امین پور متولد اردیبهشت ماه سال 1338 در دزفول است. وی تحصیل دوران ابتدایی و متوسطه خود را در شهرهای «گتوند» و دزفول به پایان رساند، سپس به تهران آمد و در سال 1376 دكترای خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران دریافت كرد. امین پور فعالیت های هنری اش را در حوزه اندیشه و هنر اسلامی از سال 1358 آغاز كرده بود.
امین پور در سال 1367 سردبیر مجله «سروش نوجوان» شد و این نشریه در دوره سردبیری وی به مهم ترین نشریه برای نوجوانانی تبدیل شد كه آرزوی نوشتن داشتند. وی در این نشریه جدا از انتخاب و چینش مطالب، نقدهای ارزشمندی نیز نوشت كه بعضی از آنها با زبان ساده اما دقیق داستان های كوتاه را محك می زد مانند نقد داستان «گلدسته ها و فلك» از «جلال آل احمد» كه امین پور ساده ترین درس های نقد داستانی را در آن برای نوجوانان تشنه ادبیات آن روزها روایت كرد.
امین پور در دانشگاه های الزهرا و تهران به تدریس مشغول شد. وی در سال 1382به عنوان عضو «فرهنگستان ادب و زبان فارسی» انتخاب شد. او نخستین مجموعه شعرش با عنوان «تنفس صبح» را كه بخش های فراوانی از آن در قالب غزل بود در سال 1363 منتشر كرد. همچنین در سال 1365 «منظومه ظهر روز دهم» منتشر شد كه امین پور در آن منظومه 28 صفحه اي، ظهر عاشورا، غوغاي كربلا و تنهایي عشق را به عنوان جوهره سروده بلندش، درنظر گرفت.
كتاب «آینه هاي ناگهان» تحول كیفي و كمي امین پور را بازتاب مي دهد. در این مرحله امین پور به درك روشن تري از شعر و ادبیات مي رسد. اشعار این دفتر نشان از تفكر و اندیشه اي دارد كه در ساختاري نو عرضه مي شود. آینه هاي ناگهان، امین پور را به عنوان شاعري تاثیرگذار در میان هنرمندان پیشرو انقلاب تثبیت كرد و همچنین حضور شاعري از نسل جدید را رسمیت بخشید. این شاعر برجسته در نهایت هشتم آبان ماه سال 1386در 48 سالگی به دیار باقی شتافت.
از دیگر آثار امین پور می توان به «طوفان در پرانتز»، «مثل چشمه، مثل رود»، «بی بال پریدن»، «به قول پرستو»، «گزینه اشعار»، مجموعه شعر «گل ها همه آفتابگردان اند» و «دستور زبان عشق» اشاره كرد.
***زبان شعری
امین پور با ماندگار ساختن مضمون ها و درون مایه های حماسی، آزمون های هنری دشواری را تجربه كرد و لحظه های ماندگار و اثرگذار هشت سال دفاع مقدس را به شعر درآورد. وی از این راه توانست در فرآیند تاسیس، استقرار و استمرار شعر انقلاب نقش محوری ایفا و نام خود را به عنوان شاعر انقلاب و دفاع مقدس جاودانه كند.(1)
بی شك یكی از دلیل های موفقیت امین پور، نزدیك شدن به زبان گفت وگو است؛ زبانی كه سادگی را در خود دارد و در عین آسان بودن بسیار سخت است.
امین پور با آگاهی از اصول كاربرد واژگان زبان فارسی، آشنایی با همه امكان ها و ظرفیت های زبانی و با شناخت دقیق از ویژگی های روان شناسی واژه ها و تركیب ها، دست به آفرینش ادبی زد و تقلیدناپذیرترین شعرها را سرود. سادگی و روانی شگفت انگیز شعر وی نشان روشنی از چیرگی بی چون و چرای امین پور در بهره گیری از واژه ها و تركیب های آن ها است.(2)
***ویژگی و سبك شعری
شناخت شخصیت هر شاعری پس از مطالعه آثار و آشنایی با سیر تحول افكار و اندیشه های شاعر امكانپذیر است. هرچه میان اندیشه و دیگر عناصر فنی شعر دوگانگی بیشتر باشد، آن شعر به شعری ضعیف تبدیل خواهد شد. اندیشه شعری عمیق، اندیشه ای است كه پس از عبور از صافی عاطفه، جنبه ای هنری پیدا كند، پس بر همین اساس، گرایش، علاقه مندی و آرمان های هر شاعری، اندیشه های او را می سازد.
