیم پهلوی دانستند. حكومت كه از روشنگری های ایشان به تنگ آمده بود، چاره را در تبعید ایشان دانست و بدین گونه امام(ره) را در 13 آبان 1343 خورشیدی به تركیه تبعید كردند و 11 ماه بعد به همراه فرزند خویش آیت ‌الله «سیدمصطفی خمینی» به نجف منتقل شدند. امام خمینی(ره) از بهمن 1348 خورشیدی، درس ولایت فقیه خود را كه در حقیقت پایه ‌های «نظری» (تئوریك) حكومت اسلامی بود، آغاز كردند. نتیجه این زنجیره مباحث ولایت فقیه به شكل كتابی مدون در ایران و كشورهای عربی انتشار یافت.
‌مصطفی جوان در ادامه افزود: در داخل كشور نیز اعتراض ها شتاب گرفت، چنانچه «جمشید آموزگار» نخست وزیر وقت كه در 1356 خورشیدی به جای «امیرعباس هویدا» بر این مسند تكیه زده بود با گسترش حركت های انقلابی مردم مجبور به استعفا شد. در نتیجه «جعفر شریف امامی» كه با شعار دولت آشتی ملی سعی در فریب افكار عمومی داشت به نخست وزیری رسید. او تاریخ شاهنشاهی را لغو، قمارخانه‌ ها را تعطیل، مطبوعات را آزاد و حزب رستاخیز را منحل كرد. اما هوشیاری رهبری انقلاب و مردم مسلمان، نقشه حكومت را نقش بر آب ساخت.
این استاد دانشگاه گفت: نماز عید فطر در قیطریه تهران به امامت آیت الله «محمد مفتح» 13 شهریور 1357 خورشیدی به شكل بی نظیری برگزار شد و سه روز پس از آن با برپایی تظاهرات مردم،‌ حكومت نظامی اعلام شد تا آن كه مردم در 17 شهریور‌، بی خبر از حكومت نظامی به خیابان ‌ها آمدند و به دنبال آن عوامل حكومت در میدان ژاله(شهدا كنونی) به روی آنها آتش گشود و خیابان ‌های اطراف را غرق در خون كرد. با آغاز سال تحصیلی، دانشجویان و دانش‌آموزان حضور مؤثرتری در جریان انقلاب یافتند. امام(ره) در 13 مهر 1357 خورشیدی عازم فرانسه شدند و از آنجا به رهبری مردم پرداختند و دهكده «نوفل لوشاتو» در نزدیكی پاریس به كانون خبرساز جهان تبدیل شد. مردم و خبرنگاران از سراسر دنیا برای گفت و گو با امام خمینی(ره) به این مكان سفر كردند. همچنین در آبان ماه، اعتصاب های كاركنان شركت نفت، مخابرات، بانك ملی، سازمان آب، رادیو و تلویزیون و بسیاری دیگر، بر دامنه مبارزه ها افزود و 13 آبان 1357 خورشیدی تظاهرات دانش‌آموزان و دانشجویان در برابر دانشگاه تهران با برخورد نیروهای امنیتی روبرو شد.
