فرشته ‌هاي بيمارستان

در اين گزارش كه در شماره پنجشنبه 23 ارديبهشت 1395 خورشيدي به قلم بيتا مهدوي منتشر شد، مي خوانيم: هرسال با فرارسيدن اين روز، پرستاران در اقصي نقاط جهان گرامي داشته مي‌شوند و اين در حالي است كه پرستاران ما با مشكلات طاقت فرساي زيادي مانند ساعات كاري طولاني، كمبود امكانات، كمبود نيروي كار، كمبود ظرفيت بيمارستان، تفاوت فاحش درآمد بين پزشك و پرستار، شيفت‌هاي زياد به خصوص شب كاري‌ها و برخوردهاي تند برخي از همراهان بيماران روبه رو هستند.
كشور ما با 80 ميليون نفر جمعيت، داراي 130 هزار تخت بيمارستاني و 77 هزار پزشك در بخش بهداشت و درمان است. بر اساس استانداردهاي پرستاري بايد در ازاي هر يك تخت 1.5 تا 2 نفر پرستار يا به ازاي هر هزار نفر جمعيت، سه پرستار يا به ازاي هر پزشك 3 پرستار داشته باشيم. اين در حالي است كه در حال حاضر ما 210 هزار نيروي پرستار تا رسيدن به حداقل استاندارد كم داريم. ‏
كارشناسان معتقدند رسيدگي به امور پرستاران، ارتباط مستقيمي با پروسه درمان بيماران و در واقع سلامت همه مردم دارد. از اين رو كيفيت خدمات در بخش‌هاي مختلف نظام سلامت و درمان، با وجود پرستاراني كه رضايت بيشتري از شغلشان دارند، دوچندان خواهد شد.
آنها مي‌گويند در تمام دنيا متوسط ساعات كاري پرستاران 30 تا 36 ساعت در هفته است، ولي در حال حاضر پرستاران ايراني بيش از 44 ساعت در هفته كار مي‌كنند كه اين موضوع موجب خستگي شان مي‌شود و اين خستگي علاوه بر اين كه پرستار را آزار مي‌دهد، جان بيمار را هم به خطر مي‌اندازد،‌ چرا كه سلامت پرستار و سلامت بيمار به همديگر بسيار وابسته است.
براساس آمار ارائه شده از سوي سازمان نظام پرستاري كشور، 75 درصد از پرستاران، دچار افسردگي و انواع ناراحتي‌هاي جسمي و روحي هستند و كمتر مي‌توان پرستاري را يافت كه پس از 12 سال كار، دچار ناراحتي‌هاي فيزيولوژيكي، بيماري‌هاي عفوني يا ناراحتي‌هاي روحي نشده باشد. همچنين براساس آخرين تحقيقات، 70 درصد از پرستاران با 12 سال سابقه كار، دچار آسيب‌هاي شغلي از جمله آسيب‌هاي اسكلتي، عضلاني و روحي هستند كه آمار تكان دهنده‌اي است.
**نداشتن شرح وظايف مشخص
كامران سيفي پور، عضو شوراي عالي نظام پرستاري كشور، در مصاحبه با رسانه‌ها اظهار داشته است: امروزه جامعه نام پرستار را با آرامش و امنيت بيمار عجين مي‌ داند، زيرا پرستار با تسكين درد و بهبودي بيمار رابطه تنگاتنگي دارد اما فقط جامعه پرستاري مي‌داند كه با چه تهديداتي مواجهه است.
وي مي‌گويد: تهديدات جامعه پرستاري فقط شامل برخوردهاي لفظي و فيزيكي نيست كه گاهي رسانه‌اي مي‌شود، بلكه تهديدات ديگري كه به مراتب خطرناك‌تر هستند، جامعه پرستاري را تهديد مي‌كند.
اين عضو شوراي عالي نظام پرستاري كشور با اشاره به اين مطلب كه اگر نيروي انساني هر سازمان را مهمترين سرمايه آن بدانيم، طبيعتا اولين جذابيت شغلي يك سازمان، موضوع امنيت شغلي كاركنان آن است، مي‌افزايد: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي لازم است مخاطرات شغلي جامعه پرستاري را رفع كند تا محيط امني براي انجام خدمت به بيماران مهيا گردد.
**امنيت شغلي پرستاران
عضو شوراي عالي نظام پرستاري كشور مي‌گويد: امروزه امنيت شغلي براي پرستار، نه در جاده‌ها و خيابان‌ها با آمبولانس‌هاي فرسوده و نه در محيط كار بيمارستاني، وجود ندارد. پرستاران با توهين‌هاي كلامي مواجه هستند و با توجه به ماهيت شغلي در مواجهه با مواد شيميايي از جمله داروها، مواد اسيدي، قليايي، مواد ضد عفوني كننده و مواد راديواكتيو از جمله اشعه‌هاي راديولوژي، آلودگي‌هاي صوتي و زخم‌ها و بيماري‌هاي عفوني و ويروس‌ها و ميكروب‌ها با راه‌هاي انتقال گوناگون قرار دارند.
