صرع را بیشتر بشناسیم

** صرع چیست
صرع به واقع یك اختلال سیستم اعصاب مركزی ( اختلال عصبی ) است كه در آن فعالیت سلول های عصبی در مغز مختل می شود و باعث تشنج می شود كه در طی آن تجربه رفتار غیر عادی، نشانه ها و احساس، از جمله از دست دادن هوشیاری رخ می دهد.
علائم تشنج متفاوت است برخی از افراد مبتلا به صرع، به هنگام تشنج به سادگی برای چند ثانیه مستقیم خیره می شوند در حالی كه برخی بارها و بارها دست و یا پاهای خود را حركت یا كشش ها ناگهانی می دهند.
تشنج به اختلال عملكرد فیزیولوژیك قشر مغز گفته مي شود كه در آن تخلیه الكتریكي غیر طبیعي و همزمان دسته اي از سلول هاي مغزي به طور موقت و گذرا ایجاد مي شود.
به گزارش انجمن صرع ایران، اگر این وضعیت تنها یك بار ایجاد شود یا اینكه در زمینه بیماري دیگري (مانند كمبود كلسیم یا كاهش قند خون) باشد، تشخیص صرع داده نمی شود، بلكه زماني گفته مي شود كه این وضعیت'epilepsy' یا 'صرع' است كه حملات تكرار شونده باشند.
در واقع صرع یك بیماري مزمن است كه در آن حمله هاي تشنج به شكل یا اشكال خاصي هر از چند گاه ایجاد مي شود.
صرع یك نشانه است و بیماري نیست. هرچند كه به عنوان یك بیماري مجرد شناخته و مطرح می شود. تأثیر صرع بر فرد مبتلا گستره هاي متغیر از حركت هاي تشنجي شدید و اختلال هاي هوشیاري، تا یك احساس خفیف یا قطع شدن كوتاه مدت تفكر طبیعي است و یا حتي یك احساس و رفتار كه به سختي مورد توجه دیگران قرار می گیرد.
این نشانه ها به دلیل امواج الكتریكي كوتاه مدت و حمله هاي مغزي است كه از بعضي مناطق آن جریان می یابد.
صرع انواع مختلفي دارد كه بر حسب چگونگي خصوصیات آن از لحاظ بالیني و یا الكتروفیزیولوژیك -كه در نوار مغزي نشان داده مي شود- طبقه بندي مي شود.

**شیوع بیماری صرع
شیوع صرع در جوامع مختلف بین 1 تا 0،5درصد جمعیت آن جامعه گزارش شده است. صرع در كودكان و سالمندان بیشتر است و در زنان و مردان تقریباً به یك نسبت دیده می شود.
دكتر پرویز بهرامی عضو هیات مدیره انجمن صرع ایران با بیان اینكه دومین دوشنبه ماه فوریه به عنوان روز جهانی صرع شناخته شده است، گفت: بر اساس آمار حدود یك درصد افراد جامعه ایرانی یعنی حدود 750 هزار ایرانی به بیماری صرع مبتلا هستند.
وی افزود: علت اصلی ابتلا به این بیماری ناشناخته است اما علل مختلفی مانند عفونت های زایمان، دوران نوزادی و شیرخوارگی، ضربه به سر، تومورهای مغزی، تشنج و تب منجر به بروز این بیماری در سنین پائین می شود اما در سنین بالا ابتلا به بیماری های تحلیل برنده مغز موجب ابتلای فرد به صرع می شود.

