طعم زندگی مستقل برای كودكان بهزیستی

كودكان در خانواده های معمولی اگر در سنین بزرگسالی بخواهند از خانواده خود جدا شده و زندگی مستقل داشته باشند معمولا ازدواج می كنند و می روند، درحالیكه برای كودكان بهزیستی، زندگی مستقل، معنا و طعم دیگری دارد.
سالانه حدود 800 تا 900 كودك از مراكز نگهداری كودكان بهزیستی ترخیص می شوند.
تعدادی از این كودكان به عنوان فرزند خوانده پذیرفته می شوند اما تعدادی دیگر برای زندگی مستقل ترخیص می شوند.
زندگی مستقل آنان نیز با زندگی مستقل كودكان و جوانان معمولی فرق دارد؛ زندگی كه جای خیلی از افراد و امكانات و حمایت های عاطفی در آن خالی است.

** ترخیص در 19 سالگی
حسین یكی از هزاران كودك بهزیستی است كه سه ماه پیش از مركز بهزیستی ترخیص شد.
او كه اكنون 19 سال دارد در گفت وگو با خبرنگار ایرنا از دوران كودكی خود در مركز نگهداری كودكان و شرایط كنونی دوران ترخیص خود می گوید.
والدین حسین وقتی او 10 سال بیشتر نداشت، جان خود را از دست می دهند و خواهران حسین نزد عموی خود می مانند اما حسین به مركز نگهداری كودكان بهزیستی منتقل می شود.
وی درمورد مركزی كه در آنجا نگهداری می شد، می گوید: شرایط مراكز نگهداری كودكان بهزیستی به گونه ای بود كه آدم تنبل می شد، خانواده بهتر است.
حسین ادامه می دهد: اكنون خواهرانم ازدواج كرده اند و من نزد آنان به شهر نیشابور رفته ام؛ تازه سه ماه است كه ترخیص شده ام و باید ابتدا به خدمت سربازی بروم.

** چشمم به پول دیگران نیست
وی اضافه می كند: حرفه كابینت سازی را نزد شوهرخواهرم فراگرفتم و می خواهم بعد از سربازی، آن را ادامه دهم.
حسین برخلاف كودكان دیگر كه تا آخرین لحظه استقلال و حتی بعد از آن از سوی خانواده خود چشم كمك مالی دارند، انتظار چندانی از خانواده بهزیستی خود ندارد.
وی می گوید: اگر بهزیستی، كمك های مالی كند تا زندگی مستقل بهتری داشته باشم، خوب است اما اگر كمك نكند هم ناراحت نمی شوم. اگر چشمم به پول دیگران باشد كه نمی توانم زندگی كنم.
حسین در هر چند جمله خود اسم «خانم توانا» مددكار مركز نگهداری كودكان را می برد كه به او خیلی كمك كرده است.
وی می گوید: هنگامی كه می خواستم ترخیص شوم، از قبل همه چیز هماهنگ شده بود و اضطراب خاصی نداشتم اما برخی دوستانم كه در بیرون از بهزیستی، خانواده ای نداشتند كمی نگران بودند.

** طعم زندگی مستقل با 7 میلیون تومان
سحر یكی از دیگر از هزاران كودك بهزیستی است كه مادرش را در هفت سالگی از دست می دهد و هنگامی كه وارد مقطع تحصیلی اول دبیرستان می شود به دلیل اعتیاد اعضای خانواده به مركز نگهداری كودكان بهزیستی منتقل می شود.
وی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا می گوید: حدود سه سال پیش در سن 20 سالگی از مركز نگهداری كودكان بهزیستی ترخیص شدم.
اغلب دختران مراكز نگهداری كودكان بهزیستی هنگام ازدواج از این مراكز، ترخیص می شوند اما سحر ازدواج نكرده و حالا طعم زندگی مستقل را احساس می كند.
او می افزاید: هنگام ترخیص از سوی سازمان بهزیستی به من هفت میلیون تومان كمك بلاعوض شد كه شانس آوردم و دو میلیون تومان دیگر بهزیستی به من كمك كرد و پول من شد 9 میلیون تومان.
سحر كه در دانشگاه، رشته حسابداری خوانده است، اضافه می كند: با كمك مالی دوستانم و مقدار پول ماهانه كه در بهزیستی پس انداز كرده بودم، پولم را به 20 میلیون تومان رسانده و یك خانه رهن كردم چون اگر می خواستم با پول كمتری خانه رهن كنم باید در نقاط دور تهران خانه می گرفتم و همه پولم را صرف كرایه حمل و نقل برای رسیدن به دانشگاه و محل كارم می دادم.
وی می افزاید: سازمان بهزیستی نیز تا یك سال بعد از آن، مقرری ماهانه 125 هزار تومان به من پرداخت می كرد.

