ابركوه منزلگاه كاروانيان جاده ابريشم /جاذبه هاي تاريخي و گردشگري

به گزارش ايرنا، ارتفاع اين شهر از سطح آبهاي آزاد 1500 متر و داراي دو بخش و چهار دهستان جمعيتي حدود 50 هزار نفر را در خود جاي داده است.
ابركوه يكي از شعبه هاي راه ابريشم است و نام آن در منابع قديم و جديد ابرقو، ابرقويه، برقوه و بركوه آمده است فردوسي در شاهنامه ازاين شهربه عنوان جاي پاي پهلوانان و حماسه سازان ايران باستان و همچنين از رونق بازرگاني آن ياد مي كند. در نزديكي ابركوه تپه هاي سياه رنگي وجود دارد كه به آن تل خاكستر مي گويند، برخي معتقدند آتش ابراهيم (ع) در اين مكان افروخته شد و عده اي نيز آنها رابه آتش سياوش نسبت مي دهند.
اين شهرستان داراي 400 اثر تاريخي ، هفت اثر ناملموس، سه اثر طبيعي ، دو موزه شامل موزه مردم شناسي (خانه صولت) و موزه عبرت (خانه حسينيان) مي باشد كه تا كنون تعداد 124 اثرآن از جمله موسيقي مراسم محرم به ثبت آثار ملي ايران رسيده است .
مسجد جامع با محراب گچبري بسيار عالي است اساس اين بنا بصورت چهار ايوان و حياطي مستطيل شكل و داراي دهليزها، شبستانها و متعلقات ديگر و قسمتهايي هم مربوط به دوره سلجوقي و حكمراني مغول است.
همه بناي مسجد جامع از خشت خام وگل ساخته شده و از نظر سبك ساختماني جزو بناهاي چهار ايواني است مسجد جامع ابركوه به شماره 197 در تاريخ 9/5/1312 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
گنبدعالي از قديمي ترين و مستحكمترين اثر تاريخي ابركوه است و آرامگاه اميرعميدالدين شمس الدوله ديلمي از امراي ديالمه ميباشد كه به دستورفرزندش فيروزان در سال 448هجري ساخته شده است .
اين بناي هشت ضلعي كه ديوار و سقف آن از سنگ سفيد و ملات گچ و ساروج ساخته شده است 20 متر ارتفاع دارد و در تاريخ 9/5/1312 با شماره 195 به عنوان اولين اثر ثبتي استان يزد در فهرست آثارملي ايران به ثبت رسيده است.
ديگر اثر تاريخي شهرستان ابركوه مسجد بيرون (منزلگاه علي بن موسي الرضا (ع) است اين مسجد شامل دوايوان باحياط مركزي است، ايوان غربي به گنبد خانه اي كه از داخل مربع و از خارج نيم دايره است متصل ميباشد ؛ زيرسازي گنبد و قرينه هاي آن و همچنين پوشش ايوانها و دو رواق به شيوه اشكانيان و ساسانيان است مسجد بيرون به شماره2170 درفهرست آثارملي به ثبت رسيده است .
يخچالهاي ابركوه به شكل مخروطي بصورت پله اي بنا شده اند درگذشته محل انباريخ بوده اند. ارتفاع اين يخچالها اغلب حدود20 متر است و سطح آن گودتر از سطح زمين است.
يخچالها داراي 4 بخش عمده حوض بند، مخزن يخ، ديوارهاي سايه انداز وگنبد بزرگ روي مخزن هستند.
حمام خزينه اي ملاحيدر ابركوه همچون ديگرحمامهاي ايراني داراي قسمتهاي مختلف ازجمله ورودي، حجره انتظار، خزينه خلوتي وحمام سرد وگرم است. مصالح بكار رفته در بنا سنگ، ملات گچ و گل، آجر، خشت خام، ساروج وگل زرد است قدمت اين حمام بيش ازسيصد سال است ودرفهرست آثارملي به ثبت رسيده است.
مقبره عزيزالدين نسفي، اين اثر در دوره سلجوقيان در قرن پنجم و ششم هجري بنا شده كه قسمتي از هنر معماري آن همچنان مشهود است.
اين بنا داراي محراب گچبري بسيار عالي است كه باكتيبه هاي مزين گنبد علويان در همدان و مدرسه حيدريه قزوين و مسجد جامع ورامين و مقبره پير بكران در اصفهان همطراز و قابل قياس و مشتمل برگل وبوته هاي اسليمي وريزه كاريهاي بسيار عالي گچبري وكتيبه هاي كوفي ونسخ شيواي گچبري است كه بر روي دوگل گچبري برطرفين محراب به خط نسخ نام سازنده و تاريخ آن نوشته شده اين بنا به شماره 205 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
گنبد سنگي هك؛ بقعه اي است چهار ضلعي از قرن هشتم هجري، داراي گنبد سنگي كه در كناره غربي روستاي هِك در 6 كيلومتري شهرستان ابركوه واقع شده است.