**علل و عوامل صرع:
در حدود دو سوم موارد، یا علت خاصي براي صرع پیدا نمي شود (كه به آن ایدیوپاتیك مي گویند كه معمولاً به دلیل ژنتیك بروز پیدا مي كنند) در بقیه موارد، به ترتیب علت هاي زیر مطرح هستند:
علت هاي عروقي (مانند سكته هاي مغزي، عروق غیر طبیعي)، ناهنجاري هاي مادرزادي، ضربه هاي مغزي، تومورهاي مغزي، بیماري هاي تحلیل برنده یا دژنراتیو و عفونت هاي مغزي مانند آلزایمر .
اما علت ابتلا به صرع در سنین مختلف شیوع، متفاوت است. مثلاً در سنین كودكي، علت هاي ایدیوپاتیك (ژنتیك)، مادرزادي و عفونت ها بسیار شایع تر از علت هاي عروقي مغز هستند. در صورتی كه در سالمندي شایع ترین علت صرع، علت هاي عروقي (سكته مغزي)، تومورها و سپس بیمارهای تحلیل برنده مغزي هستند.
همچنین علت هاي تشدید تشنج در افراد مبتلا به صرع، رعایت نكردن بهداشت خواب (كم خوابي، بي خوابي، پرخوابي)، بهداشت تغذیه (گرسنگي، كم خوري، پر خوري)، بهداشت رواني (استرس، خشم، هیجان)، بهداشت جسمي (خستگي مفرط، كم آبي،بیماري ها مانند تب، سرما خوردگي و استفاده از مواد مخدر یا محرك است.

**تشخیص بیماری صرع
برخی از انواع شایع آزمایش و اسكن هایی كه ممكن است مورد استفاده قرار گیرد، عبارتند از:
الكتروانسفالوگرافی- همچنین به عنوان EEG شناخته شده است، این دستگاه اجازه می دهد تا پزشكان بر امواج الكتریكی مغز بیمار نظارت كنند. بی نظمی در الگوی امواج می تواند نشانه ای از صرع باشد هر چند استثناء نیز وجود دارد.
توموگرافی كامپیوتری- یك تكنیك است كه با استفاده از اشعه X نقشه ساختار مغز مشخص می شود.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی- این هم یك روش برای نقشه برداری از مغز است اما از امواج رادیویی و آهن ربا به جای اشعه X استفاده می شود.
توموگرافی تابش پوزیترون - با این اسكن می توان عملكرد مغز را به جای نقشه ساختار مغز نظارت كرد. در این روش مقدار كمی از مواد رادیواكتیو استفاده می شود.
پزشكان ممكن است از تست های دیگری مانند (تاریخچه پزشكی دقیق، آزمایش خون و تست های عصبی) برای كمك به تعیین این كه آیا صرع یا چیز دیگری باعث مشكلات شده است، استفاده می كنند.

**پیشگیری از صرع
پیشگیری از صرع شامل به حداقل رساندن خطرات ابتلا به درد و رنج از وضعیت های زمینه ای است كه می تواند به تشنج مزمن منجر شود مانند:
-استفاده از كمربند ایمنی یا كلاه ایمنی هنگام رانندگی ( با توجه به CDC )
-دریافت مراقبت های پزشكی مناسب، (با توجه به CDC) از جمله مطمئن شوید كه ایمن سازی و واكسیناسیون به روز باشد زیرا می تواند به كاهش خطر ابتلا به بیماری ها و عفونت های منجر به صرع، كمك كند
- داشتن شیوه زندگی سالم - تغذیه سالم و خواب خوب و پیدا كردن راه دیگری برای به حداقل رساندن خطرات مرتبط با صرع در پیشگیری از صرع موثر است.

**تفاوت صرع و تشنج
با این كه صرع علت بسیاری از تشنج هاست اما صرع با تشنج تفاوت دارد. كودكی كه یك بار تشنج كرده است یك كودك صرعی نیست بلكه ممكن است علل بسیار زیادی بتوان برای تشنج او پیدا كرد مثلا ابتلا به تب بالا ممكن است سبب كاهش سطح هوشیاری شودكه به این حالت تشنج ناشی از تب گفته می شود.
این تشنج ها نشانه ای از صرع نیستند و معمولاً با افزایش سن محو می شوند و با عواملی مثل گلودرد یا دندان در آوردن ارتباط دارد. خوشبختانه اكثر بچه ها وقتی بزرگ شده و به سن مدرسه می رسند دیگر دچار این تشنج نمی شوند.