** از داشتن دو شغل تا افسردگی
سحر می گوید: اكنون در دو محل شامل یك مطب و یك درمانگاه كار می كنم و حقوق دو شغل من بیش از 900 هزار تومان می شود.
وی ادامه می دهد:‌ هنگام ترخیص از مركز نگهداری كودكان خیلی اضطراب و استرس داشتم و مگر می شود نگران نبود.
سحر می افزاید: هنگامی كه مستقل شدم، اوضاع روحی ام خیلی بد بود، افسردگی گرفته بودم، تنها بودم و دوست نداشتم بیرون بروم و حتی تا چهار ماه، این وضعیت ادامه داشت اما با كمك حامی خود و یكی از اقوام، روحیه خود را به تدریج به دست آوردم.
وی خاطرنشان می كند: اوایل زندگی مستقل خیلی سخت بود اما باید عادت كنیم.
سحر می افزاید: بهتر است سازمان بهزیستی از كودكان ترخیصی، حمایت های بیشتری كند و بطور مثال به افرادی مانند من كه شغلی با بیمه داریم و می توانیم اقساط وام را پرداخت كنیم، وام هایی را اختصاص دهد.
وی تصریح می كند: مسكن و شغل دو مشكل اساسی كودكانی است كه می خواهند از مراكز نگهداری كودكان ترخیص شوند و بهتر است سازمان بهزیستی نیروهای خود بطور مثال نیروهای مورد نیاز برای شیرخوارگاه ها را از میان همین كودكان انتخاب كند و مربیان كودكان از همان كودكان بهزیستی باشند.

** حمایت های بهزیستی از كودكان چیست؟
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی درباره حمایت هایی كه بهزیستی از كودكان می كند، می گوید: كل هزینه تحصیل بچه ها از ابتدای ورود آنان به مراكز نگهداری كودكان بهزیستی تا پایان دانشگاه در مقطع دكترا با این سازمان است.
حبیب الله مسعودی فرید در گفت وگو با خبرنگار ایرنا می افزاید: برای ازدواج این كودكان به آنان كمك می كنیم و درمان و بسیاری از كارهای دیگر را برای این افراد انجام می دهیم.

** 18 سالگی، حداقل سن برای ترخیص است
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: ترخیص كودكان از مراكز نگهداری در 18 سالگی نیست، شاید سال های قبل گاهی اوقات كودكان در سن 18 سالگی با هزینه اندكی ترخیص می شدند اما اكنون - از دو تا سه سال قبل - ، 18 سالگی حداقل سن برای ترخیص است.
مسعودی فرید خاطرنشان می كند: یكی از مولفه های ترخیص كودكان از مراكز نگهداری، سن 18 سالگی است اما چند مولفه دیگر نیز وجود دارد. بطور مثال كودكان برای ترخیص باید شغل و درآمد داشته باشند و حرفه ای یاد بگیرند یا اینكه مهارت های اجتماعی كسب كرده باشند.

** ترخیص كودكان بهزیستی بازنگری می شود
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: اكنون چند ماه است كه در حال بازنگری اساسی موضوع ترخیص كودكان این سازمان هستیم.
مسعودی فرید می افزاید: آماده سازی كودكان مراكز نگهداری بهزیستی برای ترخیص باید از حدود یك تا دو سال قبل یعنی از 15 یا 16 سالگی آغاز شود.
وی خاطرنشان می كند: باید مهارت های زندگی را به این كودكان آموزش دهیم و آنان را برای زندگی مستقل آماده كنیم.

