كُردهای سوریه الگوی «خودمدیریتی دموكراتیك» را دنبال می كنند

همزمان با پیشرفت بحران در سوریه و كاهش تسلط دولت دمشق بر قلمرو این كشور، كُردهای سوریه در وضعیتی ویژه و جبهه ای مشترك با دولت در برابر گروه های تروریستی چون «داعش» و «جبهه النصره» قرار گرفتند. اكنون در كنار پیروزی های ارتش سوریه، پیشروی كُردها در شمال غرب و شمال شرق این كشور فضای تازه ای را برای این اقلیت قومی ایجاد كرده است. همچنین، پشتیبانی های آمریكا و روسیه، كُردهای سوریه را به یكی از بازیگران اصلی بحران و تعیین كننده آینده این كشور تبدیل كرده است.
به باور برخی ناظران، پیشنهادی چون فدرالی شدن سوریه طی روزهای اخیر را نیز باید از جمله نمودهای حمایت مسكو از كُردهای سوریه به شمار آورد كه واكنش دیگر بازیگران بحران سوریه را برانگیخته است. در این میان، تركیه به دلیل نگرانی از نقش مهم كردها در آینده سوریه، به شدت با پیشروی آنان به سمت منطقه های شمالی و مرزهای تركیه مخالف است تا جایی كه در هفته های گذشته بارها مواضع كُردها را خمپاره باران كرده است.
برای تحلیل وضعیت كُردهای سوریه، آگاهی از گروه بندی های داخلی آنان و نقش این اقلیت قومی در آینده سوریه، گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا با پشنگ كارشناس مسایل كُردی، به گفت و گو نشسته است.

در ادامه متن كامل گفت وگوی ایرنا با پشنگ آمده است:
***ایرنا: در وضعیت كنونی، مهمترین گروه های كُردی سوریه كدامند و حوزه های اصلی عملیات آنان در چه منطقه هایی است؟
**پشنگ: به طور كلی گروه های اصلی كرد سوریه را می توان به زیر مجموعه 2 حزب «اتحاد دموكراتیك» (PYD) و حزب «دموكرات» یا «الپارتی» تقسیم كرد. اتحاد دموكراتیك از زمان تاسیس تاكنون، نزدیكی و گرایش بیشتری به حزب «كارگران كردستان» تركیه (PKK) داشت و الپارتی با مجموعه ای از احزاب كوچك تر، از زمان وقوع بحران در سوریه به دولت اقلیم كردستان عراق و شخص «مسعود بارزانی» نزدیك بوده است. این 2 حزب، رقیب سرسخت هم به شمار می روند و حتی می توان رقابت موجود میان آنان در شمال سوریه را زیر تاثیر رقابتی بزرگتر میان حزب «دموكرات كردستان» عراق با حزب «پ.ك.ك» ارزیابی كرد. از نظر جهت گیری هم تمایز جدی میان این 2 وجود دارد؛ ائتلاف كرد سوری كه الپارتی در محوریت آن قرار دارد رابطه گرمی با گروه های معارض «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه و نیز تركیه دارد، در حالی كه حزب اتحاد دموكراتیك دارای چنین وضعیتی نیست.
در عرصه میدانی، هر سه كانتون (بخش) كردنشین در شمال سوریه به طور كامل در اختیار اتحاد دموكراتیك به رهبری «صالح مسلم» است و الپارتی در عمل، حضوری میدانی ندارد. این در حالی است كه الپارتی دست كم پنج تا هشت هزار نیروی نظامی آموزش دیده دارد. علت این امر هم اجازه ندادن حزب رقیب برای حضور در منطقه است. این رقابت میان گروه های كردی بسیار شدید است. در زمانی كه خطر سقوط كوبانی هر لحظه بیشتر از قبل می شد و اعضای «وای.پی.جی» (YPG) یا همان شاخه نظامی اتحاد دموكراتیك موسوم به گریلاها از كمبود نفر و تسلیحات رنج می بردند، مانع حضور نیروهای الپارتی و دیگر احزاب كرد سوری نزدیك به اقلیم كردستان عراق بودند. بنابراین، در عرصه میدانی وضعیت به نفع اتحاد دموكراتیك است و این حزب به حاكم بی رقیب شمال سوریه تبدیل شده است.
در حوزه دیپلماسی هم وضعیت تا اندازه ای متفاوت است. حزب اتحادیه دموكراتیك دارای روابط بسیار گرم با آمریكا و روسیه است. حتی واشنگتن در برابر فشار آنكارا حاضر نشد این حزب را به عنوان یك گروه تروریستی قلمداد كند. با وجود این، فشارهای تركیه مانع از آن شد تا نمایندگان حزب اتحادیه دموكراتیك در نشست ژنو3 بتوانند حضور یابند در حالی كه نمایندگان ائتلاف شورای ملی كردستان سوریه بدون مشكل به این مذاكرات دعوت شدند و در گفت وگوها حضور داشتند.

