واژه نشاط در لغت فارسی به معانی سرزندگی، زنده دلی، شادمانی، خرسندی و در مقابل كسالت و غم تعریف شده است.
به عقیده جامعه شناسان افزایش برخی نگرانی‌ها و مشغله های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی موجب می شود فرد از سرمایه مهم نشاط فاصله بگیرد و به ورطه استرش و ناملایماتی بیفتند كه در تعادل روحی او اثر منفی داشته و دامنه ای از آسیب های خفیف تا پیشرفته را به جای بگذارد.
موسسه گالوپ ( بزرگترین موسسه آمارگیری دنیا) كه هر ساله فهرستی از ملت‌های شاد دنیا را ارائه می‌كند، در نظر سنجی جدید خود اعلام كرده، هفت كشور از 10 سرزمین شاد جهان در آمریكای لاتین قرار دارد.
اغلب این سرزمین ها، كشورهایی هستند كه از حیث شاخص‌های متداول تناسب زندگی و امكانات رفاهی در وضعیت بسیار مطلوب نیستند اما سرمایه درونشان كمك كرده كه بتوانند رضایت از شرایط ایجاد كنند و در زندگی موجودشان اذت ببرند.
غمگین‌ترین مردم دنیا نیز بر اساس این تحقیق در سنگاپور زندگی می‌كنند، بعضی از دیگر كشورهای ثروتمند نیز چون آلمان و فرانسه در انتهای جدول شادمانی قرار گرفته‌اند وبا كشور آفریقایی سومالی در رتبه چهل و هفتم است همتراز ارزیابی شده اند.
اگرچه در نظرسنجی اخیر موسسه گالوپ سنجش میزان شادی در ایران انجام نشده اما، در نظرسنجی سه سال پیش این موسسه، ایران در بین 155 كشور دنیا رتبه 81 را را داشت كه نشان می‌دهد وضعیت شادی در كشور ما مطلوب نیست.
یك روانشناس اجتماعی در اراك معتقد است: شادی حالتی عمیق و درونی است كه از احساس عشق، لذت، خوشحالی و امیدواری در لحظه آنی حاصل می شود و هر چقدر این شاخصه روانی در بین افراد جامعه پررنگ تر باشد به لحاظ علمی آن جامعه سالم تر است و زمانی كه نشاط و شادی از یك جامعه رخت بربندد، جامعه دچار بروز عواملی مانند افسردگی، انفعال، انحرافات فردی، جمعی و فرهنگی می‌شود.
میلاد مشایخی افزود: شادی افراد جامعه رابطه متقابل دارد و اگر عامل شادی در بخشی از جامعه ایجاد شود اثرات آن همچون موجی بقیه بخش ها را متاثر می كند و دیگران نیز از مزایای آن سود می برند.
وی گفت: مناسبت های متعددی در تقویم باستانی و مذهبی ایران برای شادی وجود دارد اما روش های ابراز شادی و بهره گیری از این فرصت ها در بین مردم محدود است و كمتر موفق می شویم از این مناسبت ها به عنوان پیوست های اتصال انرژی مثبت بهره ببریم و انگیره و شرایط ایجاد نشاط را همگانی كنیم.
وی افزود: جامعه باید مكانی امن برای تخلیه احساسات هیجانی فراهم كند و همه مردم در هر سن و طبقه اجتماعی به تناسب سلایق خود بتوانند روش های تخلیه روانی در اختیار داشته باشند تا دامنه رواج دامنه آسیب های اجتماعی و افسردگی و در خود رفتن كاهش یابد.
این روانشناس گفت: رفتارهای نامتعارف و آزاردهنده برای سایرین در تخلیه روانی از سوی برخی از گروه ها در جامعه، مولود غفلت تصمیم سازان در ایجاد فضاهای شاد برای این اقشار است چرا كه اگر محیطی امن و همراه با نظارت با روش های متنوع در بروز شادی برای آنان مهیا شود دیگر دلیلی برای رفتارهای خارج از عرف نیست.