اين بنا مدفن حسن بن رييس از سلسله آل اينجو ست كه از سنگ سفيد رنگ ساخته شده و گنبد آن از سوي خارج داراي پوشش آجر است.
در ضلع جنوبي بنا محرابي با ابعاد 88×10/2 سانتيمتر تعبيه گرديده كه جهت اين محراب با قبله اختلاف دارد در اين بنا، سه كتيبه به خط نسخ منصوب گرديده است.
اين بنا در فهرست آثار ملي قرار دارد. شبيه به اين بنا از حيث تركيب و اسلوب، دو مزار يكي نزديك طارم و ديگري بالاي سرقورگ در راه داراب به بندرعباس نيز وجود دارد.
درخت سرو كهنسال ابركوه؛ دانشمندان عمر اين درخت را 4 تا 8 هزار سال تخمين زده اند درخت سرو ابركوه از بزرگترين درختان دير زيست دنيا است.
اين درخت داراي تنه اي باقطر5/4 متر، محيط ساقه 18 متر و ارتفاع 25 متر همواره پذيراي هزاران نفرگردشگر داخلي وخارجي مي باشد.
شهرستان ابركوه داراي چندين درخت ديرزيست شامل سرو چهار هزار و 500 ساله مسن ترين موجود زنده ايران، دومين درخت كهنسال و ارگانيسم زنده جهان، دومين اثر طبيعي ايران ثبت شده در فهرست ميراث ملي تنها چند عنوان مهم سرو كهنسال ابركوه است .
سرو ابركوه يا سرو ابرقو كه با نام پارسيك شناخته مي شود، در قسمت جنوب غربي شهر ابركوه واقع شده و شهرت و اهميت تاريخي به اين شهر داده است.
اين درخت چهارهزار و 500 ساله، بعد از قله سرفراز دماوند در تهران دومين اثر طبيعي ايران است كه در فهرست ميراث ملي به ثبت رسيده است.
تنه اين درخت، قطري در حدود 5/4 متر دارد كه محيط تنه آن در روي زمين به 11 متر و نيم مي رسد، همچنين شاخه هاي آن 85/1 متر قطر دارند و ارتفاع آن 35 متر و محيط آن 18 متر است.
موزه مردم شناسي ابركوه؛ آثار موزه مردم شناسي ابركوه داراي 800 قطعه از اشيا با ارزش تاريخي كه مساحتي در حدود 500 متر مربع از خانه صولت را به خود اختصاص داده است.
قلعه روستاي شهرسب (ارگ شهرسب)؛ 17 هزار مترمربع مساحت دارد و مصالح بكار رفته در ان خشت خام، گل، سنگ، چوب و آجر پخته است.
زيربناي بافت تاريخي محدوده بافت تاريخي شهرستان ابركوه از كمربندي شهر آغاز و به سمت ميدان امام حسين و در راستاي خيابان شهيد باهنر ادامه مي يابد.
در داخل محدوده بافت تاريخي آثار زيادي بجا مانده از ادوار مختلف به چشم مي خورد كه در نوع خود منحصربه فرد مي باشد. وسعت بافت تاريخي ابركوه بيش از 148 هكتار است و تقريبا بطور مستمر و به منظور ساماندهي و بهسازي بافت تاريخي، مرمت آن بصورت مشاركتي با شهرداري ابركوه انجام مي گيرد.
روستاهاي هدف و نمونه گردشگري شهرستان ابركوه ؛ در ابركوه تعداد 6 روستاي هدف گردشگري مشخص شده است كه شامل ، روستاهاي شهرسب، هاروني، هك، بداف، فراغه و اسفندآباد است.
همچنين اين شهرستان داراي پنج منطقه نمونه گردشگري شامل روستاي هاروني، شهرسب، بافت تاريخي، كفه نصرت آباد و روستاي احمدآباد است.
پرديس گردشگري ابركوه شامل تعدادي از خانه ارزشمند دوره قاجاريه كه در كنار هم مجموعه فاخري را تشكيل داده اين خانه ها شامل آقازاده، موسوي، سيد علي آقا، حسيني دوست و حاجي خان است كه در محله دروازه ميدان يكي از محلات بافت تاريخي شهرستان ابركوه واقع شده است اين مجموعه حدود 5000 متر مربع مساحت داشته و اقدامات مرمتي بر روي آن انجام شده است.
خانه تاريخي آقازاده ابركوه با دو بادگير كه در بافت قديم دروازه ميدان اين شهر واقع است و مساحتي بيش از 850 مترمربع بصورت حياط مركزي بوده و عمارت درسه جبهه به منظور استفاده در فصول مختلف سال استقرار پيدا كرده است .
اين خانه تاريخي از نظر معماري و بكارگيري عناصر معماري سنتي ايران درخور توجه مي باشد و باداشتن اتاق جنوبي خانه بصورت صليبي و شكم دريده ساخته شده است.
وجود حوض سنگي در وسط حياط خانه، فضاي خانه بخصوص تالار را در تابستان طراوت خاصي بخشيده است و قسمت شاخص و جالب توجه اين بنا بادگير دو طبقه و كلاه فرنگي است .
