تاكنون بیش از 21 هزار مورد سنگ نگاره در منطقه ای به وسعت 150 كیلومترمربع در تیمره شهرستان خمین كشف شده كه قدمت بعضی از آن ها به بیش از 40 هزار سال یعنی به ورای مرز اسطوره ها می رسد و به عنوان پیشانی تاریخ و هنر بشری محسوب می شوند.
محوطه سنگ نگاره های تیمره به مثابه كتاب هایی سنگی است كه نویسندگان و هنرمندان آن ها، در دوره های مختلف، زمانی كه انسان هنوز زبان مشخصی برای گویش و خطی برای نوشتن نداشت، به واسطه ترسیم اشكال مختلف برروی سنگ ؛ با یكدیگر سخن گفته و زندگی خود و دیگران و حتی محیط اقلیمی را تصویر می كردند.
سنگ نگاره های تیمره در دهه های اخیر دستخوش حوادث مختلف شده وبه دلایل متعدد از قبیل اكتشافات مواد معدنی ، باران های اسیدی، عوامل انسانی به بهانه توسعه و خدمات رسانی و عمدتا بی خبری مردم از ارزش واقعی این آثار گرانبها در حال تخریب كامل است.
به گفته مدیر پژوهش و باستان شناسی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مركزی، با فعالیت معدن كاران در دره قرقاب معروف به تیمره واقع درشهرستان خمین ، منظر اولیه سنگ نگاره ها و بسیاری از نقوش حك شده بر دیواره دره ها و كوه های منطقه مخدوش و تخریب شده است.
اسماعیل شراهی گفت: با فعالیت پنج معدن سنگ تراورتن، سنگ لاشه، سنگ مرمریت و سنگ گرانیت ؛ 200 سنگ نگاره وكتیبه با نقش های اصیل و بدیع در منطقه تیمره خمین بطور كلی ویران و نابود شده است.
وی بیان كرد: اگرچه با حكم مقام قضایی فعالیت این معادن؛ اواخر فروردین ماه امسال متوقف شده اما منظر اولیه منطقه تاریخی تیمره و سنگ نگاره های آن كه در سال 1389 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسید، رو به ویرانی گذاشته است.
شراهی گفت: سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مركزی بدون درنظرگرفتن ارزش های جهانی این منطقه تاریخی برای فعالیت پنج معدن استخراج سنگ های تزئینی در سال 1391 بدون استعلام از ادارات كل میراث فرهنگی، حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی مجوز صادر كرده و با این اقدام تیشه به ریشه فرهنگ پیشینیان وارد آورده است.
وی با تاكید بر حفظ و صیانت از این آثار ارزشمند هویتی و تاریخی توسط همه مسئولان استانی و شهرستانی افزود: با تهیه طرح جامع، تعیین حریم، تعریف ضوابط و مقررات و ابلاغ آن به همه دستگاه های دولتی می توان از سنگ نگاره های تیمره در خمین حراست كرد.
پژوهشگرسنگ نگاره های ایران نیز با ابراز تاسف از نابودی آثار كهن در دل صخره های سخت در منطقه تیمره شهرستان خمین گفت: سنگ نگاره های تیمره درحالی كه اسرار نامكشوف بسیاری در دل نهفته دارد، با اجرای طرح های مختلف عمرانی و معدنی زیر تیغ تیز لودر و بلدوزر قرار گرفته و در حال تخریب و نابودی است.
محمد ناصری فرد افزود: در چند روز اخیر معدن كاران بدون در نظر گرفتن این منطقه تاریخی شروع به حفاری كوه های دره منطقه تیمره خمین كردند كه تخریب كتیبه ها و نقوش متعدد آن را باعث شده است.
وی بیان كرد: شمار كتیبه ها و نقوش سنگ نگاره های از بین رفته در این منطقه هنوز برآورد نشده اما بی تردید تعداد زیادی از نقوش تخریب شده است.
ناصری فرد با انتقاد از بی توجهی برخی از دستگاه های اجرایی نسبت به حفظ آثار تاریخی گفت: سازمان صنعت ، معدن و تجارت بدون استعلام از میراث فرهنگی اقدام به صدور مجوزهایی می كند كه نتیجه آن ، از بین رفتن آثار بی بدیل و تكرار نشدنی با راز و رمزهای بسیار است.
