روابط بغرنج تركیه و ناتو پس از كودتا

این روزنامه آمریكایی روز سه شنبه در تفسیری به قلم ' آدام تیلور' افزود:
تلاش جمعی از نظامیان تركیه در جمعه شب گذشته برای سرنگون ساختن دولت این كشور به شكست انجامید. گمانه زنی ها بر سر حوادث و ماجراهای متعاقب این واقعه، نزد بسیاری از رهبران آمریكای شمالی و اروپا كه با دقت تمام اوضاع تركیه را رصد می كنند، به اوج خود رسیده است، نه بدین دلیل كه تركیه منبع قدرت در منطقه است، بلكه از این لحاظ كه آنكارا عضوی از سازمان ناتو، مهمترین ائتلاف در جهان غرب است.
بی ثباتی در این كشور، بالقوه ضربات ناكار كننده ای بر سرتاسر این ائتلاف عظیم برجای خواهد گذارد. حتی با وجودی كه رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری تركیه و هوادارانش ظاهرا با قدرت تمام كنترل اوضاع را در دست دارند، این ترس آرام نگرفته است .
جان كری وزیر خارجه آمریكا دوشنبه (دیروز) اعلام كرد، ناتو بدقت موشكافی خواهد كرد تا دریابد آیا تركیه به دنبال حوادث اخیر این كشور، الزامات این سازمان را در زمینه لزوم حاكمیت دمكراسی و قانون در كشور رعایت می كند یا نه.

* نگرانی بابت چیست؟
تركیه مطمئنا اولین عضو ناتو نیست كه گرفتار كودتا می شود، خواه این كودتا موفق بوده است، خواه نه.
از سال تاسیس ناتو در سال 1949 كشورهای فرانسه، یونان و پرتغال شاهد كودتاهای موفق و ایتالیا شاهد كودتایی ناموفق بوده اند. فقط در تركیه بین سال های 1960 تا 1980، سه كودتا رخ داده است و همچنین یك كودتا هم در تركیه پسامدرن به سال 1997 رخ داد كه طی آن ارتش فقط به زور تهدید دخالت در دولت، دولت (اربكان-چیللر) را سرنگون كرد.
به هر روی جایگاه تركیه در ناتو یك منزلت استراتژیك است. یك دلیل آن شرایط و موقعیت جغرافیایی آن است. تركیه با جمعیتی بالغ بر 79 میلیون نفر سومین كشور پرجمعیت ناتو است. شمار پرسنل نظامی آن پارسال 426 هزار نفر بوده است كه از این حیث دومین كشور بزرگ ناتو بشمار می رود .
موقعیت جغرافیایی تركیه بسیار مهم است.
تركیه در دوران جنگ سرد هم با نفوذ شوروی سابق و مسكو شاخ به شاخ شد .
حال در ستیزه های جاری در قرن بیست و یكم، موقعیت مكانی تركیه یك بار دیگر مورد توجه خاص قرار می گیرد.
این كشور در قله خاورمیانه ایستاده است و تنها كشور مسلمان عضو ناتوست و قسمت مهم ائتلاف نظامی به رهبری آمریكا علیه داعش را در سوریه و عراق تشكیل می دهد.
بهترین تجلی همكاری قابل ملاحظه تركیه با آمریكا متحد آنكارا در ناتو، در پایگاه هوایی اینجرلیك در جنوب شرق تركیه پدیدار می شود.
این پایگاه به ابتكار آمریكا ساخته شد. سپاه مهندسان ارتش (نیروی زمینی) آمریكا كار ساخت این پایگاه را درسال 1951 آغاز كرد. در سال 1954 ستاد كل نیروهای مسلح تركیه و نیروی هوایی آمریكا توافق كردند هر دو از این پایگاه هوایی استفاده كنند .
در دوران جنگ سرد از این پایگاه هواپیماهای بسیاری، بخصوص هواپیماهای جاسوسی U-2، به پرواز در می آمدند و از اكتبر گذشته سربازان آمریكایی كه مستقیما در عملیات نظامی علیه داعش حضور دارند، از این پایگاه استفاده می كنند. سربازان آمریكایی همچنین از پایگاه هوایی ازمیر و پایگاه دریایی آكساز هم استفاده می كنند .
اهمیت اینجرلیك برای ناتو نه فقط از حیث پایگاه هوایی بودنش است، بلكه جمعی از نیروهای آمریكایی هم در این مكان مستقر هستند و از تعداد قابل توجه سلاح هسته ای موجود در این مكان محافظت می كنند. شاید شمار تسلیحات هسته ای موجود در این پایگاه هوایی از تمام پایگاههای دیگر ناتو بیشتر باشد. نزدیكی این پایگاه به سوریه كه تنها 70 مایل ( 112.654 كیلومتر) با خاك آن فاصله دارد، منجر شد كه چند ماه قبل بر حصار امنیتی این زرادخانه تقویت شده و ایمنتر شود.
حال كودتا این روابط متقابل را پیچیده كرده است .
اردوغان متاثر از كودتای جمعه شب، دست به یك پاكسازی گسترده نه فقط در ارتش، كه در پلیس زد. بركناری این افراد، نه فقط صلاحیت تركیه را برای باقی ماندن در عضویت ناتو زیر سوال برده است، بلكه تمام قابلیت های آن را در این ائتلاف نیز مورد تردید قرار داده است.
روزنامه انگلیسی گاردین گزارش داده است كه گفته می شود جسد یك مقام ارشد از افراد حاضر در عملیات مبارزه با داعش اندكی بعد از ملاقات او با كودتاگران پیدا شده است .
جان كری هم در روز دوشنبه اشاره كرد، انتظار این است كه كشورهای عضو ناتو الزامات این سازمان را در مورد لزوم حاكمیت قانون رعایت كنند؛ اما تركیه امروز این گونه رفتار نمی كند و حملات تلافی جویانه اش در مقابل كودتا كاملا مغایر با این مقتضیات است.
بدتر از همه این است كه یك تعداد از كودتاگران ظاهرا در پایگاه هوایی اینجرلیك مستقر شده بودند.
این موضوع نه تنها امنیت تسلیحات هسته ای موجود را در این پایگاه به خطر می افكند، بلكه سوالهای آزار دهنده ای طرح می كند مبنی بر اینكه آیا سربازان آمریكایی مستقر در اینجرلیك از نقشه كودتا باخبر بوده اند یا نه؟ اگر پاسخ آری است، كی و چگونه؟
واشنگتن پست در پایان تفسیر خود افزود: یك كودتای نافرجام، فقط بر انبوه نگرانیها راجع به نقش تركیه در ناتو می افزاید.
رهبران آمریكایی و اروپایی بارها نگرانیشان را از گرایش های مستبدانه اردوغان ابراز كرده اند.
تركیه مدتهای مدید است كه در دام موج افراط گرایی اسلامی افتاده است و به نظر می رسد رهبران این كشور چشمانشان را بر این واقعیت بسته اند و فقط در یك زمینه آماده همكاریند كه مبارزه با داعش است، البته آن هم خیلی دیر راضی به این كار شدند.
در سالهای اخیر، جنگ اقلیت كرد كشور و دولت مركزی زنده شده و رابطه تركیه را با بسیاری از اعضای ناتو كه متحد كردها در سوریه و عراق هستند، بغرنج كرده است.
اروپام**1591**1479