آداب و رسوم مردم بوشهر درماه مبارك رمضان

به گزارش ایرنا، سالها گذشته است اما با همه هیاهوی پر زرق و برق زندگی ماشینی هنوز آئینهایی هستند كه پابرجا مانده و در بین مردم جایگاه مقدسی دارند.
یكی از آئینهایی كه بیشتر مردم كشور و استان بوشهر به آن توجه دارند، پیشواز ماه مبارك رمضان است كه مردم با غبار روبی مسجدها، برای پذیرایی از مومنان در طول ماه مبارك رمضان آماده می شوند.
همچنین بیشتر مردم استان بوشهر چند روز پیش از آغاز ماه مبارك رمضان به رسم پیشواز روزه می گیرند.
'دم دم سحری ماه رمضان' یكی از آئین های سنتی و قدیمی استان بوشهر است كه برای بیدار شدن روزه داران مورد استفاده قرار می گرفته است.
در قدیم امكانات پیشرفته ای مثل ساعت زنگ دار، رادیو و تلویزیون، تلفن گوشی همراه، رایانه و غیره نبود كه در سحرهای ماه مبارك رمضان، مردم با صدای آن بیدار شوند به همین دلیل ازهمان روزها آئینی به نام دُم دُم سحری بود كه مردم با صدای آن در وقت سحر بیدار می شدند.
واژه دُم دُم سحری در اصل دَم سحری است یعنی دَم سحر، وقت سحر یا نزدیك به سحر است افرادی كه دم دم سحری اجرا می كردند به طور معمول سه تا چهار نفر بوده اند كه به صورت گروهی شعرهایی در وصف ماه رمضان می خواندند.
در قدیم با آواز دم دم سحری سازی زده نمی شد، فقط دعایی خوانده می شد و با تك تك زدن (دق الباب) چون همه دربهای منازل از جنس چوب بود مردم را در هنگام سحر با دق الباب بیدار می كردند و بعدها كم كم دمام بعنوان یكی از آلات موسیقی به آن اضافه شد.
شعرهایی كه در این آئین خوانده می شود شامل محمد یا رسول الله، علیاً یا ولی الله، السلام السلام یا شهر رمضان یا شهر صیام علیك السلام، هذا شهر المغفره یا شهر مبروك علیك السلام، آمنك الله بالله اَسكنك الله جنه، رحیم الله لدنهُ ، جمیعاً النّار و العذاب، عبادالله ذكرالله یرحم كم الله، لا اله الا الله، یاایهاالمومنون، یا ایها المسلمون است.
علاوه براین شعر فارسی آن نیز با این عبارت 'خداوندا تو ستاری، همه خوابند تو بیداری، به حق خود كه بیداری، همه عالم نگه داری 'ˈ در این آئین خوانده می شود.
اگرچه هم اكنون آئین دم دم سحری كم رنگ شده ولی در بعضی از محله های قدیمی بوشهر ازجمله محله دهدشتی، كوتی، بهبهانی، شنبدی، جبری و برخی از محله های قدیمی دیگر بوشهر این آئین را زنده نگه داشته اند.
شعرهای این آئین در شب های اول و آخرماه رمضان فرقی ندارد فقط در السلام و الوداع گفتن آن فرق دارد به این معنی كه شب های اول خوانده می شود السلام یا شهر رمضان ولی درشب آخر خوانده می شود الوداع یا رمضان و هر سلامی كه درشعرهای شب اول وجود دارد، شب آخر الوداع خوانده می شود یعنی با ماه رمضان خداحافظی می شود.
ریتم دمام این نوع موسیقی با دمامی كه قبل از مراسم سینه زنی نواخته می شود، فرق دارد و به صورت سه ضربی است و درهمان قالب، نوازنده دمام باید بداهه كند و بدون این كه از قالب اصلی ریتم خارج شود، ریتم را خُرد كند.
