خاك بلای جان تالاب لاله مردابی

تالاب انزلی چند سالی است كه برای ادامه حیات نیازمند كمك است، مهد لاله مردابی برای نفس كشیدن دست و پا می زند كه بر این اساس با تالاب كوشیرو در ژاپن كه تا چند سال گذشته وضعیت مناسبی نداشت طرح دوستی ریخت و اكنون Friendship ( دوستی) هم هستند تا شاید تجربه كوشیرو، انزلی را نجات دهد.
رسوب مشكل اصلی تالاب كوشیرو بود كه با ایجاد تله رسوبی این مشكل برطرف شد از آنجا كه یكی از مشكلات اصلی تالاب انزلی هم رسوب است بر این اساس تلاش شد تا با برقراری دوستی میان دو تالاب از تجربیات آن برای كاهش حجم ورودی رسوب به انزلی استفاده شود.
ایجاد تله های رسوب گیر یكی از اقداماتی بود كه در تالاب كوشیرو انجام شد كه بر این اساس دو تله رسوب گیر در مسیر رودخانه های منتهی به تالاب انزلی نیز ایجاد شد.
البته به گفته مسعود باقرزاده كریمی معاون امور تالاب ها و پارك های ملی دفتر زیستگاه ها و امور مناطق محیط زیست، رسوب گیرها كارایی چندانی برای تالاب انزلی نداشتند.
وی در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: دو تله رسوب گیر در مبادی ورودی تالاب انزلی نصب شده اما آنطور كه انتظار می رفت نتیجه نداد و اكنون نیز رسوب گیرها در انبوهی از رسوب گرفتار شده اند.
وی تاكید كرد: مشكل اصلی به گل نشستن تالاب انزلی ورود رسوبات زیادی است كه از بالادست وارد آن می شود، 11 رودخانه به تالاب سرازیر می شود كه بستر تالاب مانند مخزن عمل می كند به طوری كه آب وارد آن و بعد به دریا می ریزد.
باقرزاده كریمی افزود: تالاب انزلی مانند یك مخزن عمل می كند و مانع بروز سیلاب های خسارت بار به بندر انزلی می شود، در واقع فلسفه شكل گیری بندر انزلی به علت وجود تالاب انزلی است درغیر اینصورت این مكان جایگاه مناسبی برای توسعه شهری نیست زیرا 11 رودخانه به سمت بندر سرازیر می شود.
وی گفت: تالاب نقش یك محیط اسفنجی را ایفا می كند به این صورت كه سیلاب های بهاری را در خود ذخیره و به تدریج وارد دریا می كند حتی در بالا آمدن آب دریا هم نقش دارد یعنی آب دریا را به سمت خودش می كشد، آنرا مستهلك می كند و مانع خسارت بیشتر بالا آمدن آب دریا در این منطقه می شود، در واقع مانند یك ضربه گیر عمل می كند.
باقرزاده كریمی افزود: اكنون به علت ورودی زیاد رسوبات حجم این مخزن كاهش یافته است زیرا 11 رودخانه به طور مداوم با خود رسوب به همراه دارند و آنرا وارد تالاب می كنند زیرا در بالادست این حوضه در ارتفاعات البرز و دامنه های شمالی، جنگل ها و مراتع به علت چرای بی رویه دام و عدم نظارت بر آن تخریب شده اند و گیاهان به عنوان تثبیت كننده خاك از بین رفته اند.
وی ادامه داد: خاكی كه در بالادست به عنوان یك منبع تولید گیاه بود و آب را در خود ذخیره می كرد، به علت تخریب و خشكی جابجا شده و مانند رسوب وارد تالاب می شود كه مصیبتی را برای انزلی به وجود آورده و بلای جان آن شده است.
معاون امور تالاب ها و پارك های ملی دفتر زیستگاه ها و امور مناطق محیط زیست گفت: این روند اثر خود را به تدریج به جا می گذارد كه اكنون می بینم عمق 6 متری تالاب به كمتر از یك متر رسیده است.