وی اظهار كرد: برای مثال خودنمایی دوچرخه سوار و یا كاروان های عروسی با آلودگی صوتی بالا نمونه هایی از رفتارهای جویای شادی است كه از سركوب احساس شادی در دراز مدت نشات گرفته و برای تخلیه احساس درونی استفاده می شود.
مشایخی گفت: درحال حاضر تعریف جامع از شادی در جامعه ایرانی نهادینه نشده و به همین دلیل هم بروز شادی های كاذب و هم برخوردهای خاص با سلایق شخصی و عینك فردی و گروهی دیده می شود و نیازها و سلایق افراد در مولفه های شادی بخش در دایره محدودی تعریف شده و جامه عمل می پوشد.
وی افزود: در قالب كار علمی و میدانی نیازسنجی از نشاط در گروه ها و لایه های اجتماعی ایران انجام نگرفته و شادی در چند روش كلیشه ای از رسانه ملی، همایش های تكراری و یا برنامه های كم جاذبه كه توان تخلیه درونی افراد را ندارد خلاصه می شود و به همین دلیل هنگامی كه به چهره مردم در خیابان نگاه می كنیم آثاری از نشاط مشاهده نمی شود و نوعی غم، اضطراب و كسالت در بین آنان موج می زند.
این روانشناس عنوان كرد: شاخص های شادی برای نسل امروز با گذشته متفاوت است و نباید با تفكر و ویژگی های گذشته و روش های قبل برای نشاط جامعه كنونی برنامه ریزی كرد.
وی گفت: نسلی كه با فناوری ارتباطی عجین است، برداشت های خاصی از شادی دارد و هر چیزی برای او جذاب و نشاط بخش نیست، بنابرایی باید سطح سلیقه، نیازسنجی طیف های جامعه را علمی ارزیابی كرد و این مهم مسئولیت متولیان فرهنگی و اجتماعی را به واقع سنگین می كند.
این روانشناس گفت: بهترین روش در شرایط كنونی شاید بهره گیری از روش مشاركت جو در ایجاد نشاط عمومی باشد، مردم در برگزاری مراسم شاد باید خودشان ایده بدهند و خودشان هم اجرا كننده باشند و حوزه دولتی تنها باید نظارت غیرمحسوسی بر امور داشته باشد و برای حضور عموم و لذت جمعی فضاسازی كنند.
وی افزود: برگزاری جشن های ارگان ها و نهاد های دولتی هر چقدر هم با كیفیت و با حضور بخش های سرگرمی و هنری باشد باز هم چون تكلیفی است و مشاركت مردمی در آن كمرنگ است نمی تواند باعث ایجاد شعف درونی و شادی عمیق در مردم شود، مردم احساس شادی نمی كنند و در نتیجه ارگان ها دنبال علت بی اثری فعالیت فرهنگی هستند.
مشایخی اظهار كرد: شادی احساسی درونی است كه در نتیجه ترشح هورمون آدرنالین ایجاد می شود به طور مثال، وقتی به فرد خبر می دهند كه در بانك برنده جایزه شده در یك لحظه احساس شادی آنی پیدا می كند و زمانی كه درعبور یك نابینا به آن سوی خیابان كمك می كند اثر احساس خوب در دراز مدت باقی می ماند و در صورت تشویق، این حركت ادامه و تكرار می شود اما رویكرد تشویق برای جوانان ما اتفاق نمی افتد و عمده كارهای آنان با سركوب مواجه می شود.
وی افزود: استفاده از ظرفیت های محیطی خیلی مهم است، كلانشهر اراك به لحاظ بصری زیبا نیست و مكان های تفریحی مناسب و جذاب ندارد تا در تقویت قوای نشاط افراد اثرگذاری كند.
مشایخی گفت: جامعه ما در استفاده از ظرفیت هایی كه می تواند منشاء شادی و خلق نشاط باشد ضعف اساسی دارد و جای بنگاه های شادی بخش و تجمع های تفریحی برای تخلیه هیجان درونی خالی است.