** خانه های مستقل، مآمنی برای كودكان ترخیص شده
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: كودكان بهزیستی باید بتوانند از 18 سالگی وارد خانه های مستقل شوند. خانه های مستقل، خانه هایی هستند كه چهار تا پنج كودك با هم زیر نظر یك مربی زندگی می كنند تا بتوانند برای زندگی مستقل آماده شوند.
وی خاطرنشان می كند: این خانه ها از سوی بهزیستی در اختیار این كودكان قرار می گیرد.
معاون سازمان تامین اجتماعی تاكید می كند: خروج كودكان از مراكز بهزیستی، شاخص هایی دارد كه سن به هیچوجه ملاك نیست یعنی ممكن است كودكی در سن 22 سالگی از مراكز ترخیص نشود.

** ضرورت ایجاد و گسترش پانسیون ها برای كودكان 18 سال به بالای بهزیستی
وی می گوید: در حال كار كردن روی مدل ایجاد پانسیون هایی برای كودكان 18 سال به بالای مراكز نگهداری كودكان این سازمان هستیم.
مسعودی فرید می افزاید: كودك 19 یا 20 ساله را نمی توانیم در كنار كودكان با سن كمتر نگهداری كنیم زیرا ممكن است كودكان كوچك تر و با سن كم در این شرایط دچار آسیب شوند.
وی خاطرنشان می كند: پس این كودكان بعد از سن 18 تا 19 سالگی باید وارد مراكز دیگری شوند كه مراكز پانسیون مانند مدنظر است.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: كودكان ترخیصی از مراكز نگهداری در این پانسیون ها می توانند برخی كارهای خانه را خود انجام دهند.
مسعودی فرید تصریح می كند: تعداد این پانسیون ها اكنون خیلی كم است و شاید در سراسر كشور پنج تا شش مركز بیشتر نداشته باشیم. این پانسیون ها طی دو سال گذشته ایجاد شده اما نیاز است گسترش یابند.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: یكی از محدودیت های ما در این زمینه محدودیت های اعتباری است. باید از ظرفیت خیرین استفاده كنیم و اعتبارات بیشتری از سازمان مدیریت بگیریم.

** تایید برخی مشكلات درمورد ترخیص كودكان
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با تایید برخی مشكلات در زمینه ترخیص كودكان 18 سال به بالا مراكز این سازمان می افزاید: اشكالاتی در این كار وجود دارد.
بعد از ترخیص، وضعیت این نوجوانان تا پنج سال پیگیری می شود اما روش پیگیری وضعیت آنان نیز در حال بازنگری است.
وی ادامه می دهد: شرایط باید بگونه ای باشد كه حتی بعد از پنج سال هم اگر مشكلی برای این كودكان پیش آمد، بتوانند نزد بهزیستی بازگشته و از حمایت های ما استفاده كنند زیرا خانواده این كودكان هستیم و باید این ارتباط برقرار شود.

** تمایل بیشتر پسران برای داشتن زندگی مستقل
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: دختران معمولا تا هنگام ازدواج در مراكز نگهداری كودكان باقی می مانند و چندان محدودیتی در این زمینه ندارند.
مسعودی فرید می افزاید: پسرها حتی اگر سربازی بروند و بیایند می توانند در مراكز نگهداری باقی بمانند اما بیشتر پسرها تمایل دارند كه بعد از 19 سالگی وارد زندگی مستقل شوند.

** 20 میلیون پول و یك زندگی مستقل
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با اشاره به كمك های بلاعوض برای دختران و پسران بالاتر از 18 سال كه می خواهند از مراكز نگهداری كودكان ترخیص شوند، تصریح می كند: تا قبل از سال 90، پولی به این كودكان داده نمی شد و خود مراكز استانی باید نوجوانان بالای 18 سال را برای زندگی مستقل حمایت می كردند. اما با بررسی ها، متوجه شدیم كه مراكز استانی برای این كار بودجه كافی ندارند.
وی خاطرنشان می كند: ارائه كمك بلاعوض به این كودكان را با سه میلیون تومان آغاز كردیم كه این مبلغ را به هفت میلیون تومان افزایش دادیم و سال گذشته این رقم به 14 میلیون تومان رسید.
مسعوید فرید ادامه می دهد: در نظر است سال آینده 20 میلیون تومان كمك بلاعوض به این كودكان داشته باشیم. این مساله به آن معنا است كه رقم كمك بلاعوض ما از سال 90 تا 95 از سه میلیون به 20 میلیون تومان افزایش یافته یعنی 600 درصد افزایش داشتیم اما این میزان هنوز كافی نیست.