*** سایه شوم كنار گذر بر سر تالاب
وی افزود: البته عوامل دیگری هم در وضعیت كنونی تالاب انزلی دخیل هستند مانند ساخت میان گذر كه موجب قطع شدن ارتباط بخشی از تالاب با بخش دیگر آن شده است و در بروز سیلاب هایی كه می توانست بخشی از رسوبات را تخلیه كند مانعی ایجاد كرده است.
صحبت احداث میان گذر تالاب انزلی از اواخر دهه هفتاد یعنی سال 77 با هدف كاهش بار ترافیكی شهر انزلی به میان آمد اما گویا در كریدروی كه مصوب دولت و مورد تایید سازمان حفاظت محیط زیست بود بنا نهاده نشد و گنار گذر به میان گذر تبدیل شده است و تالاب را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می كند.
وی با بیان اینكه البته هنوز این میان گذر به طور كامل ساخته نشده است گفت: سازمان محیط زیست برای ساخت این میان گذر شروطی تعیین كرده است كه اگر رعایت نشود وسعتی حدود 500 هكتار از تالاب جدا و خشك می شود.
معاون امور تالاب ها و پارك های ملی دفتر زیستگاه ها و امور مناطق محیط زیست اظهار كرد: این میان گذر گزارش زیست محیطی دارد اما به نظر علمی نیست.
وی به برخی شروط سازمان محیط زیست برای احداث این میان گذر اشاره كرد و گفت: یكی اینكه دهانه پل ها باید بزرگتر از آن چیزی باشد كه اكنون در نظر گرفته اند تا مانع جریان و گردش آب در تالاب نشود، همچنین یك سری خاكریزی ها در طول جاده ایجاد شده كه باید از بین بروند و به صورت پل درآیند.
وی در پاسخ به این سوال كه ممكن است با احداث میان گذر سرنوشت ارومیه در انتظار تالاب انزلی باشد گفت: اگر ملاحظاتی كه سازمان محیط زیست بر آنها تاكید دارد در این تالاب اجرا نشود حدود 500 هكتار از تالاب جدا و خشك می شود و بر این اساس بخشی از تالاب را از دست خواهیم داد، باید مانع بروز چنین وضعیتی شویم.
وی تاكید كرد: اگر شروط سازمان محیط زیست لحاظ شود تالاب خشك نمی شود البته به شرطی كه جلوی توسعه شهری گرفته شود، در حال حاضر خانه های اهالی منطقه درست كنار تالاب است و مردم مرتب به سمت تالاب پیشروی می كنند كه باید از آن جلوگیری شود و اجازه دهند كه آب در محل خودش قرار گیرد در این صورت تالاب خشك نمی شود.
وی با بیان اینكه اكنون احداث میان گذر متوقف است گفت: متاسفانه میان گذر در كریدوری كه دولت مصوب كرده بود و سازمان محیط زیست هم تاكید كرد ساخته نشده است، در این كریدور میان گذر اصلا وارد تالاب نمی شد بلكه از حاشیه آن عبور می كرد و حتی یك مانع مصنوعی میان تالاب و شهر ایجاد می كرد و مانع توسعه شهرنشینی در آن قسمت می شد.
باقرزاده كریمی افزود: اما حالا میان گذر بخشی از تالاب را گرفته بنابراین باید حتما دهانه پل ها به گونه ای باشد كه وجود جاده احساس نشود، یعنی باید به طور كامل میان گذر به صورت پل با دهانه های بزرگ احداث شود تا چرخش طبیعی آب دچار اختلال نشود.
وی تاكید كرد: البته باید در نظر داشته باشیم كه جاده ها به صورت ذاتی مانع كاركردهای طبیعی هستند چون سر و صدا، تصادفات، آلودگی صوتی و نوری موجب پراكنده شدن و سردرگمی پرندگان می شود.