نوازندگان این نوع موسیقی به طور معمول از یك ساعت و نیم قبل از اذان صبح، در كوچه ها شروع به نواختن می كنند و 10 تا 15دقیقه قبل از اذان به كار خود به پایان می دهند.
خوردن سحری نوازندگان اغلب قبل از نواختن دم دم سحری است و چند دقیقه قبل از اذان صبح كه به خانه می رسند، آب یا نوشیدنی می نوشند تا درطول روز دچار تشنگی نشوند.
اگرچه امروز مردم با انواع ابزارها، نیازی به بیدار شدن با آهنگ دم دم سحری ندارند و این نوا در پشت دیوارهای بلند برج ها و آپارتمان ها گم شده، اما هنوز این آئین در محله های قدیمی بوشهر اجرا می شود.
درشهرهای شمالی استان بوشهر هم رد پای سنت های زیبای گذشته دیده می شود، سنت هایی كه فارغ از سن، جنس و طبقه افراد، بهانه خوبی برای نزدیكی آنان به یكدیگر است.
یكی دیگر از آئین های سنتی رایج در شهرهای شمالی و حتی جنوبی استان بوشهردر ماه مبارك رمضان 'ˈآبی بنوش'ˈ است كه در آن 10 دقیقه پیش از اذان صبح با پخش نوای' ˈآبی بنوش لعنت حق بر یزید كن ، جان فدای تربت پاك شهید كن'ˈ از بلندگوی مسجد محله ها، مردم را برای نوشیدن آب پیش از اذان صبح از خواب بیدار می كنند.
یكی دیگر از آئین هایی كه بعنوان میراث ملی ناملموس استان بوشهر ثبت ملی شده است آئین شبانه 'ˈگلی گشو'ˈ، 'گره گشو'ˈ یا 'ˈگره گشای'ˈ است، طوریكه در شب 15 ماه مبارك رمضان در میان اهالی مرسوم است.
مراسم گلی گشو كه به معنی گشوده شدن گره، باز شدن گره، آسان شدن كار است، هرچند دیگر در مركز استان به فراموشی سپرده شده اما رگه هایی از آن را می توان در برخی شهرستانهای استان بویژه در روستاها دید.
در این شب مقدس كه مصادف با میلاد باسعادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) است دسته های مختلف كه عمده آنان از بچه های فقیر تشكیل می شود با در دست داشتن كیسه و سردادن جملاتی نظیر ˈگره گشو سرت بشور، با آرد شوˈ اهالی از آمدن خود به منازل خبر می دهند.
مردم نیز باریختن برنج، گندم، شكلات و تنقلات دیگر در كیسه هایشان با هدف گشوده شدن مشكلات از آنان پذیرایی می كنند.
بیشتر خانواده ها دو روز پیش از برگزاری این آئین، مقداری گندم خیس می كنند و در روز چهاردهم گندم ها را تفت داده تا در موقع آمدن گروه گلی گشو به آنها می دهند.
كودكان از درهر خانه ای كه با دست پر برمی گردند آواز' خونه گچی پر همچی'ˈ سر می دهند و اگر چیزی به آنها داده نشود با خنده ای گله آمیز و كودكانه آوای' خونه گدا هیچیش ندا'ˈ یا 'ˈخونه گدا خیرش ندا'ˈ را سر می دهند.
پس از آئین گره گشو كه در نیمه ماه مبارك رمضان برگزار می شود با نزدیك شدن به شب ضربت حضرت علی (ع) و شبهای قدر مراسم قرآن برسرگذاشتن و خواندن دعای جوشن كبیر درهمه مسجدها، حسینیه ها و حتی در برخی از خانه های مردم نیز برگزار و پس از آن مردم با خوردن سحری به خانه های خود بازمی گردند.
یكی دیگر از آئین هایی كه همزمان با ضربت خوردن و شهادت مولی متقیان حضرت علی (ع) برگزار می شود، سینه زنی سنتی و اجرای تعزیه است.
