آسیب های اوقات فراغت مجازی و نقش خانواده ها

اوقات فراغت دانش آموزان در تابستان از بهترین و با ارزش ترین اوقاتی است كه بایستی برای هر روز آن به خوبی برنامه ریزی شود.
پیشتر برنامه ریزی برای غنی سازی اوقات فراغت بسیار جدی بود، به طوری كه جوانان و نوجوانان با كمك خانواده ها برای بهره مندی مفیدتر از اوقات فراغت در تابستان برنامه ریزی می كردند و این اوقات با حضور در كلاس های مختلف آموزشی سپری می شد.
اما امروزه با پیشرفت روز افزون فناوری و ایجاد سرگرمی هایی جدید، بسیاری از جوانان و نوجوانان برای غنی سازی اوقات فراغت برنامه ریزی درستی ندارند، حتی برای شركت در كلاس های اوقات فراغت تابستان كه در گذشته با شور و شوق در آن حضور می یافتند، تمایلی نشان نمی دهند.
امروز، فضاهای مجازی و پرسه زدن جوانان و نوجوانان در این فضاها، میل و رغبت آنان را برای شركت در كلاس های غنی سازی اوقات فراغت كاهش داده به طوری كه بیشتر وقت با ارزش آنان در شبكه های اجتماعی كه در بسیاری موارد هیچ فایده ای برای آنان ندارد، سپری می شود.
گذراندن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در فضاهای مجازی، دغدغه بیشتر خانواده هاست؛ خانواده ها از آسیب های این فضاها نگرانند با این حال، برگزاری برنامه های مختلف برای غنی سازی اوقات فراغت از سوی دستگاه های مربوطه و انتخاب درست جوانان و نوجوانان برای بهره مندی از برنامه ها با راهنمایی خانواده، نقش مهمی در گذراندن هرچه بهتر اوقات فراغت در فصل تابستان و كاهش آسیب های اجتماعی ناشی از استفاده از شبكه های مجازی دارد.
اوقات فراغت در واقع به زمان هایی گفته می شود كه فرد، كار ضروری برای انجام ندارد و معمولا در این مواقع، میل به انجام فعالیت های فرح بخش و نشاط آور بیشتر می شود.

* چالش ورود فناوری های مدرن بدون توجه به فرهنگ سازی
كارشناس ارشد علوم اجتماعی در رابطه با تعریف اوقات فراغت گفت: در یك تعریف كلی اوقات فراغت در مقابل مشغولی ها و درگیری های زندگی روزمره كه موجب خستگی می شود، به كار می رود و به معنای آسایش و استراحت است.
رضا جعفری روز یكشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اوقات فراغت ، فعالیت خارج از اجبارهای اجتماعی، مذهبی و عمومی است كه در آن حق انتخاب و گزینش وجود دارد به طوری كه افراد با كمال میل به آن می پردازند.
وی با بیان اینكه به لحاظ تاریخی اوقات فراغت زاییده صنعتی شدن و شهرنشینی است، اظهار كرد: در جامعه عصر كشاورزی یا سنتی، اوقات فراغت به عنوان مسئله جامعه تلقی می شود چراكه اصولا تمایزی بین مقوله كار و غیركار یا زمان كار و زمان آزاد وجود ندارد.
این كارشناس ارشد علوم اجتماعی بیان داشت: بنابراین اوقات فراغت یك برساخته اجتماعی و فرهنگی است كه در مقابل كارهای سخت و فرسایشی به كار می رود ، گویا اینكه در جامعه ایران نیز این مفهوم از زمان قاجاریه وارد ادبیات فرهنگی و اجتماعی جامعه شده است.
وی تصریح كرد: نگاه ها بر سیر فعالیت ها و برنامه های اوقات فراغت در جامعه، نشانگر نوعی از دگرگونی و دگردیسی در شكل و محتوای آن است كه البته خود این دگرگونی، متاثر از عوامل چندگانه از جمله طبقه اجتماعی، میزان درآمد و سرمایه های در اختیار (فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی) ، جنسیت، شهری و روستایی بودن و ... است.
جعفری ادامه داد: به عنوان مثال فرزندان طبقات بالا و متمكن جامعه، امكانات و فرصت های بیشتری برای شركت در فعالیت های متنوع و سرگرم كننده مانند كلاس های هنری، ورزش های لوكس، گردش ها و مسافرت ها دارند.
وی بیان داشت: در حالیكه فرزندان طبقات متوسط و پایین جامعه به فعالیت های كم هزینه و در دسترس مانند فوتبال گل كوچك در كوچه ها و میدان های محل، خیابان گردی و پاساژگردی و ... مشغولند.