كامران سيفي پور با بيان اين مطلب كه عوامل رواني محيط كار كه خود ناشي از تماس مدام با آه و ناله طبيعي بيماران است، به مرور زمان موجب فرسايش روحي پرستاران مي‌شود و راه رفتن‌ها و ايستادن‌هاي طولاني مدت، موجب بروز آسيب‌هاي جسمي و استخواني در پرستاران خواهد شد، ياد آوري مي‌كند: مواجهه طولاني مدت با عوامل زيان آور در محيط كار مي‌تواند باعث بروز عوارض مزمن در بعضي اندام‌ها و ارگان‌هاي بدن شود. از جمله اين عوارض مي‌توان به اختلالات تنفسي، عصبي، سيستم توليد مثل، پوست، سيستم خون ساز و اعصاب و روان اشاره كرد.
**خطراتي كه پرستاران را تهديد مي‌كند
كامران سيفي پور مي‌گويد: بسياري از پرستاران دانسته يا ندانسته با آسيب‌هاي پوستي مواجه هستند. درماتيت‌هاي آلرژيك تماسي به علت استفاده مكرر از صابون، مواد شوينده و مواد ضد عفوني كننده، حساسيت به لاتكس دستكش‌هاي طبي كه ناشي از شغل پرستاري است، عوارض جانبي مواجهه طولاني با مواد شيميايي و دارويي مانند داروهاي ضد سرطان، مواد استريل‌كننده و گازهاي بيهوشي ممكن است عوارض شديدي در پرستاران ايجاد كند و اين در حالي است كه خستگي، كمر درد، بي خوابي و بيماري‌هايي مانند سل، هپاتيت، ايدز و بيماري‌هاي نوپديد به وفور در سربازان خط مقدم بيمارستان‌ها ديده مي‌شود.اين عضو شوراي عالي نظام پرستاري كشور مي‌افزايد: زماني كه آرامش بيمار را در كنار استرس‌هاي شغلي پرستار- ناشي از مخاطرات شغلي و ناتواني سازمان در ايجاد انگيزه كافي جهت كاركنان- مي‌گذاريم، به واقعيت ايثارگري جامعه پرستاري پي خواهيم برد كه چه مقدار توان و انرژي مي‌گذارند تا جامعه‌اي سالم داشته باشيم.
سيفي پور با اشاره به اين مطلب كه سربازان خستگي ناپذير خط مقدم سلامت امروزه به حمايت واقعي در عمل نياز دارند، ياد آوري مي‌كند: لازم است سياستگذاران وزارت بهداشت علاوه بر توجه ويژه به عوامل پيشگيري و ايجاد عوامل انگيزش شغلي، آگاه باشند كه تا امنيت شغلي نيروي پرستاري و باليني وجود نداشته باشد، سلامت جامعه به معناي واقعي محقق نخواهد شد.
**مشكلات پرستاران
محمد شريفي مقدم، قائم مقام سازمان نظام پرستاري كشور، در مورد مشكلات پرستاران به روزنامه اطلاعات مي‌گويد: پرستاري يكي از مشاغل سخت و زيان آوري است كه همواره مورد احترام و توجه جوامع بشري قرار دارد؛ به طوري كه در تمام دنيا دولت‌ها جذابيت‌هاي زيادي براي رو آوردن افراد به اين شغل ايجاد كرده‌اند تا هم افراد بيشتري جذب اين رشته شوند و هم ماندگاري و وفاداري شاغلان به اين شغل بيشتر شود.
از اين رو تلاش آنها بر اين است كه علاوه بر بالا بردن جايگاه اجتماعي پرستاران در جامعه، وضعيت معيشتي و رفاهي شان را به گونه‌اي بهبود بخشند تا پرستاران تنها دغدغه بيمار و مراقبت و رسيدگي به او را داشته باشند.
وي با بيان اين مطلب كه متاسفانه در كشورما شرايط پرستاران مطلوب نيست و اغلب نگاه به آنان نگاه مناسبي نبوده است، مي‌افزايد: ساختار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بر اساس اصول مديريتي شكل نگرفته است بلكه بيشتر به شكل باندي و گروهي اداره مي‌شود، به گونه‌اي كه از رئيس بيمارستان گرفته تا معاونان و اعضاي هيأت علمي، همگي در يك گروه هستند و طبيعتا تصميم گيري‌ها و تصميم سازي‌هايشان به سمتي مي‌رود كه منافع گروهي خاص تأمين شود و جالب اينجاست كه پرستاران در اين تصميم گيري‌ها ديده نمي‌شوند.