***ایرنا: با توجه به تازه ترین تحولات میدانی در سوریه، به ویژه پیشروی های ارتش در حومه حلب،‌ وضعیت نیروهای كُردی در سوریه را چگونه ارزیابی می كنید؟
**پشنگ: به طور كلی از زمانی كه وعده های «ابوبكر بغدادی» برای تسخیر كوبانی و پیش بینی ها در خصوص سقوط این شهر بر اثر مقاومت كردها نقش بر آب شد، شاهد بودیم گریلاهای وای.جی.پی از وضعیت تدافعی به وضعیت تهاجمی تغییر آرایش دادند. این مساله البته بسیار فراتر از مسایل روحی- روانی ناشی از مقاومت كوبانی و سقوط نكردن آن است و به ارتباط گیری های این گروه كردی با دیگر بازیگران بحران سوریه به ویژه كشورهای غربی پیوند می یابد.
در روزهای گذشته نیز دور تازه ای از حمله های كردها برای آزاد سازی منطقه های زیر اشغال داعش، جبهه النصره و «احرارالشام» در 2 جبهه شروع شد. در شمال غرب سوریه و شمال حلب شاهدیم كه با پشتیبانی هواپیماهای جنگنده روسی، كردها موفق شدند شهرهای «تل رفعت» و «اعزاز» را آزاد كنند و در این راه حمله های توپخانه ای تركیه هم چاره ساز نبود. در غرب و استان «حسكه» نیز كردها با پشتیبانی هوایی آمریكا و دیگر اعضای ائتلاف بین المللی موفق به آزاد سازی شهر «الشدادی» شده اند.

***ایرنا: با توجه به بمباران اخیر تركیه علیه مواضع كُردهای سوریه، این پرسش پیش می آید كه تركیه چه نگاهی به كُردهای سوریه دارد و چرا مواضع آنان را در منطقه اعزاز و در شمال حلب خمپاره باران كرد؟
**پشنگ: روندها و وضعیت بحران سوریه در عرصه میدانی و سیاسی تا حدی شكننده و پیش بینی ناپذیر است و می تواند خروجی های تعجب آوری را در پایان به دنبال داشته باشد. تركیه امیدوار است اگر سناریوی مطلوبش یعنی روی كار آمدن اخوانی های میانه رو در دمشق در زمانی كوتاه، اتفاق نیافتد دست كم سناریوی سوریه بدون اسد به وقوع بپیوندد. در این صورت تركیه می تواند خود را قدرت دست بالاتر نسبت به رقیبان منطقه ای از جمله ایران، بداند.
تركیه از همان روز نخست مخالف قدرت گیری كردهای سوری بوده و هست چرا كه اتحاد دموكراتیك را شاخه سوری پ.ك.ك قلمداد می كند و تحول ها در شمال سوریه را بسیار تاثیرگذار بر دیدگاه كردهای خود می داند. برای نمونه، بسیاری از تحلیلگران علت رویگردانی بسیاری از كردهای تركیه از حزب «عدالت و توسعه» و رای به حزب «دموكراتیك خلق ها» به رهبری «صلاح الدین دمیرتاش» را ناشی از سیاست های تركیه در قبال كوبانی قلمداد می كنند.
تركیه نمی خواهد كردها بیش از این قدرت بگیرند و یك منطقه خودمختار شبیه به شمال عراق را در سوریه ایجاد و برای خود تثبیت كنند. به همین دلیل برای جلوگیری از ایجاد منطقه خودمختار كردی در سوریه دست به هر اقدامی خواهد زد. تاكنون تهدیدها و برخی حمله های تركیه در عمل چندان كارساز نبوده است. آزادسازی اعزاز و تل رفعت كه خط قرمز كردها از طرف تركیه اعلام شده بود، تایید كننده این امر است.

