شبستری، شاعری كه یونسكو مفتخر به ثبت نامش شد

با تعمق در ادبیات پر رمز و راز فارسی؛ چه نظم و چه نثر به این نكته می رسیم كه غنای ادبیات فارسی بر دوش دو نوع عرفان (نظری كه با دنیای عقل و استدلال سر و كار داشته) و عرفان عملی (كه با دنیای ذوق و روح و شهود در ارتباط است) استوار است.
در این میانه بزرگانی همچون خواجه عبدالله انصاری، عطار نیشابوری، جلال الدین مولانا، ابوسعید ابولخیر، بایزید بسطامی، منصور حلاج، سنایی غزنوی، سعدی، حافظ ... و شیخ محمود شبستری چون نگینی بر تاج ادبیات عرفانی فارسی می درخشند و تلالوء اندیشه هایشان مرهمی بر تنهایی دنیای فسرده انسان امروزی است كه خسته از غبار دلگیر زندگی مادی، روح خود را در چشمه زلال معرفت صیقل می دهد.
'شیخ محمود شبستری' یكی از این بزرگان نامی عرفان است كه هر چند بیش از چهار دهه در این دنیای خاكی نزیست، اما شاهكاری از خویش بر جای گذاشت كه بعدها چراغ دل عارفان و عاشقان و آئینه معرفت حق پویان شد.
شیخ سعدالدین محمود فرزند عبدالكریم در ایام سلطنت گیخاتوخان در شهر شبستر از توابع تبریز در آذربایجان شرقی چشم به جهان گشود.
وی اكثر سال های عمر خویش را به سیاحت در اطراف و اكناف جهان پرداخت و بدین سان كوله باری از تجربه و حكمت برای خویش اندوخت و میراثی ماندگار برای نسل های بعد به یادگار گذاشت.
'شیخ محمود شبستری' از علمای مشهور متصوفه زمان خود بود و دانش پژوهان برای حل مسائل عرفانی خویش به او مراجعه می كردند و از وی به عنوان یكی از نوادر روزگار و مفاخر فلاسفه ایران یاد می شود.
وی به خاطر جایگاه و اعتباری كه در عرصه عرفان داشت، همواره مورد وثوق علما، شعرا و عرفا و فلاسفه جهان قرار داشت و در اكثر مجالس و محافل، پاسخگوی خیل سوالات و پرسش های دیگر عرفا بود.
مشهورترین اثر شیخ محمود شبستری 'گلشن راز' نامیده شده است؛ گلشنی كه با سلوك معنوی، تفكر همراه با عشق و معرفت، با زبان رمزی، راز حقیقت را نمایان می كند و ترجمه آن به چندین زبان زنده جهان، موید اعتبار و ارج و قرب اوست.
شیخ محمود شبستری چنان به مضامین عرفانی تسلط داشت كه حتی پاسخ های خود را فی البداهه و در همان مجلس به نظم و نثر درمی آورد و پاسخ می گفت.
'مثنوی گلشن راز' یكی از آثار ارزشمند ادب فارسی كه نزدیك به یك هزار بیت دارد، از جمله مهم ترین كتاب تعلیمی عرفانی فارسی به شمار می آید كه در شكل گیری آثار و اندیشه های والای عرفانی بعد از خود تاثیر به سزایی داشته است.
همچنین این كتاب در حوزه فلسفه اسلامی نیز از جایگاه قابل تاملی برخوردار بوده و كمك بسیاری به شناخت مبانی عرفان ایرانی در سده‌های هفتم و هشتم كرده است.
نقل است شیخ محمود شبستری، مثنوی 'گلشن راز' را در جواب چند سؤال منظوم امیر حسین هروی كه از دیار خراسان به نزد مشایخ آذربایجان رسیده بود، سرود و كوشید به سؤال هایی كه عارف خراسان در قالب 15 مسأله طرح كرده بود جواب دهد.
شیخ محمود در جواب سؤال پرسنده مسأله 'تفكر' را مطرح می كند كه به اعتقاد وی عبارت است از'رفتن از باطل بسوی حق' و دیدن 'كل مطلق' در وجود 'جزء'؛ این تعبیر او در واقع اساس بینش صوفیه است و تفاوت بین علم صوفی را كه كشفی است با علم فیلسوف كه استدلالی است بیان می كند.
آوازه اندیشه و عرفان 'شیخ محمود' منحصر به زادگاه خود نبود، بلكه شعاع اندیشه ها و افكارش فراتر از مرزهای كشور رفته و شیفتگان حقیقت را به غور در اندیشه هایش وا داشته و مراكز علمی و ادبی دنیا در برابر مقام اش سر تعظیم فرود می آورند.
با توجه به جایگاه جهانی عارف بزرگ شیخ محمود شبستری، یونسكو نام اش را زینت بخش سال های 2017-2016 كرد و اداره كل فرهنگ و ارشاد آذربایجان شرقی نیز همایشی در بزرگداشت وی برگزار می كند.
معاون فرهنگی اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی، شیخ محمود شبستری را عارفی نامدار و حكیمی وارسته دانست و گفت: بیت بیت كتاب وزین گلشن راز، از آسمان معنی به زمین الفاظ فرود آمده و در عالم نقش و نگار، نام و نشان یافته است و این كتاب گران سنگ به حقیقت یكی از حكیمانه ترین و زیباترین كتاب های عرفانی به زبان شعر می باشد.
محمدحسن چمیده فر افزود: آیین بزرگداشت این شاعر نامی، فرصتی است تا به جای گشت و گذار كامل، تنها دریچه‌ای بدان گلشن بگشاییم و پاسخ كوتاه وی را به پاره‌ای از مسائل عرفانی باز ‌نماییم و مشام جان ها را به شمیم گل های گلشن راز عطر آگین سازیم.
وی خاطر نشان كرد: این عارف و شاعر پرآوازه ایرن در كتاب خود با زبان شعر راه تكامل انسان را به زیباترین شیوه بیان نموده و مفاهیم عمیق عرفانی و انسانی را به تصویر كشیده است.
آیین بزرگداشت شیخ محمود شبستری پانزدهم اردیبهشت ماه جاری در سالن همایش های آرامگاه شیخ محمود شبستری در شبستر برگزار می شود.
سعدالدّین محمودبن امین‌الدّین عبدالكریم‌بن یحیی شبستری معروف به شیخ محمود شبستری یكی از عارفان و شاعران سدهٔ هشتم هجری ا‌ست. با توجه به مطالب مندرج در كتاب روضات الجنان جلد 2، وی معاصر شیخ بابا ابی شبستری (متوفی به سال ۷۴۰) بوده و در همان سال فوت كرد، لذا سن شیخ محود شبستری در زمان فوت باید ۵۲ یا ۵۳ بوده باشد.
وی از مشاهیر عرفای ایران است و بیشتر شهرت او به خاطر اثر معروفش گلشن راز است.
شهرستان شبستر در 60 كیلومتری شمال غرب تبریز مركز آذربایجان شرقی واقع شده است.
گزارش از: نعمت مرادپور
6132/518/1352