وی یادآور شد: پس از فرار محمدرضا پهلوی از كشور و ورود امام خمینی(ره) به ایران شرایط برای پیروزی انقلاب مهیا شد. ایشان پس از سخنرانی در بهشت زهرا(س) در مدرسه رفاه مستقر شدند و در 16 بهمن، «مهدی بازرگان» را به نخست وزیری دولت موقت منصوب كردند و در 19 بهمن پرسنل نیروی هوایی ارتش(همافران) به محضر امام(ره) رسیدند و با ایشان بیعت كردند. شب 21 بهمن در نیروی هوایی تهران درگیری مسلحانه میان شماری از افراد این نیرو و گارد شاهنشاهی پیش آمد كه با دخالت مردم درهای پادگان ها باز شد و سلاح ها به دست آنها افتاد. سران ارتش مشغول طراحی كودتا شدند و در 21 بهمن از ساعت چهار بعد از ظهر حكومت نظامی اعلام شد. امام(ره) در پیامی اعلام كردند كه مردم به این موضوع اعتنا نكنند. انقلابیان در 22 بهمن 1357 خورشیدی به نهادهای دولتی، نظامی، انتظامی، رادیو و تلویزیون رفتند و كنترل این مكان ها را به دست گرفتند. با فرار بختیار از ایران و اعلام بی طرفی ارتش در 22 بهمن 1357 خورشیدی، سرانجام انقلاب اسلامی ایران پس از سال ها تلاش، ایثار، فداكاری و مقاومت در راه رضای الهی با رهبری مدبرانه امام خمینی(ره) و به همت مردم سرافراز ایران به پیروزی نهایی رسید.
پژوهشگر تاریخ معاصر ایران درباره نقش و عملكرد رهبری بر پیروزی انقلاب، بیان داشت: مطالعه و تحلیل علت های پیروزی انقلاب در 1357 خورشیدی، بدون بررسی شخصیت آیت الله خمینی(ره) دشوار و حتی ناممكن است. بنیانگذار انقلاب هیچ نوع سازمان سیاسی و نیروی نظامی در اختیار نداشتند و ستاد رهبری ایشان در خارج از ایران بود. امام راحل از «مسجد» به عنوان سنگر مقاومت و مبارزه استفاده كرد و در اوج انقلاب وارد ایران شدند. برجسته ترین ویژگی امام(ره) صراحت بیان و شجاعت كم نظیرش بود تا به آن اندازه كه در میان روحانیان و سیاستمداران دو سده گذشته ایران، هیچ شخصی به پای او نرسیده است. ایشان در دورانی كه محمدرضا پهلوی، تمامی مخالفان را سركوب یا از صحنه خارج كرد، با شجاعت تمام علیه رژیم قد علم كردند و در سخنرانی خرداد 1342 خورشیدی محمدرضا پهلوی را آن چنان سرزنش كرد كه تا آن روز سابقه نداشت. در آن سخنرانی تاریخی امام خمینی(ره)،‌ او را «بدبخت»، «بیچاره»، «نوكر اسرائیل» و «فرمانبر آمریكا» خواندند.
مصطفی جوان در پایان زیركی، هوشیاری، موقعیت شناسی را از دیگر ویژگی های برجسته امام(ره) دانست و گفت: در دورانی كه مال اندوزی و تجمل گرایی در میان طبقه بالای جامعه گسترش یافته بود، ایشان همان زندگی بسیار ساده و بی آلایش گذشته را حفظ كردند. معمار بزرگ انقلاب در شناسایی جامعه ایران مهارت خاصی داشتند و زمان شروع مبارزه و حمله را به خوبی تشخیص دادند. در دوران 14 ساله تبعید با سخنرانی ها، پیام های نوشتاری و شفاهی، مردم ایران و جهان را از ضعف های محمدرضا پهلوی و فساد رژیم او آگاه ساختند. افزون بر آن انتقاد به موضوع هایی همچون همكاری دولت ایران با رژیم صهیونیستی، وابستگی اقتصادی، سیاسی و نظامی ایران به غرب، غارت بیت المال، خرید روز افزون جنگ افزار، نابودی كشاورزی، بالا رفتن قیمت ها، كمبود مسكن، تباهی فرهنگ، ثروتمندتر شدن توانگران و فقیرتر شدن مستضعفان، نقض قوانین حقوق بشر، پایمال كردن قانون اساسی، سرپوش نهادن (سانسور) بر مطبوعات، محو آزادی های مردم، سركوب مخالفان و اوج گیری فساد از مواردی بود كه در سخنان و پیام های امام خمینی(ره) آشكارا وجود داشت.
*گروه اطلاع رسانی (مریم سیدان)
پژوهشم**9368**2002**9131