*** لایروبی دهانه رودخانه ها
باقرزاده كریمی درباره لایروبی تالاب گفت: اكنون دهانه رودخانه هایی كه وارد تالاب می شوند را رسوب گرفته كه اگر بتوانیم آن قسمت ها را به عنوان مجرای جریان آب با لایروبی باز كنیم تا آب بیشتری وارد تالاب شود بسیار مفید خواهد بود.
وی افزود: اما لایروبی داخل تالاب نیاز به مطالعه دارد چون نمی دانیم رسوباتی كه در بستر هستند چه میزان مواد آلاینده را در خود تثبیت كرده اند و اگر آنها را برداریم چه میزان مواد آلاینده در آب حل می شود، از این رو انجام چنین كاری بدون مطالعه ممكن است مشكلات بعدی را به وجود آورد.
باقرزاده كریمی با تاكید بر اینكه لایروبی بستر تالاب كار پیچیده ای است گفت: لایروبی داخل تالاب را توصیه نمی كنیم اما خوب است دهانه های ورودی رودخانه ها به تالاب باز شود، زیرا رسوب موجب بروز شیب معكوس در مبادی ورودی رودخانه ها به تالاب شده و آب قدرت عبور از این شیب را ندارد تا وارد تالاب شود بنابراین در صورت تعدیل این شیب، آب بیشتری وارد تالاب می شود كه با لایروبی میسر خواهد شد.

** تورهای زباله گیر دامگاه زباله
وی به همكاری سازمان حفاظت محیط زیست با جایكا برای حفاظت از تالاب انزلی اشاره كرد و گفت: تاكنون اقداماتی با همكاری دو نهاد انجام شده كه نصب تورهای زباله گیر یكی از آنها است.
وی افزود: ورود حجم زیادی زباله به تالاب انزلی یكی دیگر از مشكلات این حوضه آبی است كه با همكاری جایكا یك سری تور در عرض برخی رودخانه های ورودی به تالاب نصب شد كه مانع ورود زباله می شود
كه بعد از مدتی زباله ها جمع آوری می شوند.

*** تالاب انزلی
تالاب انزلی یا مرداب انزلی با مساحتی حدود 20 هزار هكتار در شمال ایران و در استان گیلان قرار دارد. مرداب انزلی از جالب‌ ترین و بزرگترین زیستگاه‌های طبیعی جانوران ایران محسوب می‌ شود و هر ساله پذیرای تعداد زیادی از پرندگانی است كه از سوی كشورهای همسایه شمالی به ایران می‌ آیند.
تالاب انزلی به دلیل موقعیت جغرافیایی از نظر میزان بالای رطوبت و آب با هیچ یك از تالاب‌ های ایران قابل مقایسه نیست.
تالاب انزلی از نوع تالاب های ساحلی 'Coastal Wetland' است كه سال 1354 در كنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است، این كنوانسیون در سال 1971 به امضای كشورهای متعهد از جمله ایران رسید كه هدف آن حفاظت و استفاده خردمندانه از تالاب ها از طریق اقدامات ملی و همكاری های بین‌المللی به منظور دستیابی به توسعه پایدار است.
حوضه آبریز تالاب انزلی، مساحتی برابر 374 هزار هكتار دارد كه از جمله زیباترین مناظر آبی منطقه است، این تالاب با بیش از 100 گونه پرنده 50 گونه ماهی صدها گونه موجودات گیاهی اكوسیستم كم نظیری دارد.
این تالاب به واسطه گیاهان، جانوران و مورفولوژی و شكل بستر ارتباط با دریا و رژیم رودها دارای محیط زیستی ویژه است. معروف ترین گیاه تالاب انزلی كه شهرت جهانی دارد ' لاله تالابی' است كه تالاب را به این دلیل تالاب لاله مردابی می ‌خوانند.
علمی 9014**1440