به ويژه در چند سال اخير كه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، نه تنها هيچ توجهي به اين قشر نكرده است بلكه با اجراي سياست‌هاي پرستارستيز سعي در تضعيف جايگاه آن كرده اند؛ به طوري كه در حال حاضر پرستاران ما انگيزه‌اي براي كار كردن ندارند.
**بيكاري پرستاران
دبير كل خانه پرستاري ياد آوري مي‌كند: در حال حاضر حدود 15 هزار نفر پرستار بيكار داريم كه نمي‌خواهند پرستار باشند و به دنبال حرفه ديگري هستند. تعداد زيادي از پرستاران ما خانه نشين شده اند، زيرا معتقدند سختي كارشان با درآمد اندك شان همخواني ندارد. اين در حالي است كه بقيه هم با نگاه از بالا به پايين، يك طرفه و دستوري روبه رو هستند.
محمد شريفي مقدم با اشاره به اين مطلب كه در سياست‌هاي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، وضعيت پرستاران لحاظ نشده است، مي‌گويد: شرايط نامساعد پرستاري در كشور به گونه‌اي است كه پرستاران جوان ما بعد از فارغ التحصيل شدن دنبال تغيير شغل هستند و جذب آموزش و پرورش و شركت‌هاي بيمه و تجهيزات پزشكي مي‌شوند، عده‌اي ديگر به خارج از كشور مهاجرت مي‌كنند و عده‌اي هم خانه نشين مي‌شوند.‏وي مي‌افزايد: بر اساس آخرين نظر سنجي‌هاي انجام شده توسط سازمان نظام پرستاري، 97 درصد از پرستاران از عملكرد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي ناراضي هستند.
اين در حالي است كه هر سال با فرا رسيدن روز پرستار مسئولان تنها وعده و وعيد مي‌دهند و اين وعده‌ها فقط در حد شعار است، به طوري كه در دو سال اخير نه تنها هيچ اقدامي براي پرستاران انجام نشده است بلكه يك سري قوانين كه از قبل داشتيم و اجرايي شده بود را هم بي اثركرده‌اند.
قانون ارتقاي بهره‌وري كاركنان باليني نظام سلامت، در فروردين ماه سال 1388 به تصويب رسيد و در پي آن دولت آيين‌نامه اجرايي اين قانون را با پيگيري‌هاي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي تصويب كرد. براساس اين قانون قرار شد تا با استخدام نيروي جديد، ساعات كاري پرستاران كاهش‌ يابد.
**قانون ارتقاي بهره وري كاركنان
محمد شريفي مقدم در مورد قانون ارتقاي بهره وري كاركنان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي ياد آوري مي‌كند: بر اساس اين قانون قرار شد ساعات كار پرستاران در هفته از 44 ساعت به 36 ساعت كاهش پيدا كند كه اين كاهش بر اساس سابقه كار، سختي كار و نوبت شيفت تعيين مي‌شد. اما امروز مانند گذشته پرستاران در طول هفته حدود 44 ساعت كار مي‌كنند و مسئولان معتقدند كمبود پرستار سبب شده تا كيفيت خدمات درماني ارائه شده در سطح قابل قبولي نباشد.
قائم مقام سازمان نظام پرستاري كشور با اشاره به اين مطلب كه كمبود نيرو در اين بخش همچنان يك معضل اساسي است، مي‌گويد: نسبت تعداد پرستار به هر تخت بيمارستاني در كشور ما 0.5 است، در حالي كه اين عدد بايد حداقل 2 پرستار به ازاي هر تخت باشد. وي مي‌افزايد: پرستاران ما ضمن اين كه ساعات قبلي را پرمي كنند، در بسياري از بيمارستان‌ها بالاي 100 ساعت اضافه كار اجباري به آنان تحميل مي‌شود و اگر نپذيرند، روي ساير امتيازاتشان تاثير منفي مي‌گذارد. همچنين علي رغم اين كه قانون سخت و زيان آور بودن حرفه پرستاري ابلاغ شده است، در بخش دولتي اجرايي نشده و در بخش خصوصي هم بي اثر است.‏
**طرح تعرفه‌گذاري
شريفي مقدم در مورد طرح تعرفه گذاري خدمات پرستاري مي‌گويد: دومين قانوني كه اصلا اجرايي نشد، تعرفه گذاري خدمات پرستاري، مصوبه سال 1386 مجلس شوراي اسلامي است.
تيرماه امسال، 9 سال از تصويب اين قانون مي‌گذرد و علي رغم پيگيري‌هاي زيادي كه خانه پرستار، دبيرخانه پرستار و جامعه پرستاري كشور انجام داده اند، متاسفانه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي آن را اجرايي نكرد.