در میان شاعران معاصر، شعر امین پور از نظر دربرگیری اندیشه و تنوع موضوع و محتوا حائز اهمیت و درخور تامل است. زمینه های فكری شعر وی همگانی (عام) و متعلق به طبقه های گوناگون جامعه است. امین پور در موضوع های گوناگونی شعر سروده است؛ موضوع هایی كه بیشتر پیرامون سه محور اصلی «عشق»، «عرفان» و «اجتماع» می گردد.(3)
از ویژگی های شعری امین پور می توان به بهره گیری از مضمون های بكر، نكته پردازی، سادگی و روانی، اندیشه های نو، بهره بردن از زبان امروزی، گوناگونی موضوع ها، وزن و خوش آهنگی اشاره كرد.
***نگرش اجتماعی در شعر امین پور
امین پور از جمله ادیبانی است كه تعهد به مسایل اجتماعی بخش بزرگی از دغدغه های ذهنی اش بود. وی آثار شعری فراوانی در این زمینه از خود برجای گذاشت.
امین پور شخصیتی معترض و روحی سركش داشت و همین امر باعث شد كه هیچ وقت تسلیم واقعیت های حاكم بر جامعه نشود و اعتراض خود را در قالب شعر نشان دهد. گرایش وی به نیروهای انقلابی و مبارز و همنوایی با آنان در میدان های جنگ تحمیلی، نشانگر همین روح سركش و تعهد اجتماعی است.(4)
همچنین، دارا بودن نگرشی همراه با نوعی غم غربت یا حس نوستالژیك (خاطره انگیز) در آثار قیصر امین پور از تفاوت های شعر او با اشعار دیگر شاعران انقلاب اسلامی است. در واقع، بر پایه این حس، شاعر در سروده خود گذشته ای را كه در دل دارد، با حسرت و دردآلود ترسیم می كند و به قلم می كشد.
با توجه به فراوانی مضمون های خاطره انگیز در آثار قیصر امین پور، می توان انواع آن را در شعرهای وی براساس اهمیت و تكرار به «هبوط، غربت و دردمندی»، «گذر زمان و مرگ اندیشی»، «بازگشت به دوران كودكی و نوجوانی»، «كم رنگ شدن ارزش ها و آرمان های اوایل انقلاب»، «بازگشت به فطرت و سادگی زندگی روستایی»، «آرمان گرایی و انتظار منجی موعود»، «جنگ، ایثار و شهادت» تقسیم كرد.(5)
***نقد و بررسی
در شعرهای امین پور مكاشفه ای هنرمندانه به چشم می خورد. در واقع وی با احاطه بر افق كلی حس شعری و منطق آن، از زاویه های گوناگون به بازتاب مشخصه های عینی و ذهنی شعر می پردازد. برخی بر این باورند كه میان شاعران انقلاب و دفاع مقدس، شعر امین پور از نظر گستردگی دامنه خیال و تنوع تصاویر شعری بسیار جذاب و شگفت آور است.
همچنین امین پور در تلاش برای ایجاد انسجامی بنیادین بین زبان و اندیشه بود به طوری كه اندیشه از زبان جدا نماند. در واقع برخورد وی با محیط پیرامون خود و بازتاب هنرمندانه تحول های اجتماعی در آثارش، حساسیت وی نسبت به مسایل زمانه اش را نشان می دهد و پیوند دهنده زبان و اجتماع در شعرش می شود.(6)
برخی بر این باورند كه مهمترین نقطه قوت غزل های امین پور را می توان احاطه شاعر بر مصالح وزن دانست. وی با درهم آمیختن وزن شعر در بافت زبانی، در حقیقت، گونه ای امروزی از غزل را ایجاد می كند كه مانع از متروك شدن غزل در شعر پس از انقلاب می شود.
پی نوشت ها:
1- صالحی، پریسا، « واژه گزینی های شعری قیصر امین پور از منظر تحلیل انتقادی گفتمان»، فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 24، بهار 1391، ص76
2- همان، ص80
3- ابوالقاسمی، سیده مریم، «بررسی جلوه های اندیشه در شعر قیصر امین پور» مجله تاریخ ادبیات، زمستان1388، شماره63، ص6
4- نادری، اسماعیل، «دغدغه های اجتماعی شعر قیصر امین پور»، فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی، سال دوم، شماره اول، زمستان1392، ص81
5- باقری، بهادر، «بررسی و تحلیل نوستالژی در مجموعه اشعار قیصر امین پور»، نشریه ادبیات انقلاب اسلامی، شماره اول، خرداد1393، ص151
6- صالحی، پیشین، ص98
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**458** 9283**9279**
تاریخ انتشار: ۲۳ بهمن ۱۳۹۴ - ۰۹:۲۶
تهران- ایرنا- «قیصر امین پور» یكی از برجسته ترین شاعران معاصر است كه در سروده هایش نوآوری و ابتكار را با سادگی و صمیمیت درهم آمیخته است. وی همچنین جایگاهی ویژه در میان نظم پردازان انقلاب و دفاع مقدس دارد.