این آئین با حضور دسته‌های سینه زنی و سنج دمام با شور و هیجان خاصی در بوشهر برگزار می شود.
عزاداری سنتی استان بوشهر از سنت‌های ارزنده مردم این استان است كه در ماه مبارك رمضان، محرم و صفر با وجود شیوه های جدید عزاداری همچنان عزاداری مورد علاقه مردم این استان است.
این نوع سینه زنی به صورت دایره ای است و مداح در میان سینه زنان مداحی می كند و به صورت مواج و دایره ای به سینه زدن مشغول می‌شوند كه بسیار تماشایی و غم انگیز برگزار می‌شود.
یكی دیگر از مراسم مهم استان بوشهر مراسم شب 27 رمضان و به روایتی شب قدر است كه به منظور آشنایی كودكان با مراسم سحری در آئین های ماه مبارك رمضان، كودكان را برای خوردن سحری از خواب بیدار می كنند.
غذای مخصوص این شب شكر پلو با تخم مرغ یا مرغ است زیرا بچه ها غذای شیرین را دوست دارند.
در روز عید فطر نیز مردم استان بوشهر همانند دیگر استانها از صبح زود خود را برای خواندن نماز عید به مصلی و مسجد می رسانند.
سیل جمعیت نمازگزار همیشه بیش از ظرفیت مصلی و مسجدهای استان است به گونه ای كه مردم حتی در خیابانها در كنار هم می ایستند و نماز عید فطر را به جا می آورند.
بعد از برپایی نماز و صرف صبحانه مردم استان بوشهر آئین عید تلخك را كه به جا می آورند.
در آئین 'عید تلخك'كه در روز عید فطر برگزار می شود كسانی كه درمیان ماه رمضان عزیز از دست داده اند مراسم می گیرند و مردم با حضور در این مراسم و پذیرایی با مسقطی یا رنگینك یاد آن مرحوم را گرامی و با بازماندگانشان همدردی می كنند.
همچنین رفتن به آرامستانها و خواندن فاتحه برای درگذشتگان یكی دیگر از آئین هایی است كه مردم استان بوشهر آن را به جا می آورند.
در روز عید فطر، پس از نماز عید نوازندگان دم دم سحری، دمام بر دوش، در كوچه ها راه می افتند و با ماه رمضان خداحافظی می كنند و بردرهرخانه ای، چند لحظه می ایستند و اشعار دم دم سحری می خوانند و به صاحبخانه و اهل منزل، عید مبارك می گویند.
صاحب خانه نیز به خاطر تشكر از نوازندگان كه یك ماه در سحرگاه برای خوردن سحری، آنها را بیدار كرده اند، به عنوان تبرك یا عیدی، وجه نقد، شیرینی و یا آذوقه ای كه در منزل دارند، به آنها می دهند.
این نه به خاطر حق الزحمه آنان است بلكه از قدیم این عیدی دادن مرسوم بوده و هیچ اجباری در آن نیست.
نوازندگان نیز عیدی و آذوقه ای كه به دست آورده اند را برای مصرف خود استفاده نمی كنند و همه آنها و یا قسمتی از آنها را به مردم تهیدست و مستحق می دهند.
مردم استان بوشهر به طور معمول در افطارها غذایی سبك از جمله كماچ و گرده كه نوعی نان شیرین محلی است، آش زرد، حلوای برنج، رنگینگ، زولبیا بامیه و حلوای انگشت پیچ استفاده می كنند.
مردم استان بوشهر در سحر نیز از غذاهای معمول خود كه اغلب یك وعده غذایی مانند ناهار است، صرف می كنند.
در سفره سحری بوشهریها غذاهای متنوع از ماهی سرخ كرده، ماهی شكم پر، مرغ شكم پر، میگو پلو، قلیه ماهی و میگو و سایر غذاهای دیگر صرف می كنند.
6047/6043/ 6045