جعفری اضافه كرد: جدای از متغیرهای دخیل در نحوه غنی سازی اوقات فراغت، واقعیت موجود جامعه و بررسی های میدانی حاكی از آن است كه نوعی مصرف منفعلانه و خانگی فراغت در حال شكل گیری در جامعه ایران است كه به نوعی بازتاب بی توجهی به خواسته ها و نیازهای نوجوانان و جوانان، كمبود امكانات، فقراقتصادی و درآمدی خانواده ها و عدم احساس امنیت آنهاست.
وی یادآور شد: به عنوان مثال بر اساس یافته هایی بر پیمایش ملی جوانان در سال 1383، تماشای تلویزیون و گوش كردن به موسیقی مهمترین فعالیت فراغتی جوانان به ترتیب با 75 و 45 درصد بوده، كه با گذشت بیش از یك دهه از این تحقیق، ظهور و توسعه فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی و افزایش ضریب نفوذ تلفن همراه، اینترنت و سایر موارد، زمینه جدیدی در عرصه فراغت فراهم كرده كه می توان آن را فراغت مجازی نامید.
وی اظهار كرد: فناوری، ابزارها و منابع مدرن مانند تمام پدیده های اجتماعی، بسته به نحوه استفاده و مصرف آنها می توانند كاركردهای مطلوب یا نامطلوب داشته باشند به عبارت دیگر در صورت فراهم كردن زیرساخت های فرهنگی و اجتمامی می توان از آن به نحو احسن برای غنی سازی اوقات فراغت، افزایش اطلاعات و آگاهی های نوجوانان و جوانان بهره برد، هر چند كه در این زمینه شاهد نوعی تأخر فرهنگی در جامعه هستیم.
جعفری خاطرنشان كرد: ورود فناوری های مدرن بدون توجه به فرهنگ سازی مصرف و نحوه استفاده از آن كه مهمترین نمونه آن ورود تلفن همراه و در دسترس گسترده قرار گرفتن در سطح جامعه بویژه در جوانان و نوجوانان و استفاده سوء از آن را می توان نام برد.
این كارشناس ارشد علوم اجتماعی ادامه داد: استفاده گسترده از شبكه های مجازی یا انواع بازی های كامپیوتری در خانه ها، یكی از آسیب های احتمالی است كه در صورت عدم مدیریت و نظارت خانواده ها به ویژه در ایام مهم اوقات فراغت در تابستان، امكان وقوع دارد.
وی تصریح كرد: عدم تحرك كافی نوجوانان و جوانان و ابتلا به اضافه وزن، دوری از اجتماع و تقویت روحیه فردگرایی ، امكان استفاه از شبكه های غیرمجاز با محتوا و تصاویر مبتذل ، اعتیاد به شبكه های مجازی ، اختلال در روابط بین فردی از جمله پیامدهای استفاده گسترده از شبكه های مجازی است.
این كارشناس ارشد علوم اجتماعی غنی سازی اوقات فراغت به ویژه در تابستان را برای دانش آموزان مهم دانست و یادآور شد: جوانان و نوجوانان، اوقات فراغت تابستان را مجازی نكنند و با شركت در كلاس های آموزشی و كسب مهارت، در غنی سازی اوقات فراغت شان كوشا باشند.

* اهمیت آموزش والدین دانش آموزان در رابطه با خودمراقبتی فرزندان در مقابل آسیب های اجتماعی
معاون فرهنگی و پرورشی اداره كل آموزش و پرورش استان گیلان نیز با اشاره به آسیب ها و خطرات شبكه های مجازی ناامن گفت: آموزش به خانواده در رابطه با آثار منفی فضاهای مجازی، نقش مهمی در كاهش آسیب ها دارد.
سیده حمیرا زكی پور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: بیشتر دانش آموزان و خانواده ها از آسیب های فضاهای مجازی آگاهی ندارند و ناخواسته به سمت اعتیاد به این فضاها پیش می روند.
وی بی تحركی، افسردگی و كاهش اعتماد به نفس را از آسیب های اعتیاد به فضاهای مجازی عنوان و اظهار كرد: با اطلاع رسانی به خانواده ها در رابطه با خطرات شبكه های مجازی و ارتقاء سطح آگاهی آنان، برای غنی سازی اوقات فراغت فرزندان پیشنهاد می شود كه تحرك، نشاط و شادی به همراه داشته باشد.
زكی پور بیان داشت: سال گذشته كلاس های آموزشی برای اولیاء دانش آموزان در رابطه با خودمراقبتی در مقابل آسیب های اجتماعی از جمله فضای مجازی برگزار شد كه استقبال خوبی از سوی والدین به عمل آمد.
معاون فرهنگی و پرورشی اداره كل آموزش و پرورش استان گیلان خاطرنشان كرد: امسال نیز برگزاری این آموزش ها در كنار كلاس های اوقات فراغت دانش آموزان در نظر گرفته می شود.
وی بیان كرد: آموزش و پرورش در راستای ضرورت برنامه ریزی مناسب و هدایت دانش آموزان به مراكز تابستانی با رویكرد كشف استعدادها و مهارت آموزی متناسب با نامگذاری سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل با شعار تابستان با نشاط ، با كسب یك مهارت برنامه ریزی كرده است.
وی لازمه پویایی و غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان را تعامل همه جانبه و برنامه ریزی سازمان های ذیربط با آموزش و پرورش دانست و بیان كرد: آموزش و پرورش بهبود اوقات فراغت را بخشی از رسالت و مسئولیت خود می داند و تمام تلاشش را برای غنی سازی اوقات فراغت به كار گرفته است.
زكی پور ادامه داد: آموزش و پرورش قصد دارد تا با برنامه ریزی هدفمند در ساختار مدارس منتخب دوره های تحصیلی، كانون های فرهنگی تربیتی، اردوگاه های دانش آموزی، دارالقرآن ها و پژوهش سراها امكان استمرار یادگیری آینده سازان میهن اسلامی را در فضا، برنامه و سبك متفاوت فراهم كند.
معاون اداره كل آموزش و پرورش گیلان، با تشریح برنامه های پایگاه های بهبود اوقات فراغت دانش آموزان استان با شعار تابستان با نشاط با كسب یك مهارت یادآور شد: در مدارس قرآن و دارالقرآن روخوانی، روانخوانی، حفظ، تجوید، تفسیر و مفاهیم قرآنی آموزش داده می شود.
وی اظهار داشت: در كانون های فرهنگی تربیتی نیز برنامه های فرهنگی، هنری و مهارتی شامل مقاله نویسی، شعر، داستان نویسی، خوشنویسی، طراحی، نقاشی، گرافیك، تئاتر، سرود، عروسك سازی، عكاسی، فیلمبرداری، خیاطی، بافندگی، گلدوزی، آشپزی، صنایع دستی، قالیبافی و ... ارائه می شود.
زكی پور ادامه داد: در هنرستان های فنی و حرفه ای و كاردانش، آموزش های مهارت های جوشكاری، تراشكاری، سیم كشی، نقشه كشی، تاسیسات حرارتی و برودتی، آموزش مهارت های كشاورزی، زراعی، باغبانی و طراح مزرعه تابستانی من و در مدارس نیز آموزش روخوانی، روانخوانی، حفظ و تجوید قرآن كریم ، فوتبال، تنیس روی میز، كلاس های تقویتی ریاضی، زبان، عربی و ... برنامه ریزی شده است.
وی بیان كرد: برگزاری اردوهای یك روزه و چند روزه در فصل تابستان، برگزاری كلاس های ورزشی در رشته هایی از جمله فوتبال، فوتسال، والیبال، بسكتبال، تنیس روی میز، شنا در كانون های ورزشی و برگزاری كلاس های آموزشی رایانه، رباتیك و جشنواره خوارزمی در پژوهش سراها از جمله دیگر برنامه های غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان در فصل تابستان است.
معاون اداره كل آموزش و پرورش استان گیلان به برنامه های طرح هجرت و اردوهای جهادی ویژه تابستان اشاره و تصریح كرد: مرمت، بهسازی، بازسازی و شاداب سازی مدارس، آراستگی محیط، محرومیت زدایی و ... از جمله این برنامه هاست.
وی تصریح كرد: اردوی بنیاد علوی ، زائران رضوی (زیارت اولی ها)، مناطق مرزی، جشنواره های ملی و كشوری و اردوهای زیارتی (عتبات و عالیات) از دیگر برنامه های تابستانی ویژه دانش آموزان در گیلان است.
با پایان سال تحصیلی 95 - 94، اوقات فراغت تابستان بیش از 365 هزار دانش آموز در گیلان فرارسیده و بیشتر خانواده ها در اندیشه این هستند كه اوقات فراغت فرزندانشان، مجازی نشود.
7286 / 2007/1042