مشایخی گفت:بانوان به عنوان نیمی از جمعیت نیاز به زیرساخت های شاد دارند تا بتوانند این شادی را به خانواده منتقل كنند اما، پارك بانوان اراك چند سال است در پیچ و تاب مشكلات رها شده و در حوزه فرهنگ و ورزش نیز قابلیت هایی كه این قشر بتوانند در حد مناسب به شادی دست یابند وجود ندارد.
این روانشناس معتقد است: از منظر علوم و افراد متخصص رابطه الاكلنگی بین نشاط و آسیب های اجتماعی وجود دارد هرچه میزان نشاط در جامعه بالا می رود تعداد آسیب ها كاهش و به عكس اتفاق می افتد.
مشایخی افزود: زمانی كه در یك خانواده فرد مطلقه، معتاد و بیمار روانی وجود دارد، انتظار نیست اعضای خانواده افرادی شاد باشند اما وقتی مشكل هركدام به نحوی كم می شود و یا از بین می رود، نشاط و شادی در بین اعضای خانواده افزایش یافته و در نتیجه آسیب نیز كاهش می یابد.
وی گفت: خمیرمایه وجودی ما این است كه بهانه ای برای شادی پیدا می كنیم، نظیر موفقیت در كنكور، حضور در میهمانی و اردو تفریحی و سعی می كنیم این خاطرات شیرین را ثبت كنیم.
این روانشناس با تاكید براینكه، سلامت روانی یك كشور به میزان شاد بودن افراد آن جامعه بازمی گردد، افزود: متاسفانه تشكل های مردمی در شاد كردن جامعه وجود ندارد و این سازمان های مردم نهاد نیز هنگامی كه آسیب بروز می كند شكل می گیرند و برنامه ای برای نقش پیشگیرانه آسیب ها ندارند.
مشایخی افزود: برنامه اجتماعی با محوریت مردم در برگزاری آئین های شاد در جامعه وجود ندارد اما هنگام انتخابات سراسری با كسب آرای نامزد محبوب و یا در پایان یك مسابقه و پیروزی ورزشی و فرهنگی و سیاسی، مردم به صورت خودجوش به خیابان می آیند و ابراز شادی می كنند.
وی اظهار كرد: متاسفانه در پیروزی های تیم ملی، آئین چهارشنبه سوری شادی، مدیریت و هدفگذاری نشده است و فقط طبق عادت شرطی سازی شده حضور مردمی در خیابان و شادی و پایكوبی دیده می شود.
وی گفت: فقدان شادی در جامعه منجر به استفاده نامتعارف جوانان از فضاهای مجازی شده و اعتیاد به استفاده از این فضا زمینه ای فراهم كرده كه بیشترین كاربران در شبكه های مجازی را جوانان ایرانی شامل شوند و جوك، لطیفه، كاریكاتور و تصاویر خنده آور را لایك كنند.
مشایخی گفت: آنقدر موضوع شادی در جامعه ما كمرنگ است كه اگر از دانش آموز 12 ساله سئوال شود آخرین بار كه شاد بودی و به تو خوش گذشت چه زمانی بود، كمتر به خاطر می آاورد و متوسل به خاطره ای دور می شود.
كارشناس مسئول بهداشت روان معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی اراك نیز گفت: زمانی كه سطح سلامت روان افراد جامعه پایین می آید در مقابل رضایت هم كاهش پیدا می كند و براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی شادی، استفاده از استعداد، حل مشكلات شخصی و سازگاری با محیط تعریف شده است.
زهرا مقدم افزود: برخی تحلیل‌ها حاكی از این است كه میزان شاد بودن یك جامعه بستگی به توسعه انسانی آن، بالا بودن امید به زندگی و وضعیت با ثبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دارد.
وی گفت: در بحث شادی و نشاط باید توجه داشت آن نوع از نشاط برای جوامع و افراد مناسب است كه اولا مبتنی بر فرهنگ افراد باشد و همچنین اصیل و پایدار بوده و ماندگاری داشته باشد، بنابراین اصلاح باورهای فرهنگی در خصوص شاد كردن جوانان ضرورت دارد.
وی اظهار كرد: در جامعه باید راه های شادبودن و شاد زیستن را فراهم كرد و اهرمهای كنترل شاد زیستن را در نظر داشت.
