جشنواره اي از جنس خاطرات

پيرزن خود را از اهالي منطقه آبندانسر قائمشهر معرفي مي كند و حال كه در دهه 70 عمرش قرار دارد بعد از چند دهه فرصتي برايش فراهم شد تا وسايل قديمي و ابزار كاري زمان هاي گذشته را دوباره ببيند .
از آن زمان مي گويد كه كودك 10 ساله اي بيش نبود و به همراه ديگر كودكان بارها كار و فعاليت پدربزرگش در زمينه آبگيري نيشكر را ديده بود ، آبگيري كه با دستگاه مخصوص و سنتي به نام ' كلوادر ' انجام مي شد .
با زبان نزديك به فهم نوه خردسالش سعي مي كند تا در خصوص نحوه كار اين دستگاه سنتي توضيحات لازم را بدهد و در حين توضيحات است كه دفتر برگه هاي خاطرات سال هاي گذشته عمرش را ورق مي زند .
از آن زماني مي گويد كه به خاطر شيطنت كودكانه و همچنين كمك به پدر بزرگ با سوار شدن بر كلوادر و وارد آمدن فشار بدنشان بر روي اين وسيله و ساقه هاي نيشكر ، شيره و آب ساقه ها سر ريز مي شد .
هر ورق از دفتر خاطرات گذشته را كه مرور مي كند از اينكه فرصتي برايش فراهم شده بود تا دوباره اين وسايل و ابزار كار سنتي را در يكجا ببيند خرسند است .
برگزاري جشنواره توسعه گردشگري روستاي ريكنده برنامه اي از جنس فراهم كردن امكان حضور نسل هاي قديمي و جوان در كنار يكديگر براي معرفي آداب و رسوم گذشتگان بود.
شوراي اسلامي و دهياري روستاي ريكنده و تعدادي از دستگاه هاي اجرايي براي حفظ اين ميراث ، طرحي نو را در انداختند تا اين رسم نياكان و اجداد خود را در توليد محصول شكر قرمز نشان دهند و با برگزاري جشنواره يك روزه توسعه گردشگري روستايي ريكنده به همراه اجراي برنامه ها و به نمايش گذاشتن ابزار و وسايل قديمي ، گذشته پرخاطره را براي بازديدكنندگان رقم زدند.
شكر قرمز محصول بومي استان مازندران است و فرآوري سنتي آن تا دو دهه پيش در استان به وسيله دستگاه فرآوري نيشكر به نام كلوادار انجام مي شد و اين محصول شيريني سفر و سوغات مسافران به اين استان به شمار مي رفت .
گياه نيشكر كه در گويش مازندراني به آن ' له له شيرين ' مي گويند دو نوع است ، يك نوع آن يك ساله است و هر سال كشت مي شود و نوع ديگر آن هم هفت ساله است . گياه هفت ساله ضخيم و پرآب تر از نوع ديگراست.
زمستان و با برداشت نيشكر ، كار آبگيري از اين محصول انجام مي شود كه آبگيري و فرآوري سنتي آن نياز به ابزار خاص دارد .
تكه هاي ساقه نيشكر در ميان چوبي استوانه اي شكل به نام كلوادار كه از تنه درخت ممرز ساخته مي شود با تيرك چوبي كلواتير كوبانده مي شد .
تيركي چوبي كه يك سر آن درون چوب و سر ديگر آن را به گاو يا اسب مي بستند و حيوان با چرخيدن خود تيرك را هم مي چرخاند. با چرخش تيرك و فشار تيرك با سطح جانبي كلوادار، نيشكر آب خود را از پس مي داد و با جوشاندن آب نيشكر ، شكر قرمز به دست مي آمد.
پس از آبگيري نيشكر ، تفاله هاي آن را جدا مي كردند و آب آن را درون ظرف تو خالي چوبي به نام ' نوكا ' مي ريختند. پس از پر شدن آن ، آب نيشكر را با كاسه درون ظرف بزرگ مسي به نام ' دِگ ' مي ريختند. براي پر كردن ديگ مسي كه گنجايش 85 تا 90 ليتر آب نيشكر را داشت بايد صبح تا غروب كار مي كردند.
** شكر قرمز ، سوغات ريكنده
هم اكنون شكرقرمزي كه در بازار شهرستان هاي مازندران عرضه مي شود ، محصول روستاي ريكنده قائمشهر است.
حدود 300هكتار از زمين هاي كشاورزي مازندران به كشت نيشكر اختصاص دارد و سالانه حدود 20 هزار تن نيشكر از اين اراضي برداشت مي شود .
