زلزله خاموش در كمین دشت های چهارمحال و بختیاری

به گزارش ایرنا، حدود یك سوم جمعیت جهان وابسته به آبهای زیرزمینی است كه بخش زیادی از این منابع به مصرف بخش كشاورزی می رسد، از این رو توسعه فعالیتهای كشاورزی در سالهای اخیر به برداشت بی رویه از مخازن آب زیرزمینی منجر شده و این روند سبب شده تا میزان تغذیه آبخوانها جواب گوی این میزان از برداشتها نباشد و سطح آب زیرزمینی افت كند.
افت سطح آب زیرزمینی ،مشكلاتی چون خشك شدن چاه های آب، كاهش دبی رودخانه و آب دریاچه ها، تنزل كیفیت آب، افزایش هزینه پمپاژ و استحصال آب و نشست زمین را به دنبال دارد به نحوی كه كارشناسان میزان خسارت ناشی از آن را معادل خسارت «زمین لرزه» می دانند.
نشست یا فرونشستن زمین پدیده ای است كه در اثر خالی شدن آب بافت های متراكم و لایه های زیرین سطح زمین رخ می دهد و در اثر آن سطح زمین به صورت تدریجی و در برخی موارد به طور ناگهانی فرو می نشیند.
به گفته كارشناسان این نشست باعث ایجاد ترك و شكاف هایی در زمین شده و باعث تاثیر روی الگوی جریان های زیرزمینی و سطحی، تغییر كیفیت آب های زیرزمینی، تغییر شكل سطح زمین و سیل خیزی مناطق می شود.
در سالهای اخیر افت شدید آبهای زیرزمینی در استان چهارمحال و بختیاری به مرز بحرانی رسیده به نحوی كه از 11 دشت فعال در این استان، هشت دشت ممنوعه شده و سایر دشت ها با افت آب مواجه هستند و چنانچه در این خصوص اقدامی صورت نگیرد سه دشت دیگر هم ممنوعه می شود و مردم این مناطق با فرونشست زمین با اتفاقات ناگوار پس از آن مواجه خواهند شد.
مدیرعامل سابق شركت آب منطقه ای چهارمحال و بختیاری در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: هرچند چهارمحال و بختیاری به منبع تامین كننده 10 درصد از منابع آب كشور معروف شده اما متاسفانه در سالهای اخیر به سبب كاهش نزولات آسمانی و تدام خشكسالی این منابع تاحد زیادی كاهش یافته است.
حسین صمدی بروجنی ادامه داد: اگرچه این استان منشا رودخانه های زاینده رود، كارون و بخشی از دز است اما این رودخانه ها و سایر منابع آب در غرب استان واقع شده و این در حالی است كه جمعیت استان در منطقه شرق قرار دارد و از این رو نمی توان از این منابع آبی در استان بهره گیری كرد.
وی با بیان اینكه آبهای زیرزمینی تامین كننده 70 درصد آب مصرفی در استان است، گفت: از میزان آبهای زیرزمینی موجود در استان 85 درصد به مصرف بخش كشاورزی می رسد و همین امر سبب شده تا با برداشت بی رویه از چاه ها، تاكنون هشت دشت استان ممنوعه اعلام شود.
این كارشناس مسائل امور آب با بیان اینكه هم اكنون 70 درصد پهنه دشت های استان ممنوعه شده است، افزود: برداشت بی رویه از چاه ها سبب شد تا دشت های سفید دشت، بروجن و فرادنبه در سال 63 بعنوان اولین دشت های ممنوعه كشور از مدار خارج شود.
صمدی، دشت خانمیرزا را قطب اصلی كشاورزی منطقه لردگان دانست و گفت: این دشت نیز در سال 84 ممنوعه اعلام و از مدار خارج شد و از آن زمان خطر شورزار شدن زمینهای كشاورزی یك تهدید جدی به شمار می رود.
وی ادامه داد: روند برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی سبب شد تا در سال 93 دشت كیار و در سال 94 دشت های گندمان- بلداجی، فلارد و لردگان نیز به جمله دشت های ممنوعه استان بپیوندد.
صمدی، مسدود كردن چاه های غیرمجاز و بهینه سازی پروانه های قانونی برداشت آب را از راهكارهای كاهش مصرف آبهای زیرزمینی دانست و گفت: با مسدود كردن 260 چاه فعال در استان در حدود یك درصد و با بهینه سازی پروانه های برداشت آب در حدود 10 درصد از منابع آب زیرزمینی استان صرفه جویی می شود.
مدیرعامل سابق شركت آب منطقه ای چهارمحال و بختیاری با بیان اینكه برای تعادل بخشی به منابع آب استان، باید 164 میلیون مترمكعب صرفه جویی شود، افزود: با صرفه جویی این میزان آب می توان به تعادل 20 سال گذشته برسیم.
كارشناس حفاظت و بهره برداری از امور آب استان نیز در خصوص فرونشست های ناشی از افت آبهای زیرزمینی در استان، اظهار كرد: هم اكنون در حدود 50 تا 60 سانتی متر نشست زمین در دشت خانمیرزا و 15 تا 20 سانتی متر نشست در دشت شهركرد گزارش شده است.
سید هاشم فاطمی تصریح كرد: همچنین در سایر دشت های استان نیز شاهد فرونشست هایی هستیم كه با ابزار فونداسیون های روی چاه ها كه در هوا معلق است اندازه گیری شده است.
به اعتقاد بسیاری از كارشناسان این فرونشت ها را باید جدی گرفت چراكه اگر این نشست ها عمیق تر شود و نتوان جلوی آن را گرفت خسارت قابل توجهی را به منطقه وارد می كند.
رهایی از این بحران امكان پذیر نخواهد بود مگر با برنامه ریزی صحیح و اعمال روش های مدیریتی در بهره برداری صحیح از منابع آب موجود كه در این راه نه تنها مسوولان بلكه همه اقشار مردم و به ویژه كشاورزان سخت كوش باید بكوشند تا بتوان افت آب های زیرزمینی را كنترل و این هدیه الهی را برای نسل های آینده نیز حفظ كرد.
گزارش از خاطره حسین زاده
7363/2097