كارشناس مسئول بهداشت روان معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی اراك، علت شاد نبودن را به عوامل خطر و عوامل محافظ دسته بندی كرد و گفت: در عوامل خطر هرچه تعداد بیشتر باشد مشكلات متناسب با آن بیشتر و هرچه عوامل محافظ بیشتر باشد فرد سالم تر ارزیابی می شود.
وی، با یادآوری سرمایه های اجتماعی گفت: انسانها هنگام بروز مشكل به افراد معتمد پناه می برند اما هرچه دایره این افرد كمتر باشد احساس شاد نبودن قوت می گیرد.
وی اظهار كرد: پدر و مادر سرمایه اولیه اجتماعی به شمار می روند كه متاسفانه در برخی خانواد ها روابط قوی اجتماعی بین فرزندان و والدین برقرار نیست، خواهر و برادرها با هم ارتباط ندارند و كاهش سرمایه اجتماعی زمینه ناشادی جامعه را تعمیق می كند.
وی اظهار كرد: فقدان ارتباط اجتماعی اعضای خانواده باهم باعث شده تا ما جامعه ای غمگین داشته باشیم زیرا عوامل خطر در جامعه ایرانی بیشتر از عوامل محافظ گسترش یافته اند.
مقدم ، راهكار برون رفت از شرایط غمگین را كسب مهارت برای داشتن زندگی شاد عنوان كرد و گفت: یكی از دلایل مهم برای داشتن زندگی شاد و با نشاط، اقتصاد با ثبات است.
مقدم افزود: افزایش سطح تحصیلات دانشگاهی نیز بخشی از عواملی است كه به شاداب بودن جامعه كمك می كند و با افزایش سطح تحصیلات مشكلات روانی كمتر و آمار خودكشی، روابط غلط اجتماعی و زناشویی نیز كاهش پیدا می كند.
وی گفت: برنامه نظام تحول سلامت به موضوع سلامت روان توجه ویژه دارد و در این راستا نیز 11 مركز سلامت جامع در اراك و در هر شهرستان استان نیز یك مركز به مردم در زمینه روان شناختی به صورت رایگان خدمات ارائه می كند.
مقدم افزود: در این مراكز در موضوعات روش های فرزند پروری، همسرداری، خود مراقبتی، اختلالات روانی به صورت گروهی دوره آموزشی برگزار و در صورت نیاز به روانشناس ارجاع و درمان پیگیری می شود.
رئیس مركزمشاوره آرامش فرماندهی انتظامی استان مركزی هم گفت: باید دانست كه نخستین و بارز‌ترین تاثیر شادی و نشاط در جامعه افزایش ایمنی بدن است و درحالی كه افسردگی مصونیت و قدرت ایمنی بدن را در مقابل رویداد‌ها و اتفاقات ناگوار كم می‌كند، شادی به عكس انرژی تازه‌ای به فرد می بخشد.
روح الله حسین خانی افزود: فرهنگ هر جامعه در ترسیم ساختارها و نظام ارزشی حاكم بر آن جامعه نقش موثری دارد و فرهنگ حاكم بر جامعه ما مذهبی است كه همواره در روایات اسلامی تاكید شده است كه مومن غم خود را پنهان و شادی خود را آشكار كند.
وی بیان كرد: گاه شاد بودن می تواند كاری بس دشوار باشد لازمه شاد زیستن، جستجوی زیبایی ها و خوبی ها است یكی زیبایی منظره را می بیند دیگری كثیفی پنجره را، این بیننده است كه انتخاب می كند به چه چیز بیندیشد.
وی گفت: علت غمگینی انسان می تواند ناسازگاری زندگی با آرمان های شخص قلمداد شود، بنابراین غمگین و افسرده می شود و در مقابل برخی نیز چنان زندگی می كنند كه گویی یك روز در مسیر عمر،عاقبت به شادی خواهند رسید.