**مراحل حملات صرع :
مرحله اول، تمام عضلات فرد منقبض شده و مثل چوب خشك شده و در پی آن وی به زمین می خورد .
مرحله دوم چند ثانیه بعد از مرحله اول دچار تشنج ها و تكان های متعدد در تمام بدن می شود . در این مرحله كف از دهان بیمار خارج شده و ممكن است ادرار و مدفوع وی دچار بی اختیاری شود.
مرحله سوم پس از حدود یك دقیقه به حالت اغماء می رود . در انتها فرد به هوش آمده و ممكن است به خواب طبیعی برود .

**درمان صرع:
معاون روابط بین الملل انجمن صرع درخصوص روش های درمان صرع، گفت: اگر بیماران به مدت 3 تا 5 سال به صورت منظم داروهای خود را مصرف كنند در 60 تا 70 درصد موارد بهبودی حاصل می شود.
بهرامی افزود: افرادی كه با دارو درمانی بهبود نمی یابند نیاز به جراحی دارند كه دراین روش نیز 60درصد بیماران بهبود می یابند.
این عضو هیات مدیره انجمن صرع ایران با تاكید بر این كه تشخیص كانون و نوع تشنج بسیار مهم است،اظهار كرد: متاسفانه بیماری صرع در برخی موارد به علت تشابه علائم با برخی از بیماری ها مانند سنگ كوب و اختلال خواب اشتباه تشخیص داده می شود كه این امر پروسه درمان بیماران را افزایش می دهد.
بهرامی در بخش دیگری از سخنانش با بیان این كه بیماران مبتلا به صرع نیازمند توجه بیشتر وزارت بهداشت و سازمان های بیمه گر هستند، افزود: هزینه جراحی صرع بسیار بالاست كه از عهده برخی بیماران خارج است كه متاسفانه هیچ یك از سازمان های بیمه گر هزینه های این جراحی را پوشش نمی دهند.
به هر رو درصد قابل توجهي از موارد صرع را مي توان درمان كرد یا نیاز به داروهاي ضد صرع را كم كرد اما در كل مي توان گفت كه درمان اصلي صرع، درمان داروئي است.
انواع زیادي از داروهاي ضد صرع (نسل قدیم و جدید) وجود دارند و بر حسب نوع حمله هاي صرع، سن، جنس، معاینه بالیني و پاراكلینیك، زینه دارو و شرایط خاص فردي، پزشك نوع داروي مناسب براي فرد را انتخاب و تجویز مي كند.
طول مدت درمان حداقل 2 الي 5 سال است. نوع و علت صرع، معاینه بالیني و یافته هاي پاراكلینیك، تعیین كننده مدت زمان درمان است و گاهي سالیان سال و حتي تا آخر عمر نیاز به دارو درماني وجود دارد. در 25 الي 30 درصد موارد، صرع، مقاوم به درمان داروئي است كه در این موارد از جمله روش هاي غیر داروئي به كار گرفته می شود.

**نحوه برخورد با بیمار حین حمله
وقتي با بیمار حین حمله تشنج مواجه مي شوید، نكات اصلي ذیل را بخاطر بسپارید :
-خونسردی خود را حفظ و زمان تشنج را اندازه گیری و از شلوغ شدن اطراف بیمار نیز جلوگیری كنید.
-بهتر است بیمار در حین تشنج به پهلوي چپ خوابانیده شود و زیر سر وی متكا یا چیزی نرم قرار گیرد.
-تمام وسایل خطرناك همانند میز و صندلی را از اطراف وي دور و یقه و كراوات او را شل كنید. هیچ چیزی حتی هر نوع داروئی را به بیمار نخورانید.
-سعی در متوقف كردن تشنج نداشته باشید و تا زمان اتمام تشنج در كنار فرد بمانید.
- اگر تشنج بیشتر از پنج دقیقه طول كشید با اورژانس تماس بگیرید.
- وقتی فرد هوشیاری خود را به دست آورد به وی اطمینان خاطر دهید.
علمی **1354**2017