ابتداي سال 2016 شواهد و بررسي ها نشان داد كه حكومت‌هاي كشورهاي آسياي مركزي در وضعيت دشواري قرار دارند ، زيرا طي ساليان زياد براي ايجاد تصور ثبات در ذهن مردم تلاش مي كردند اما حالا با توجه به بروز انواع مشكلات اقتصادي و سياسي، قادر به ادامه اين كار نيستند.
برنامه‌هاي رفاه اقتصادي - اجتماعي كاهش يافته، ميزان حقوق و مزايا و دستمزدها پائين مانده و تاخير در پرداخت حقوق نيز بيشتر شده و در عين حال ميزان بيكاري بالا رفته است.
با اين وجود حكومت‌هاي كشورهاي آسياي مركزي نمي‌توانند اين مشكلات را حل كنند وحتي اين وضعيت را نيز تحت نظارت ندارند.
**كاهش نرخ گاز و نفت
بخش اصلي مشكلات كنوني آسياي مركزي به كاهش شديد نرخ نفت وگازربط دارد.اين مشكل بيشتر از همه برقزاقستان تاثير گذاشته است كه اقتصادش مستقيما به صادرات نفت بستگي دارد.
سال گذشته دولت قزاقستان سطح رشد اقتصاد 1.5 درصدي را پيش‌بيني كرده بود كه محقق نشد.طبق تحليل كارشناسان، نرخ رشد اقتصادي اين كشور براي اولين بار بعد از سال 1998 باز هم كاهش خواهد يافت.
كاهش بهاي سوخت بر تركمنستان نيزكه اقتصاد آن به فروش گاز طبيعي وابسته است اثرگذاشته. با اين وجود به گفته كارشناسان به دليل غيرشفاف بودن تركمنستان پيدا كردن اطلاعات در مورد رويداد‌هاي داخل كشور تقريبا غيرممكن است.
**كاهش درآمد مهاجران كاري آسياي مركزي
كاهش ارزش مواد نفتي بر روسيه كه ساليان درازي است ميليون‌ها نفر مهاجر كاري آسياي مركزي به اين كشور مي‌روند، نيز تاثير جدي گذاشته است.درسال 2015 حجم انتقال پول مهاجران از روسيه به كشورهايشان درآسياي مركزي به يكباره كاهش يافت.
پول انتقالي مهاجران تاجيك و قرقيزي به كشورهايشان بخش عمده اي از مجموع توليد ناخالص داخلي تاجيكستان و قرقيزستان را تشكيل مي دهد و بر همين اساس اين كاهش ضربه بزرگي بر اقتصاد اين كشورهاست.
با توجه به اين كه پيدا كردن كار براي مهاجران در كشورهاي خودشان دشوار است و مسكو نيز با مشكل اقتصادي نسبي مواجه شده است چنين به نظر مي‌رسد مهاجران كاري به مناطق ديگر روسيه يا بخشي از مهاجران كاري آسياي مركزي براي پيدا كردن كار عازم كشورهاي ديگر شوند. اما با وجود مشكلات فعلي، براي بسياري از مهاجران زندگي در روسيه بخاطر روابط تاريخي با كشورهايشان جذابتر و بهتر از اروپا يا كشورهايي آسيايي است.
**سركوب مخالفان
دولت هاي قزاقستان و تاجيكستان كه با خطر بد شدن وضع اقتصادي رو به رو هستند به خيال خود براي رهايي از اين بحران در وهله اول دست به سركوب مخالفان زده اند.
طوري كه سازمان دفاع از حقوق بشر در مقاله اي با عنوان «وضع فلاكت بار آسياي مركزي» تصريح كرد سال گذشته حكومت تاجيكستان حزب نهضت اسلامي تنها حزب رسمي اسلامي در آسياي مركزي را در فهرست سازمان‌هاي افراطي وارد كرد.
همزمان با سركوب مخالفان، منصوب شدن اعضاي خانواده امامعلي رحمان به مقام‌هايي درحكومت را در پي داشته است. «رستم امامعلي» 28 ساله، آژانس دولتي نظارت مالي و مبارزه با فساد را رياست مي‌كند. قبلا او معاون اول رئيس خدمات گمرك و عضو مجلس دوشنبه بود.27 ژانويه هم آ‌زاده رحمان 38 ساله دختر رئيس جمهوري تاجيكستان رئيس اجرايي دستگاه رياست جمهوري تعيين شد.
نورسلطان نظربايف، رئيس جمهوري قزاقستان در طول ساليان زياد اعضاي خانواده خود را به مقام‌هاي كليدي در حكومت تعيين كرده است.ازجمله درماه سپتامبرسال گذشته«دارغه» دختر بزرگ رئيس جمهوري، معاون نخست‌وزير و در آخر سال گذشته «صمد ابش» 37ساله از وابستگان، معاون رئيس كميته امنيت ملي شد.
**كاهش ارزش پول ملي
ارزش پول ملي كشورهاي آسياي مركزي دچاركاهش شديدي درمقابل ارزهاي خارجي شد واين موضوع به اقتصاد اين كشورها لطمه زيادي زد.بخاطر اين موضوع و بروزبحران اقتصادي،تظاهرات دراين كشورها كه يك حادثه نادر محسوب مي‌شود بخصوص درقزاقستان،ازبكستان وتركمنستان برپا شد واين تجمعات اعتراضي به معني نشانه‌هاي لبريزشدن كاسه صبرمردم از وضعيت موجود است.
در ماه آوريل سال 2015 صدها كارمند يك كارخانه در شهر ليبل تركمنستان در اعتراض به پرداخت نشدن حقوق تظاهرات كردند كه اين نخستين تظاهرات در 20 سال اخير در تركمنستان محسوب مي‌شود.
بنابر گزارش‌هاي رسانه ها محلي در ازبكستان تعداد كارمندان دولتي كه سر وقت حقوق خود را دريافت نمي كنند، در حال افزايش بوده است. همچنين موارد زيادي از كسري بودجه در بانك‌هاي ازبكستان گزارش شده است.
در سالهاي گذشته ساكنان ازبكستان به كمبود بنزين و قطع دائمي گاز چندان توجهي نمي‌كردند، اما 18 دسامبر سال گذشته ميلادي، صدها ساكن شهر فرغانه به نشانه اعتراض به قطع انتقال گاز شاهراه فرغان -مرغلان را بستند.
سرزمين آسياي مركزي با حدود 65 ميليون نفر جمعيت در قلب اوراسيا واقع است و مرز مشتركي با آب هاي آزاد جهان ندارد. اين منطقه، كشورهاي ازبكستان، تاجيكستان، تركمنستان، قرقيزستان و قزاقستان را در خود جاي داده و در طول تاريخ با عنوان بخش كوچكي از جاده ابريشم شناخته شده است.
ويژگي هاي داخلي و جغرافيايي كشورهاي منطقه آسياي مركزي آنچنان با اهميت است كه اين منطقه را، به چالش بين قدرت هاي منطقه اي و فرامنطقه اي تبديل كرده است.
------------------------------------------------------------------------------------
* كارشناس حوزه آسياي مركزي- ايرنا
تاریخ انتشار: ۱۹ بهمن ۱۳۹۴ - ۱۲:۱۶
تهران - از اوايل سال گذشته ميلادي قابل پيش بيني بود كه بحران اقتصادي، سياسي ناگزير آسياي مركزي را فرا خواهد گرفت اما روشن نيست كه اين مرحله كي به آخر رسيده و دولت هاي منطقه پيامدهاي اين بحران را چگونه رفع خواهند كرد؟