** مساله پول نیست
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: هرچند ارائه كمك های بلاعوض از اهمیت بسزایی برخوردار است اما توجه به این نكته مهم است كه برای استقلال زندگی كودكان، فقط پول كافی نیست.
مسعودی فرید این سئوال را مطرح می كند كه آیا ما حاضر هستیم به كودكان 19 تا 20 ساله خود، 20 تا 50 میلیون تومان پول بدهیم و به آنان بگوییم برو تنها زندگی كن؟، سپس خاطرنشان می كند: چیزهای دیگری نیز برای این كودكان لازم است كه حتی شاید مهمتر از پول باشد. بطور مثال این كودكان باید بتوانند با بهره گیری از مهارت های زندگی، ارتباطات اجتماعی برقرار كنند. كسی آنان را فریب ندهد. مورد آزار كسی قرار نگیرند. شغل داشته باشند.

** ارائه آموزش های چندوجهی به نوجوانان بالای 18 سال بهزیستی
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: كودكان برای ترخیص از مراكز نگهداری باید حرفه ای - با گواهی مربوطه - بیاموزند كه در حال كار كردن روی این موضوع هستیم.
مسعودی فرید می افزاید: به كودكان از 15 سالگی، مهارت های زندگی را آموزش می دهیم. حتی مدیریت مالی و حرفه ای - كه ارزش افزوده بالایی دارد - را به آنان آموزش می دهیم و كمك می كنیم كه تحصیلات خود را ادامه دهند.
وی با اشاره به انعقاد تفاهمنامه ای بین بهزیستی با یك بنیاد آموزشی می گوید: این موسسه كودكان ما را برای كمك های آموزشی تحت پوشش قرار داده است.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی اضافه می كند: از لحاظ سواد اجتماعی، سواد تحصیلی و علمی، حرفه آموزی و سواد مالی ، باید توانمندی هایی در این كودكان ایجاد شود تا آنان بتوانند شغل بهتری داشته باشند.
وی می گوید: اینگونه برنامه ها در بهزیستی دائما در حال بررسی و مرور است و حتی طرح آماده سازی شغلی كودكان بطور آزمایشی در تهران در حال اجرا است تا این كودكان آماده سازی شغلی را پیدا كنند و مهارت اجتماعی را فراگیرند.
به گفته مسعودی فرید، این دست از كارها و برنامه ها كه بهزیستی برای كودكان خود انجام می دهد، بسیاری از خانواده های عادی برای فرزندان خود انجام نمی دهند.
وی ادامه می دهد: اما برای كودكان بهزیستی، آموزش های مختلفی ارائه می دهیم زیرا كودكان در خانواده ها از حمایت های دیگری برخوردار می شوند. باید تمام جوانب را در نظر بگیریم.

** 9 هزار كودك بدون خانواده و لزوم رعایت حقوق آنان
به هرحال یكی از مخاطرات جدی در دنیای امروز برای كودكان، از دست دادن خانواده به هر دلیلی از جمله طلاق، یتیم شدن، فقر، خشونت خانگی یا اعتیاد است.
طبق برآوردها در 600 مركز نگهداری كودكان بهزیستی، حدود 9 هزار كودك از بدو تولد تا سن حدود 18 سالگی نگهداری می شوند.
از سوی دیگر سالانه حدود 800 تا 900 كودك از مراكز نگهداری كودكان ترخیص می شوند كه باید حمایت های لازم از آنان به عمل آید و كرامت انسانی و حقوق خاص آنان رعایت شود.
از: سادات حسینی خواه
اجتمام(5) ** 9185 ** 1071