برگزاري جشنواره توسعه روستايي ريكنده با رويكرد 'شكر قرمز'را مي توان از آن دست جشنواره هايي دانست كه هدفش احياي رسوم و آداب قديمي بوده است.
**جشنواره اي از جنس حضور نسل ها
جشنواره توسعه گردشگري روستايي ريكنده عصر آخرين روز سال 94 در زمين چمن اين روستا با حضور اقشار مختلف مردم از مازندران و حتي استان هاي همجوار برگزار شد .
برنامه هاي اين جشنواره با نوازندگي گروه سه نفره نوجوانان روستاي ريكنده به نام زلفا آغاز شد .
سه تن از نوجوانان ريكنده آن چنان با تبحر نوروزخواني كردند كه حاضران در جشنواره بويژه كهنسالان را به وجد آوردند به گونه اي كه شركت كنندگان همراه با آنها اشعار را زمزمه كردند و دفتر خاطراتشان را ورق زدند.
** اينجا ابراز احساسات هم سنتي شده بود
در برگزاري اين جشنواره حتي ابراز احساسات نيز رنگ سنتي و قديمي داشت و حاضران در جشنواره كه با سردادن ' كله ونگ ' (شيوه خاصي از جيغ زدن مازندراني ها هنگام شادماني ) ابراز شادي كردند .
' لنگ نوازي ' (اجراي نوعي آهنگ با ضربه زدن بر روي تشت هاي مسي ) هم از ديگر برنامه هايي بود كه در اين جشنواره اجرا شد تا خاطرات گذشته براي افراد سالخورده مرور شود و جوانان و نوجوانان هم با رسوم ديرينه سرزمينشان آشنا شوند.
** تجلي سنت ها در كالبد خردسالان
پوشيدن لباس هاي محلي و اجراي اشعار به زبان مازندراني توسط كودكان از بخش هايي بود كه در اين جشنواره به اجرا در آمده بود .
اجراي اشعار مازندراني توسط كودك خردسال هم بخش ديگري از برنامه بود كه نشامي داد تلاش هايي براي حفظ و امتداد ميراث و آداب گذشتگان در حال ثمر گرفتن است .
عضو شوراي اسلامي روستاي ريكنده و دبير اجرايي جشنواره توسعه گردشگري روستايي ريكنده گفت كه : اين جشنواره در بخش هاي مختلف موسيقي ، مسابقه ، نمايشگاه مردم شناسي و بازارچه برگزار شد.
عبدالرزاق هدايتي افزود : 300 قطعه وسايل و ابزار روزمره زندگي سنتي اهالي روستاي ريكنده در اختيار ستاد برگزاري جشنواره قرار گرفت و در روز جشنواره در معرض ديد قرار گرفت.
وي ادامه داد : اهالي روستاي ريكنده به عنوان راهنما ،وسايل سنتي و كاربرد آنها را براي بازديد كنندگان و علاقه مندان معرفي كردند.
هدايتي با بيان اينكه توسعه گردشگري روستاي ريكنده با توليد شكر قرمز گره خورده است ، گفت : آبگيري و استحصال ني شيرين با دستگاهي به نام كلوادر ، در مكاني به نام كلوا سر صورت گرفت.
مدير اجرايي جشنواره توسعه گردشگري روستايي ريكنده افزود : در روز برگزاري جشنواره ، احمد شفايي از اهالي اين روستا و از بازماندگان توليد شكر قرمزمبادرت به توليد اين محصول سنتي كرد و پذيرايي از مهمانان نيز با اين محصول انجام شد .
هدايتي گفت كه 500 كيلو شكر قرمز در روز جشنواره براي فروش با قيمت مناسب به حاضران ارائه شد .
وي افزود: همچنين تنور قديمي پخت نان ،چفت سر (محل نگهداري دام ) ، اودنگ ، كلواسر (مكان فرآوري نيشكر)، پادنگ (وسيله خرد كردن برنج براي آرد) و آسياب در معرض ديد بازديد كنندگان در اين جشنواره قرار گرفت.
هدايتي از توليد ديگر محصولات سنتي مازندران توسط اهالي روستاي ريكنده به عنوان بخش ديگري از جشنواره توسعه گردشگري روستايي ياد كرد و افزود : زنان و مردان مسن اين روستا بافت حصير ، كچه تراشي ، لاك تراشي و زنبيل بافي را هم انجام دادند.
روستاي ريكنده 350 خانوار و يكهزار و 200 نفر جمعيت دارد .
2096/1654
گزارش از فاطمه قنبري قاديكلايي