***ایرنا: تركیه ایجاد اقلیم كُردی در سوریه را جزو خطوط قرمز خود اعلان كرده است.‌ با توجه به این خطوط قرمز، در چه شرایطی احتمال مداخله نظامی تركیه در سوریه وجود دارد؟
**پشنگ: آمریكایی ها در عمل دیده اند چه در عراق و چه در سوریه كردها از جمله موثرترین و باثبات ترین نیروها در مبارزه با داعش هستند. همچنین، كردها موفق شده اند در مناطق زیر امرشان به طور نسبی تعامل بهتری با دیگر گروه ها و اقلیت های غیركرد داشته باشند. البته «جان كربی» سخنگوی وزارت خارجه آمریكا بارها بر پشتیبانی نظامی از كردهای سوریه در برابر داعش تاكید كرده اما تصریح كرده است از آنان برای تشكیل یك اقلیم خودمختار در شمال این كشور استقبال نخواهند كرد. در این میان، مقام های آنكارا بر این باورند پشتیبانی های سیاسی در نهایت زمینه ساز قدرت گیری بیش از پیش كردها و ایجاد منطقه خودمختار خواهد شد. به همین دلیل، تركیه از هیچ اقدامی برای شكست خوردن كردها فروگذار نخواهد كرد. مقام های ارشد آنكارا به روشنی می گویند كردها نباید وارد فلان شهر و فلان منطقه شوند. تركیه همچنین برای منصرف كردن آمریكا از ادامه پشتیبانی از كردها، تلاش می كند؛ تلاشی كه تا اینجای كار بی نتیجه باقی مانده است. در مذاكرات ژنو3 نیز تركیه مانع از حضور كردها شد.
در مورد حمله نظامی نیز باید گفت، تركیه به تنهایی اعتماد به نفس حمله رسمی به سوریه را ندارد. این كشور بركنار از هزینه های حمله نظامی هم تحت تاثیر پیامدهای منفی تحولات سوریه قرار گرفته است. اكنون شنیدن خبرهای انفجار و ناآرامی در تركیه كم كم برایمان در حال عادی شدن است.
از نظر میدانی هم حضور روسیه در سوریه و تنش های جدی با تركیه، مانع از آن می شود تا مقام های آنكارا بخواهند مستقیم به سوریه لشكركشی كنند. راهكار مطلوب تركیه برای این منظور، اقدام جمعی از راه ناتو است كه البته كه تاكنون بی پاسخ مانده است. دولت «باراك اوباما» رییس جمهوری آمریكا هم مخالف چنین اقدامی است.

***ایرنا: كُردهای سوریه چه نگاهی به آینده این كشور دارند و موضع آنان نسبت به استقلال كُردها و تشكیل دولت كُردی چگونه است؟
**پشنگ: در پنج سال گذشته ، بحران و جنگ به كردها فرصت بی بدیلی داده است. بی شك آنان اكنون یكی از مهم ترین گروه های دارای قدرت در سوریه هستند و تنها گروهی هستند كه همزمان مورد پشتیبانی آمریكا و روسیه قرار دارند. حتی دولت سوریه آنان را بخشی از ارتش این كشور قلمداد می كند.
در خصوص طرح و برنامه كردها برای آینده باید گفت بسیاری از گروه های این اقلیت قومی سوریه تاكنون تصریح داشته اند كه خواهان تجزیه سوریه و تشكیل كشور كردی نیستند اما آنان الگوی واقع بینانه شان را تشكیل نوعی حكومت خودمختار زیر عنوان «خودمدیریتی دموكراتیك» -كه اینك هم برقرار است- قرار داده اند و این الگو را دنبال می كنند.
مساله مهم این است كه بحران سوریه همچنان ادامه دارد. بازیگران گوناگون نیز در آن حضور دارند و تضاد منافع و هدف های میان آنان عمیق است. بنابراین، در چنین وضعیتی امكان وقوع هر سرنوشتی برای سوریه احتمال دارد كه این امر بی شك بر وضعیت كردهای این كشور و اندازه خواسته هایشان تاثیر مستقیم خواهد داشت.

***ایرنا: با توجه به پشتیبانی های روسیه از كُردها و تاسیس دفتر نمایندگی آنان در مسكو و این اواخر پیشنهاد فدرالیزه شدن سوریه، آیا می توان شكل گیری یك اقلیم كُردی را در سوریه انتظار داشت؟
**پشنگ: اكنون اقلیم كردی به طور عملی در شمال سوریه ایجاد شده است هرچند كه همزمان جنگ و درگیری و بی ثباتی در این قسمت ادامه دارد و ممكن است این خودمختاری وضعیتی موقت باشد. كردهای سوریه به خوبی نشان دادند مبارزان بسیار قابل و توانمندی در میدان جنگ هستند و از راه مبارزه با داعش برای خود اعتبار قابل توجهی خریده اند. اكنون اگر قابلیت رزمیشان در میدان دیپلماسی ادامه یابد، امكانِ داشتن یك اقلیم كردی چندان دور از دسترس نخواهد بود.
تاكنون كردهای سوریه نشان دادند به خوبی با قواعد حاكم بر بازی آشنا هستند. هرچند نباید فراموش كرد كه كردها در یكصدسال گذشته تحرك سیاسی نداشتند و این یكی از بزرگترین ضعف ها و موثرترین مسایل بر سرنوشت شان در كشورهای گوناگون بود. بنابراین، باید در انتظار آینده، حوادث و تحول های بعدی نشست و دید آیا كردهای سوری خواهند توانست در بازی دیپلماسی با بزرگان نیز چون میدان جنگ با داعش موفق از میدان خارج شوند یا خیر؟
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**9347** 9283** 9275**9279