رئیس مركزمشاوره آرامش فرماندهی انتظامی استان مركزی گفت: گاه افراد در انتظار واقعه ای برای شاد بودن هستند درصورتی كه با انتظار فقط فرصت شاد بودن را از خود می گیریم ما انسان ها در لحظه زندگی می كنیم پس می توان درهمین لحظه و زمان شاد بود.
حسین خانی افزود: ما انسانها گاه داشته ها را نادیده گرفته و بخش خالی لیوان زندگی مان را دائم نظاره كرده و از عالم و آدم طلبكاریم درصورتی كه یافته ها نشان می دهد داشته ها در وجود ماست كه راحت از كنارشان می گذریم.
وی توضیح داد: ثروت هر انسانی مادی نیست و با پول قابل شمارش نمی باشد بلكه داشته های درونی و خانواده سالمی است كه به اوعشق و نشاط هدیه می دهد.
وی گفت: یكی از مولفه های شادی، قدرشناسی وسپاس از خالق است كه این نعمت باعث شادی مضاعف می شود.
روانشناس اجتماعی نیز معتقد است: شادی در معنای خاص یعنی در یك لحظه احساس شاد به وجود آید و احساس رضایت طولانی معنای دیگر از شادی را به ذهن متبادر می سازد.
كیانوش امینی افزود: نشاط اجتماعی در ابعاد فردی و اجتماعی تقسیم بندی می شود و افرادی هستند كه با وجود انبوه مشكلات روحیه شاد خود را از دست نمی دهند.
وی اظهار كرد: نقش آموزش و پرورش در نهادینه كردن فرهنگ شادی حائز اهمیت است اما اكنون در برخی مدارس حیاط بازی هم وجود ندارد و دانش آموزان مكانی برای تخلیه هیجانات خود ندارند.
وی گفت: در ویژه برنامه هایی كه ارگان های مختلف با عنوان برنامه شاد تدارك می بینند تناسب سنی و جنسی دیده نمی شود و برنامه ها جوابگو نیازهای هر طیف نیست.
وی با یادآوری اینكه برگزاری آئین های شاد باید جذابیت داشته باشد، گفت: تكراری بودن جشن ها و فقدان نوآوری باعث می شود تا احساس رضایت از شركت در این دسته آیین ها حاصل نشود.
معاون مبارزه با پیشگری اداره كل بهزیستی استان مركزی هم گفت: نشاط و شادی رابطه مستقمی با رفاه اقتصادی دارد تا در سایه آن رضایت اجتماعی كسب شود.
كیانوش امینی افزود: این شاخص با توسعه انسانی ارتباط همسویی دارد و زمانی كه نشاط كاهش پیدا كند شاخص رفاه اجتماعی نیز پایین می آید.
وی تاكید كرد: شادی فقط شركت در جشن و حالت هیجانی خنده را شامل نمی شود بلكه باید شاخص های متعدد برای داشتن خلق شادی اجتماعی به وجود آید.
وی گفت: تدوین «سند نشاط» در سطح كلان و ابلاغ به مجموعه های ذیربط مهمتر ازفقدان متولی شادی در جامعه است و جای خالی این سند در جامعه احساس می شود.
امینی بیان كرد: نشاط اجتماعی به معنای توسعه انسانی است و در زمانی كه نشاط اجتماعی رشد پیدا كند سرمایه اجتماعی توسعه می یابد.
وی افزود: برای شاد بودن بایستی شاخص امید به زندگی را افزایش داد و امید به زندگی و شاد بودن باعث پایین آمدن آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد، خودكشی و بیكاری می شود پس برای افزایش امید به زندگی بایستی به دوران جوانی و نوجوانی بها و ارزش دهیم تا رشد ممكن شود.
گزارش از معصومه ابراهیمی
6991/6013/6012
تاریخ انتشار: ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۵ - ۰۹:۱۴
اراك - ایرنا - شادی و امید ویژگی هر انسان سالم و كارآمد است ولی با وجود تنش های ناشی از زندگی ماشینی و مدرن، امروز طیف قابل توجهی از مردم در موضوعات روزمره و استرس های ناشی از آن فرورفته و سلامت روانشان در معرض تهدید جدی است.