پرستاري جزو مشاغل سخت و زيان آور است ولي در بخش دولتي به خاطر كمبود نيرو اين قانون را اجرايي نمي‌كنند. وي مي‌افزايد: تعرفه‌گذاري خدمات پرستاري در دو بخش، شرح وظايف تخصصي (بخش‌هاي تخصصي مراكز درماني) و عمومي (بخش‌هاي عمومي مراكز درماني) تعريف مي‌شود. برخي از خدمات پرستاري به صورت منحصر، برخي در ارتباط با فعاليت ساير گروه‌هاي درماني و برخي به صورت مشترك با سايرين از جمله پزشكان و بهياران انجام مي‌گيرد.‏
‏**درد دل پرستاران
مريم، پرستار بيمارستان آتيه، در مورد مشكلاتش مي‌گويد: بعد از گذشت اين همه سال هنوز در بيمارستان ما قانون بهره وري اجرا نشده است و هيچ خبري از آن نيست. من پرستار ثابت شب كار هستم. ساعت كاري ما از ظهر شروع مي‌شود و تا صبح فردا به مدت 18 ساعت طول مي‌كشد.
با وجود ساعت كاري بالا، شلوغي بيمارستان، كمبود نيرو، پزشك سالاري و عدم اجراي قانون بهره وري پرستاري، روساي بيمارستان روي ساعت خواب پرستاران كنترل شديد دارند و اضطراب شديدي به آنان وارد مي‌كنند، در حالي كه برخي پزشكان كل كشيك خود را در پاويون لوكس‌شان استراحت مي‌كنند و به زور از آنجا بيرون مي‌آيند.
سوپروايزر يكي از بيمارستان‌هاي خصوصي هم مي‌گويد: سالانه حدود 5 هزار پرستار از دانشكده‌هاي كشور فارغ التحصيل مي‌شوند و اين در حالي است كه طي ده سال گذشته فقط سه هزار پرستار استخدام شده‌اند و مابقي پرستاران به دلايل مختلف يا از كشور خارج شده و در كشورهاي پيشرفته مشغول خدمت هستند يا بي كار مانده اند.
وي با بيان اين مطلب كه مشكلات مالي، نظام پزشك سالاري، سختي كار، خصوصي سازي بيمارستان‌ها و ده‌ها مشكل ديگر مدت‌هاست كه بر شانه‌هاي پرستاران كشور سنگيني مي‌كند، مي‌افزايد: تمام اين اتفاقات در حالي صورت مي‌گيرد كه پرستاري در كشورهاي پيشرفته يكي از پردرآمدترين شغل‌هاست و آنان چون مدام در معرض ابتلا به بيماري‌هاي مختلف قرار دارند، از امكانات خوبي برخوردار مي‌شوند.
پرستاراني كه با بيماران در حال مرگ سر و كار دارند يا از افرادي كه به بيماري‌هاي لاعلاج مبتلا شده‌اند نگهداري مي‌كنند، مدام تحت نظر روانكاو و روانپزشك قرار مي‌گيرند تا كارشان تأثير نامطلوبي بر روحيه آنها نگذارد.
اما در كشور ما از اين قبيل خدمات خبري نيست. هيچ پرستاري براي كار در يك بخش خاص در ايران آموزش نمي‌بيند و اين در حالي است كه در كشورهاي ديگر آموزش پرستاران ركن اصلي آغاز به كار آنهاست.‏
امامي، پرستار بيمارستان امام خميني، در مورد مشكلاتش مي‌گويد: تأمين مالي پرستاران از مهم‌ترين خواسته‌هاي آنها از دولت است و دولت بايد همه تلاش خود را براي رفع مشكلات كاري و معيشتي پرستاران به كار بگيرد تا آنها با دلگرمي بيشتري به مداواي بيماران بپردازند.
وي با اشاره به اين مطلب كه زياد بودن ساعات كاري و نداشتن مرخصي از ديگر مشكلات پرستاران است، مي‌افزايد: متاسفانه حقوقي كه به پرستاران مي‌دهند كفاف زندگي‌شان را نمي‌دهد، بنابراين مسئولان بايد توجه بيشتري به اين موضوع داشته باشند.‏
پرستاران قرار است با رفتار حرفه‌اي، آگاهي‌هاي تخصصي و اخلاق خوب خود، به بيماران آرامش هديه كنند. بنابراين ضرورت دارد كه در گام اول، مشكلات روياروي آنها از ميان برداشته شود تا بتوانند با فراغ بال، به ايفاي نقش خود در نظام سلامت جامعه بپردازند.‏
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**9128**9131