ارتفاع بادگير آن 18 متر و مساحت آن 19 مترمربع و 19 عدد دريچه تنظيم هوا دارد كه با بادگير دومي هماهنگي و ارتباط دارد كه در كنار آن يك كلاه فرنگي با تزئينات مقرنس كاري بسيار زيبائي كه درنوع خود بي نظير است.
بادگير و كلاه فرنگي به ترتيب حكم خنك كردن (كولر) و نور رساني (نورگير) فضاي زيرين و تالارخانه را انجام مي دهند.
قدمت خانه آقازاده ابركوه مربوط به دوره قاجاريه است كه با شماره 1830 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. رئيس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري از خانه آقازاده ابركوه به عنوان آثار تاريخي شاخص كشور نام برد و تصريح كرد: اين خانه تاريخي به عنوان طرح پشت اسكناس جديد 20 هزار ريالي شده است .
خانه موسوي يكي ازخانه هاي قديمي شهرستان ابركوه است كه بصورت حياط مركزي بوده و عمارت در سه جبهه به منظور استفاده درفصول مختلف استقرارپيدا كرده است.
عمارت مهتابي و شكم دريده و بادگير در يكي جبهه خانه واقع شده كه در تابستان از آن استفاده مي شود و اتاقهاي پنج دري در يك جبهه استقرار دارد كه در فصل سرما و زمستان قابل استفاده است.
صندوقخانه از جمله فضاهايي است كه در مجاورت عمارت تالار و بادگير قرار دارد همچنين يك حوض سنگي در وسط حياط ايجاد شده كه به حياط طراوت خاصي مي بخشدقدمت خانه موسوي متعلق به دوره قاجاريه و يكي از منازل مسكوني و شاخص در شهرستان ابركوه است كه تحت شماره 1840 به ثبت آثارملي رسيده است.
يكي از خانه هايي كه در شهرستان ابركوه حائز اهميت و از حيث معماري و بكارگيري عناصر سنتي ايران از جمله بادگير در خور توجه خانه اي معروف به خانه سيد علي آقاست.
اين خانه همچون خانه هاي مناطق كويري ايران داراي حياط مركزي با عناصر باغچه و حوض براي بوجودآوردن شرايط اقليمي متناسب بامناطق كويري است.
در جبهه شمالي آن تالار اصلي قرار دارد و در قسمت پشت تالار اتاق بادگير قرارگرفته است.
در دو طرف ضلع شرقي و غربي خانه اتاقهاي متعدد باكاربري هاي مخصوص به خود قراردارد و يك ايوان كوچك ضلع جنوبي را تكميل مي كند.
اين خانه داراي دوقسمت اندروني و بيروني است كه قسمت اندروني به منظورخصوصي بودن درپشت تالار قرار گرفته و قسمت بيروني ويژه ميهمانان و مراجعه كنندگان است؛ قدمت اين خانه به دورة قاجاريه برمي گردد.
يكي ديگر از خانه هاي با ارزش و قديمي شهرستان ابركوه خانه حسيني دوست است كه در بافت قديم محله دروازه ميدان واقع شده قدمت اين بنا قاجاري است.
اين بنا نيز همچون سايرخانه هاي منا طق كويري بصورت حياط مركزي است و در چهار جبهه استقرار يافته است؛ ضلع جنوبي بناي مذكور در دو طبقه است و اضلاع ديگر حياط يك طبقه از خصوصيات بارز اين بنا تزئينات گچبري و دوستون جلو ايوان فضاي طبقه اول همراه با سيمگل بدنه حياط با گل زرد است كه درنماي حياط مشهود مي باشد.
صنايع دستي ابركوه شامل نمدمالي ـ گيوه دوزي ـ گليم بافي ـ چنته بافي ـ پاپيه ماشه ـ منبت چوب ـ معرق چوب ـ مشبك چوب ـ حجم سازي ـ نگارگري ـ نقاشي روي شيشه ـ نقاشي روي پارچه ـ قلمزني روي مس ـ چهل تكه دوزي ـ چرم دوزي
صنايع دستي شهرستان شامل گيوه دوزي، قفل سازي و چنته بافي در فهرست آثار ناملموس كشور به ثبت رسيده است. همچنين موسيقي مراسم محرم ابركوه نيز در فهرست ميراث ناملموس به ثبت رسيده است.
ابركوه داراي دو موزه شامل موزه مردم شناسي(خانه صولت) وموزه عبرت (خانه حسينيان) است.
ستاد تسهيلات مسافران نوروزي ابركوه با تشكيل كار گروه هاي مختلف وبا كليه امكانات ، طي چند هفته است كه فعاليت خود را در جهت رفاه حال مسافران نوروزي آغاز و در خدمت مسافران نوروزي است.
ابركوه در فاصله 140 كيلومتري غرب يزد و در مسير اصلي يزد به شيراز قرار دارد فاصلة اين شهر تا شيراز 300 كيلومتر و تا اصفهان 280 كيلومتر است.
7539/8068