وی افزود: قدمت بعضی از سنگ نگاره های نابود شده با تكنولوژی طیف سنجی عمومی شتاب دهنده توسط تیم مطالعاتی اروپایی درسال 1387 حدود هزاره پانزده قبل از میلاد تخمین زده شده است.
به گفته این پژوهشگر سنگ نگاره های ایران، پیشتر نیز عوامل انسانی درتوسعه طرح های عمرانی باعث از بین رفتن بیش از هزاران اثر تاریخی در سنگ نگاره های تیمره در شهرستان خمین شده بود.
ناصری فرد، عوامل انسانی را خطرناك ترین و مخرب ترین تهدید برای این آثار بی بدیل دانست و گفت: عوامل انسانی در شكل های مختلف همچون اضافه كردن اسامی و نوشتن یادگاری، تخریب سنگ نگاره ها با گمان اینكه آثار مذكور نقشه های گنج است و ربودن كتیبه های خطی از دیگر عوامل تهدید این آثار است.
وی، عوامل طبیعی همچون باد، باران، سرما، گرما و رویش گیاهان را از دیگر عوامل تهدید كننده این آثاردانست و اظهار كرد: عوامل طبیعی درطول هزاران سال باعث تخریب نمونه های متعددی از این آثار شده است.
وی تصریح كرد: باتوجه به افزایش میزان اسیدی شدن باران ها ، این فرسایش ها بیشتر شده و فراوانی و سرعت تخریب در محوطه سنگ نگاره های تیمره به وضوح قابل مشاهده است.
ناصری فرد، برای جلوگیری ازاین گونه تخریب ها، راهكارهای مناسبی همچون ساز و كارهای فرهنگی و فیزیكی از قبیل اطلاع رسانی توسط رسانه ها، ارتقای سطح آگاهی جامعه ، نصب وایجاد پوشش های شیشه ای و غیرشیشه ای، گیاه زدایی (به ویژه گلسنگ ها)، لایه گذاری و انتقال نمونه های رها شده و قابل حمل به موزه ها و ایجاد مسیرهای تخته ای برای بازدیدكنندگان و نصب تابلو های هشدار و آگاهی دهنده را پیشنهاد كرد.
وی همچنین گفت: برای جلوگیری از روند بیشتر تخریب سنگ نگاره ها و وارد آمدن خسارت های غیرقابل جبران به این میراث كهن بشری به سبب اجرای طرح های عمرانی نیز می بایست نظرات كارشناسی میراث فرهنگی در مراحل مطالعاتی و قبل از آغاز اجرای طرح ها كسب شود.
ناصری فرد افزود: به منظور حفظ و حراست نمونه های تخریب شده سنگ نگاره های تیمره ، این آثار در موزه هایی با عنوان هنرهای صخره ای در بعضی نقاط ایران نگهداری شود.
وی بیان كرد: كشورهای دارای آثار كهن، از طریق دفاتر هنرهای صخره ای كه در اغلب این كشورها دایر شده سالانه میلیاردها دلار درآمدزایی دارند.
فرماندار شهرستان خمین نیز در نخستین كارگروه گردشگری سال 1395 با اختصاص سه میلیارد و 500 میلیون ریال از اعتبارات شهرستانی برای ایجاد نخستین موزه هنرهای صخره ای و سنگ نگاره ای در خمین بر صیانت و حمایت از این آثار منحصربه فرد تاكید كرد.
سید مهدی ساداتی در این كارگروه ، سنگ نگاره های منطقه تیمره را به عنوان یكی از غنی ترین گنجینه های تاریخی شهرستان خمین اعلام كرد و گفت: برای فرهنگ سازی و ایجاد حساسیت در صیانت از سنگ نگاره های تیمره ، پارسال یكی از جلسه های شورای اداری شهرستان خمین با محوریت حفظ سنگ نگاره های منطقه تیمره تشكیل شد.
وی با تاكید بر حفظ آثار تاریخی منطقه تیمره افزود: تمامی مسئولان اجرایی دولت تدبیر و امید باید نگهداری و فرایند جلوگیری از تخریب آثار تاریخی و كهن را دستور كار قرار دهند.
7277/6199/6066/6012
تاریخ انتشار: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۵ - ۰۹:۵۴
خمین - ایرنا - تخریب سنگ نگاره های 40 هزار ساله تیمره خمین به دلیل معدن كاوی، باران های اسیدی و عوامل انسانی ادامه دارد و این آثار با ارزش را در معرض خطر نابودی قرار داده است.