به گزارش خبرنگار ایرنا، غار اسپهبد خورشید یا كركیل دژ، در ناحیه دوآب شهرستان سوادكوه قرار دارد. به عبارتی دیگر این غار در ارتفاعات كوه البرز و تنگه تلاقی رود دوآب به فاصله 5/1 كیلومتر از جاده سوادكوه به تهران واقع شده است.
غار اسپهبد خورشید بر سینه خطیر كوه قرار داشته و در متون تاریخی به نام طاق عایشه گرگیلی دژ نیز خوانده شده است.
در زبان مردم منطقه سوادكوه، این غار به نام «لاپ كمر» معروف است. مردم روستای خطیر كوه و روستاهای اطراف، این غار را به نام 'دیوكالی' به معنای 'غار دیو' می شناسند.
غار اسپهبد خورشید نخستین بار توسط هیات غارشناسان ایران در سال 1335 كشف شد.
اسپهبد خورشید فقط یك غار نیست، در گذشته از غار استفاده جنگی بردند و می‌توان آن را قلعه هم نامید. قلعه‌ای كه دیواره دارد و داخلش اتاقك‌سازی شده است. این غار روی یكی از كوه های آهكی منطقه به وجود آمده و داخل غار شاهد سنگ های استامیك هستیم كه مانند قندیل به كف غار خیره‌اند.
تمام این زیبایی‌ها می‌تواند هم جنبه توریستی داشته باشد و هم جنبه تاریخی. برای این كار گروهی از كوه‌نوردان استان مازندران شروع به نصب میخ هایی بر دهانه غار اسپهبد خورشید كرده‌اند تا در آینده‌ای نه چندان دور حداقل گروه‌های كوه‌نوردی و سنگ‌نوردی بتوانند به داخلش بروند.
قوس دهانه غار، یكی از عظیم‌ترین دهانه‌های غار طبیعی دنیا است. طول قوس طاق طبیعی و عظیم 40متر بوده و درون غار بصورت تالاری بیضی شكل به درازای 75، عرض 25 و ارتفاع 15متر است.
در برابر غار دیواری با سنگ و ساروج چیده شده و تا مدخل آن ادامه دارد. بنای این دیوار به دوره ساسانیان باز می‌گردد. در مقابل غار پرتگاه مهیبی قرار دارد كه ورود به آن را بسیار مشكل می‌سازد. به دلیل وجود آب آشامیدنی در غار، در گذشته امكان مقاومت به مدت طولانی در آن وجود داشته است. داخل غار دارای اتاق‌هایی است كه قدمت ساخت آنها به دوره ساسانیان باز می‌گردد. این غار در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. طاق این غار با 80 متر پهنا و 80 متر بلندی جزو طاق های معروف جهان به شمار می آید.
** تاریخچه غار
این غار به عنوان دژی طبیعی، همواره مورد استفاده اسپهبدان طبرستان بوده است. در صدر اسلام و همزمان با شورش مردم طبرستان، این غار مامن ونداد هرمز بود.
در سال 761 میلادی، اسپهبد خورشید، نوهٔ اسپهبد فرخان بزرگ از خاندان گاوبارگان، بر منطقه مازندران حكومت می‌كرد. همزمان، مهدی پسر منصور عباسی حاكم ری شد و تصمیم گرفت پس از سالها مازندران را به تسخیر اعراب درآورد. مهدی با نیرنگ از در دوستی با اسپهبد خورشید درآمد و ضمن ارسال هدایایی، از او خواست تا اجازه دهد قسمتی از لشكریانش از تنگه رود تالار گذشته و از راه دریا به خراسان بروند. اسپهبد خورشید فریب این نیرنگ را خورد و اجازه عبور را صادر نمود. مهدی، دو سپاه را از گرگان و شاه‌كوه روانه نمود و آمل را تصرف نمود. اسپهبد خورشید كه غافلگیر شده بود، همسر و ثروتش را در این غار گذاشت و برای تهیه سپاه به دیلمستان رفت.
سپاه اعراب به مدت سه ماه در پایین غار بودند و به فكر چاره برای نفوذ به این غار بودند. سرانجام با مسموم كردن سرچشمه‌های آب غار موفق شدند 'بانو نی‌كلا' همسر اسپهبد خورشید را به همراه دخترانش به قتل برسانند. اسپهبد خورشید در بازگشت با 50 هزار سپاهی، هنگامی كه شایعه اسارت همسر و فرزندانش را شنید، خودكشی كرد.
درباره وجه تسمیه 'طاق عایشه گرگیلی دژ' چنین نقل شده است كه در دوره اسلامی زنی به نام عایشه در این دژ متحصن شده بود و جمعی از دزدان و راهزنان را به دور خود جمع كرده بود و كركیل (غارت) می‌كردند از این جهت آن را عایشه كركیل دژ گفته‌اند. همچنین در نزدیكی این غار بقایای قلعه‌ای قرار دارد كه به قلعه باجیگران معروف است.
سیام**6084**1027
تاریخ انتشار: ۱۷ خرداد ۱۳۹۵ - ۱۵:۳۳
تهران-ایرنا- اسپهبد خورشید فقط یك غار نیست، پیشتر از غار استفاده جنگی می بردند و می توان آن را قلعه هم نامید. این غار به عنوان دژی طبیعی، همواره مورد استفاده اسپهبدان طبرستان بوده است.