اهميت تقويت ارتباط نخبگان علمي با سياستگذاران جمعيتي- دكتر ناهيد خداكرمي*

حركت جمعيتي هر كشور تحت تأثير عوامل متعددي قرار دارد و براي دستيابي به الگوي باروري مناسب و بالندگي و پيشرفت جمعيت مي توان با رصد وضعيت اجتماعي و اقتصادي، فرهنگي و بهداشتي، مسائل مختلفي را كه مي تواند بر شرايط فرزندآوري خانواده ها موثر و دخيل باشند، شناسايي و منطبق با منابع و نيازهاي كشور برنامه ريزي كرد.
هر حركت و تصميم سياسي، فرهنگي، اجتماعي و ملي بر رفتار باروري خانواده ها و به خصوص جوانان تاثيرگذار است. رويدادهاي افتخارآميز ملي منجر به حس شادي و نشاط و همچنين افزايش اميد به آينده در افراد جامعه مي شود و مي تواند بر رفتار باروري موثر باشد.
همچنين نبود امنيت اجتماعي، اقتصادي و سياسي كه به نگراني و نااميدي و ابهام در آينده افراد جامعه منجر شود، مي تواند بر فرزندآوري و باروري خانواده تاثير منفي بگذارد.
تحقيقات در كشور نشان داده است كه جوانان تمايل به ازدواج، تشكيل خانواده و فرزندآوري دارند، اما بايد شرابط مناسبي ايجاد شود تا احساس امنيت و خوشبخت بودن كنند، در اين صورت خود به خود تمايل خواهند داشت فرزند يا فرزندان بيشتري را داشته باشند.
همچنين اگر جوانان در حين آموزش هاي رسمي مدارس با مسئوليت هاي آتي خود آشنا شوند، نقش هاي جنسيتي خود را بشناسند، به موقع تحصيلات را تمام كنند و وارد چرخه اقتصادي و درآمدزايي شوند، خود به خود به سمت تشكيل خانواده و ازدواج هدايت مي شوند.
در بحث فرزندآوري و تشويق به اين امر، بايد سياست گذاري ها و حاكميت ها همه جوانب جوامع را در نظر بگيرند. برخورداري از رشد منطقي جمعيت در كشورها يك ضرورت حياتي است، داشتن جمعيت جوان مولفه مهمي براي سرعت گرفتن روند پيشرفت در جامعه است.
اگر جوانان جامعه احساس آسايش، امنيت اقتصادي، اجتماعي، سياسي و قضايي داشته باشند و متوجه شوند كه در جامعه اي زندگي مي كند كه در آن عدالت، آزادي منطقي، آرامش و ثبات اجتماعي و اقتصادي برقرار است، به راحتي تصميم به ازدواج مي گيرند و به دنبال آن فرزندآوري را در برنامه زندگي خواهد داشت .
يكي از روش هايي كه جوانان را تشويق به اين امر مي كند، اهميت دادن به والد شدن است. پدر و مادر در جامعه علاوه بر صاحب فرزند شدن بايد از اعتماد به نفس بيشتري برخوردار باشند و خود را مايه سرافراري فرزندان بدانند نه اينكه شرمنده فرزند بوده و يا مورد سرزنش آنان قرار گيرند. حركت منطقي جمعيت زماني به سمت پويايي و بالندگي و گسترش كمي هدايت خواهد شد كه والدين از اينكه پدر و يا مادر هستند، احساس غرور كنند و دغدغه اي به جز تربيت صحيح فرزند نداشته باشند.
حمايت ارگان ها و سازمان هاي دولتي و غيردولتي نيز در تشويق افراد جامعه به فرزندآوري و ارزش گذاري براي والد بودن دخيل است، به عنوان مثال هر نهادي مي تواند به صورت خود جوش با افزايش مرخصي زايمان، تامين بخشي از هزينه هاي نگهداري كودك، ايجاد امنيت شغلي مادر، تعيين ساعات و مرخصي به مادران شيرده و كمك هزينه مهد كودك، امكانات ايحاد مهد كودك در اداره ها و ....مواردي از اين قبيل كه باعث آسايش خاطر مادران است، اولويتي حساب شده براي مادران شاغل خود قائل شوند.
براي پدران نيز به عنوان فردي كه بار اصلي اقتصاد خانواده را به دوش مي كشد، نفقه مي دهد و سايبان يك خانواده به حساب مي آيد، بايد شرايطي فراهم كرد كه احساس كند، چون پدر است، از اعتبار ويژه اي برخوردار است، به خود ببالد و در خانواده احساس سرافرازي و اعتماد به نفس داشته باشد . اعتبار و اتكا به قابليت هاي بالقوه را در وي تقويت كرده و با اقداماتي ساده و حساب شده نظير معافيت از ماليات، كمك هزينه تحصيلي فرزندان و پرداخت حق عائله مندي مناسب، بتوان بخشي از مشكلات انان را مرتفع كرد.

**فرهنگ سازي براي فرزندآوري، اهميت دارد
مهمتراز همه اين كه مسئولين فرهنگي كشور ورود كرده و به صورت منطقي فرهنگ ازدواج و فرزندآوري را در كشور تقويت كنند نه با شعار، بخشنامه و دستور العمل بلكه با فرهنگ سازي مناسب و با آگاه سازي در خصوص مسائل و مشكلات كاهش جمعيت، پيري و سالمندي افراد جامعه در سال هاي آينده خانواده و جوانان را براي داشتن فرزندان بيشتر ترغيب كنند.
با اجراي برنامه هاي متنوع و آموزنده در اين رابطه، صدا و سيماي جمهوري اسلامي مي تواند با تهيه برنامه هاي سريال و سرگرمي و اعمال نظر خبرگان حوزه سلامت خانواده، برگزاري ميزگردها با كارشناسان، گفت وگو با متخصصان، ماماها و متخصصين بهداشت باروري و همچنين پيام هاي كوتاه و تيزرهايي كه نكات و جنبه هاي مثبت فرزند آوري را به مخاطبان ارايه كنند، مي توان در راستاي تشويق به فرزندآوري گام برداشت.

** ماماها پتانسيل و نقش مهمي در تشويق به فرزندآوري دارند
ماماها اولين كساني هستند كه با زنان و خانواده ها در ارتباط بوده و دراين راستا مي توانند براي افزايش كيفي و كمي جمعيت و فرزندآوري نقش بسيار مهمي را ايفا كنند.
همچنين براي اين منظور مي توان از سازمان هاي فرهنگي، وزارتخانه ها مرتبط با سلامت و رفاه اجتماعي و آموزش و پرورش شروع كرد تا به كمك ماماها و متخصصين سلامت باروري در حوزه هاي مختلف مداخلات ظريف و علمي خود را اعمال نمايند. در ضمن، مي توان در دبيرستان هاي دخترانه با برگزاري كلاس هاي آموزشي، دختران را براي نقش مادري و همسري آماده كرد و دسترسي آسان به خدمات مورد نياز دختران و زنان در هر پايگاه و مركز سلامت فراهم شود.

**تقويت ارتباط نخبگان علمي با سياست گذاران افزايش جمعيت در كشور
يكي از مشكلات موجود كه به نظر مي رسد با طرح تحول بهداشت در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، ايجاد شده است موضوع بروز مشكل در دسترسي به خدمات مامايي است، گاهي عنوان مي شود كه مثلاً وزارت بهداشت مسئول كاهش يا افزايش نرخ باروري نيست، بله نيست، ولي شيوه مديريت ارايه خدمات در حوزه سلامت باروري و بارداري و زايمان مستقيماً مي تواند بر آن تأثير بگذارد، به طوري كه با محو نام ماما و نامشخص بودن متولي سلامت زنان و به خصوص مادران باردار در پايگاه هاي سلامت و مراكز جامع سلامت مقوله سلامت باروري مغفول مانده است كه البته اميدواريم با درايت وزير محترم و معاون محترم بهداشت اين امر مورد توجه قرار گيرد و شرايط دسترسي سهل و سريع به خدمات مامايي و سلامت باروري بدون واسطه فراهم شود.؛ در اين ميان استفاده از نظرات كارشناسي زنان و مادران و رشته هايي كه مستقيم با باروري سروكار دارند، از اهميت ويژه اي برخوردار است.
هماهنگي بين بخشي در اجراي سياست هاي جمعيتي، اصلي است كه بايد محور برنامه هاي هر سازماني قرار گيرد. خوشبختانه شيوه تدوين سياست هاي جمعيتي به گونه اي است كه در هر بند آن مي توان براي افزايش جمعيت و بالندگي آن ده ها برنامه متفاوت براي خانواده ها تهيه كرد، و اين امر نيازمند سرمايه فكري افراد انديشمند و نخبگان است. سال ها است سياست جمعيتي ابلاغ شده است اما در اين راستا اتاق فكر و افراد صاحب نظر كه بتوانند با زنان و خانواده ها ارتباط داشته باشد، در كشور كم است.
يكي از مهمترين موارد مربوط به اصل بهبود نرخ باروري، ارتباط منطقي نخبگان با سياست گذاران جمعيتي است، زيرا براي برنامه ريزي در اين راستا بايد از ايده و تفكرات نخبگان و افراد صاحب نظر استفاده كرد؛ در حال حاضر نيروي كارشناسي و سرمايه انساني قابل توجهي با مشاركت 36 هزار ماماي فعال در كشور كه مستقيماً با زنان و دختران در سنين باروري در ارتباط هستند، در سراسر كشور در دسترس است كه مي تواند يك بازوي قوي براي هر نهاد و سازماني اعم از قانونگذار، مجري و تصميم ساز باشد.
ارتباط بيشتر خبرگان و نخبگان با دستگاه هاي سياستگذاري، مي تواند به تشويق فرزندآوري از يك كانال منطقي و با كمترين هزينه منجر شود و نرخ جمعيت در كشور را افزايش دهد.
در حال حاضر ميزان نرخ جمعيت در كشور از 1.8 به 1.9 ارتقا يافته است و اميد است در سال هاي آينده بتوان آن را به 2.1 و بالاتر رساند.
تحقق اهداف افزايش جمعيت در كشور، همكاري وزارتخانه هاي آموزش و پرورش و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي،رفاه و تامين اجتماعي، ورزش و جوانان به علاوه كميسيون هاي بهداشت و اجتماعي مجلس شوراي اسلامي و شوراي عالي انقلاب فرهنگي و انجمن هاي علمي ذيربط را مي طلبد.

*رئيس انجمن علمي مامايي ايران
عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي