در اين گزارش كه در شماره پنجشنبه 31تير 1395 خورشيدي به قلم بيتا مهدوي منتشر شده است، مي خوانيم: با فرا رسيدن تابستان و گرم شدن هوا، بيماريهاي زيادي مانند مسموميتهاي غذايي،حصبه، وباي التور و اسهال، سلامت مردم را تهديد ميكند، در حالي كه رعايت نكردن مسايل بهداشتي در تهيه، توزيع و مصرف موادغذايي و به خصوص بي‌دقتي در نگهداري درست موادغذايي در خانه‌ها، مهمترين عامل بروز مسموميتهاي غذايي است كه گرماي هوا اين موضوع را تشديد ميكند.
كارشناسان معتقدند، بيماريهاي ناشي از مصرف غذاهاي ناسالم، ماهيت عفوني يا سمي دارند و عامل آن از راه غذاي مصرفي وارد بدن ميشود و هر فردي در معرض ابتلا به چنين بيماري‌هايي قرار دارد. از اين رو استفاده از پوشش مناسب و مصرف مايعات كافي به منظور جبران آب از دست رفته بدن در شرايط گرما، بسيار لازم است.
بررسي‌هاي انجام شده حاكي است كه سالانه بيش از10 ميليون نفر در كشورمان دچار مسموميتهاي غذايي مي‌شوند كه 90 درصد اين مسموميتها با عوامل عفوني بسيار خطرناك همراه است و 10 درصد ديگر، حتي ميتواند كشنده باشد.
**علائم مسموميتهاي غذايي
محمد حسين طريقي ـ متخصص بيماريهاي داخلي در مورد مسموميتهاي غذايي به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: ويروس‌ها از جمله عواملي است كه موجب بروز مسموميتهاي غذايي ميشود كه علاوه بر انواعي كه دارند، برخي از آن‌ها بر اثر عوامل باكتريايي به وجود مي‌آيند. مثلا مسموميت با «سالمونلا» بر اثر مصرف تخم‌مرغ فاسد ايجاد ميشود و يا مسموميت با «شيگلا» به دليل مصرف سالاد و مسموميت با باسيل‌ها بر اثر مصرف برنج پخته‌اي كه مدت زيادي در دماي اتاق نگهداري شده باشد، به وجود ميآيد.
وي با اشاره به اين مطلب كه مسموميتهاي غذايي به دنبال مصرف غذاهاي آلوده پيش ميآيد، مي‌افزايد: آشنايي با علايم بيماري مسموميت مهم است. زيرا ارائه شرح حال نادرست بيمار به پزشك، ممكن است منجر به تجويز داروهاي اشتباه شود. مسموميتهاي غذايي به ويژه پس از مصرف فست فودها و غذاهاي حاوي مواد نگهدارنده، گاهي به صورت سردرد بروز ميكند كه پس از چند ساعت برطرف ميشود. انواع شديد مسموميتهاي غذايي ممكن است، سردرد همراه با تهوع، استفراغ و يا دل پيچه و اسهال را به دنبال داشته باشد و اين در حالي است كه ممكن است همه اين علايم در بيمار ظاهر نشود.
اين متخصص بيماريهاي دستگاه گوارش با بيان اين كه ظاهر، طعم و بوي طبيعي مواد غذايي دليلي بر سالم بودن آن‌ها نيست، يادآوري ميكند: برخي باكتري‌هاي موجود در غذا در روده سبب مسموميت ميشود و بر سيستم گوارش تاثير مي‌گذارد و احتمال مسموميت با مواد غذايي مانند ماهي و گوشت به ويژه انواع كباب‌ها نيز بيشتر است.
وي همچنين مي‌گويد: در مسموميتهاي غذايي نياز فوري به مصرف آنتي بيوتيك و داروهاي خوراكي قوي نيست، زيرا مصرف داروهاي قوي در درمان مسموميتها، ممكن است بيماريهاي بعدي را باعث شود. مصرف داروهاي قوي براي درمان اسهال ناشي از مسموميتها، ممكن است يبوست شديد و حتي خونريزي‌هاي ناشي از يبوست را به دنبال داشته باشد. در مجموع بايد از تجويز داروهاي اضافي پرهيز و از حداقل دارو استفاده شود.
** راه‌هاي پيشگيري از مسموميت
طريقي در مورد مصرف آب‌هاي جوشيده و يا آب معدني در مسافرت‌ها به منظور پيشگيري از بروز بيماريهاي گوارشي، يادآوري ميكند: در مسافرت‌ها لازم است مواد غذايي و كنسروها قبل از مصرف كاملاً گرم و جوشانده شود. مصرف غذاهاي مانده، حرارت ندادن كافي به غذاها، مصرف تخم‌مرغ‌هاي نيم‌پز، بستني‌هاي غيرپاستوريزه، سالادالويه، شيريني‌هاي‌تر و خامه‌اي و آب‌هاي آلوده، به ويژه در مسافرت‌ها، از جمله مواردي است كه مسموميتهاي غذايي ايجاد ميكند. برخي افراد در مكان‌هاي تفريحي و گردشي، از آب رودخانه‌ها براي شستن دست و صورت يا ظروف استفاده مي‌كنند، در صورتي كه مشخص نيست از مبدا تا محلي كه فرد قرار دارد، آلودگي‌هاي فراواني وارد آب شده باشد يا نه؟ از سوي ديگر استفاده از محصولات مزارع، سبزيجات و صيفي‌جات هم از جمله مواردي است كه احتمال بروز بيماريهاي عفوني و گوارشي را فراهم مي‌سازد. به همين دليل توصيه ميشود مردم هنگام مسافرت حتي‌الامكان از غذاهاي سالم و مفيد كه در خانه تهيه شده باشد، استفاده كنند و كمتر به سراغ غذاهاي رستوران‌هاي غيربهداشتي و غذاهاي آماده بروند. مواد غذايي حاوي پروتئين و چربي داراي طيف وسيعي از ميكروب‌هاي عفوني است و براي پيشگيري از ابتلا به مسموميتهاي غذايي بايد اقدامات لازم انجام شود و مواد غذايي حتما در يخچال قرار گيرد.
وي همچنين مي‌گويد: يكي از مهمترين عوامل بروز مسموميتهاي گوارشي، عدم رعايت مسائل بهداشتي در زنجيره تهيه مواد غذايي تا مصرف (توزيع و نگهداري) به ويژه بي‌دقتي در نگهداري درست مواد غذايي در خانه است.
** محدوديت‌هاي غذايي
اين پزشك با تاكيد بر مصرف زياد سبزي و ميوه در فصل تابستان يادآوري ميكند: در اغلب موارد عدم رعايت بهداشت مواد غذايي و دست‌هاي آلوده، مهمترين علت ابتلا به اسهال در مسافرت‌ها است. در اسهالي مسافرتي به هيچ وجه مصرف آنتي بيوتيك توصيه نمي‌شود، در درمان اين بيماري نيز مصرف مايعات زياد و غذاهاي سالم كم حجم بسيار موثر است و در صورت برطرف نشدن بيماري پس از گذشت 2 تا 3 روز و يا دل درد شديد در اين بيماري، بايد با نظر پزشك دارو مصرف كرد.
اين متخصص بيماريهاي داخلي مي‌افزايد:هنگام بروز مسموميتهاي غذايي، سيستم گوارشي در شرايط بحراني به سر مي‌برد و به مواد غذايي بهتري احتياج دارد، بنابراين مصرف هر ماده ناسالم غذايي علايم بيماري را تشديد ميكند، اما مصرف نكردن مواد غذايي و بهره گيري از رژيم‌هاي موقت تغذيه‌اي، سبب حادتر شدن شرايط ميشود. رعايت نكردن مسايل بهداشتي در تهيه، توزيع و مصرف موادغذايي و به خصوص بي‌دقتي در نگهداري صحيح موادغذايي در منازل، مهمترين عامل بروز مسموميتهاي غذايي است و گرماي هوا اين بيماري را تشديد ميكند. البته بايد اين نكته را در نظر داشت كه تمامي موادغذايي در فصل تابستان خطرناك نيستند؛ بلكه صرفاً برخي از اين مواد بر اثر شرايط موجود مانند نوع ماده غذايي و گرماي هوا، امكان آلودگي و باكتري‌زايي دارند كه مواد غذايي مانند گوشت، مواد لبني، انواع سس‌ها و كنسروهااز جمله اين مواد هستند.
** وبا و راه‌هاي انتقال آن
دكتر بيژن صدري‌زاده ـ متخصص بيماريهاي عفوني در مورد بيماري وبا به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: وبا يك بيماري باكتريال روده‌اي است كه انواع شديد آن با شروع ناگهاني دفع مدفوع آبكي، فراوان و بدون درد همراه است و از دست دادن مقدار زياد مايعات بدن نيز ناشي از اگزوتوكسين (سمي كه در باكتري‌ها وجود دارد) است كه بر روده باريك تأثيرمي گذارد. تهوع و استفراغ فراوان در مراحل اوليه بيماري اتفاق مي‌افتد و نيز در اغلب موارد، عفونت، بدون علامت است يا ايجاد اسهال خفيف ميكند و به ويژه در مواردي كه عامل بيماري «بيوتيپ التور» باشد، بيماران بدون علامت مي‌توانند عفونت را به ديگران انتقال دهند.
وي با بيان اين مطلب كه وبا، يكي از قديمي‌ترين و شناخته شده‌ترين بيماريهاي همه گير در جهان است، مي‌افزايد: همه گيري‌ها و عالم گيري‌ها، با مصرف آب و غذاي ناسالم،شرايط ناسالم بهداشتي، بهسازي نامطلوب محيط‌زيست و شرايط زندگي شلوغ و پرجمعيت، ارتباط دارد.
اين عضو فرهنگستان علوم پزشكي كشور با اشاره به اين مطلب كه مخزن بيماري وبا در انسان و محيط است، ياد آوري ميكند: دوره نهفتگي بيماري وبااز چند ساعت تا 5 روز و معمولا 2 تا 3 روز است.
دكتر صدري زاده در مورد راه‌هاي انتقال بيماري وبا مي‌گويد: انتقال اين بيماري از طريق مصرف آب يا غذاي آلوده صورت مي‌گيرد. آب معمولا به وسيله مدفوع افراد مبتلا آلوده ميشود و آلودگي آب آشاميدني ممكن است در منبع، در جريان حمل و نقل و يا طي ذخيره آب در منزل، اتفاق بيفتد.غذا نيز ممكن است به وسيله دستان كثيف، در جريان تهيه غذا يا موقع خوردن آن آلوده شود. در مراسم تدفين افرادي كه به علت وبا فوت كرده‌اند نيز، انتقال بيماري ممكن است از طريق مصرف غذا و نوشيدني‌هايي كه توسط افراد خانواده پس از دست زدن به جسد تهيه شده باشد، اتفاق بيفتد.
دكتر صدري زاده مي‌افزايد: «ويبراكلرا» ميتواند براي مدت‌هاي طولاني در آب باقي بماند و در غذاي پس مانده مرطوب تكثير پيدا كند. نوشيدني‌هايي كه با آب آلوده تهيه شده است و به وسيله فروشندگان دوره گرد به فروش مي‌رسد و همچنين يخ و بطري‌هاي آب آلوده تجارتي، در انتقال وبا نقش دارد. سبزي‌هاي پخته و ميوه‌هايي كه با فاضلاب آبياري شده باشد نيز در انتقال وبا مؤثر است و در اغلب موارد، بيماري با مصرف غذاهاي ناسالم دريايي خام و يا نيمه پخته هم ممكن است ايجاد شود.
وي با بيان اينكه وبا تا زماني كه مدفوع از نظر «ويبريوكلرا» مثبت است، واگيردار است ياد آوري ميكند: سرايت بيماري از افراد علامت دار معمولا تا چند روز پس از بهبودي، و از افراد بدون علامت بين 7 تا 14 روز امكان پذير است، در حالي كه دفع متناوب «ويبريو كلرا» به ندرت براي چند ماه ادامه مي‌يابد.
** گروه‌هاي در معرض خطر وبا
دكتر صدري زاده به عنوان كارشناس سازمان بهداشت جهاني، در مورد گروه‌هاي پُرخطر از نظر ابتلا به وبا مي‌گويد: گروه‌هايي كه در پايين‌ترين سطح شرايط اجتماعي و اقتصادي قرار دارند و به ويژه كساني كه به آب آشاميدني سالم و بهسازي محيط دسترسي ندارند، مبتلايان به فقدان اسيد معده و دارندگان گروه خوني O در صورت ابتلا، در برابر وباي شديد آسيب‌پذيرتر از بقيه هستند و در نواحي بومي اغلب افراد در اوايل سن بلوغ، آنتي‌بادي پيدا مي‌كنند.
** حصبه و علايم آن
مريم پاكروان ـ پزشك عمومي هم در مورد بيماري حصبه و علايم آن مي‌گويد: حصبه يا تب تيفوييد، يك بيماري عفوني است و در اثر ميكروارگانيسمي به نام «سالمونلا» ايجاد ميشود. مبتلايان به اين بيماري معمولاً تب دارندويا تب ميتواند به صورت مداوم باشد.
شايع‌ترين علامت بيماري حصبه، تب مداوم است وبهترين راه تشخيص آن، كشت خون است.
دكتر پاكروان با بيان اين مطلب كه فرد ممكن است هيچ علامت ديگري نداشته باشد، مي‌افزايد: فرد ممكن است علايمي مانند پايين بودن سطح هوشياري و حالت بهت زدگي هم داشته باشد.
در مواردي هم به طور هم زمان اسهال يا يبوست ديده ميشود.ممكن است مريض سرفه‌هاي خشكي داشته باشد. خستگي و كوفتگي هم از ديگر علايم است، ولي در حصبه در تمام موارد حتما تب وجود دارد.
اين پزشك عمومي در مورد علت ابتلا به بيماري حصبه يادآوري ميكند: علت حصبه ميكروارگانيسم سالمونلا است كه معمولاً از طريق خوراكي وارد بدن ميشود (دهاني ـ مدفوعي) و چنان چه مدفوع بيمار توسط فرد ديگري به صورت غيرمستقيم مثلا از طريق آب وغذاي آماده خورده شده باشد، معمولا اين حالت پيش ميآيد.افرادي كه از آب‌هاي نامطمئن و غير بهداشتي استفاده مي‌كنند، اگر اين آب‌ها با فاضلاب مخلوط شده باشد، باعث ابتلا آنان به حصبه خواهد شد.
** راه‌هاي پيشگيري از مسموميتهاي غذايي
ـ قبل و بعد از تهيه مواد غذايي، دست‌هاي خود را به خوبي بشوئيد.
ـ هفته‌اي يك بار، يخچال منزل‌تان را تميز كنيد.
ـ در استفاده از مواد غذايي كه دوره مصرف آن‌ها كوتاه است و بيشتر در معرض آلودگي قرار دارند مانند غذاهاي گوشتي، تخم مرغ، سالاد الويه، سس، انواع كنسروها، شيريني‌تر و شير شتاب كنيد.
ـ به هنگام تهيه مواد غذايي در منزل، تمامي لوازم آشپزخانه را كه با مواد غذايي تماس دارند به صورت كامل بشوئيد.
ـ مواد غذايي تازه را پس از كشيدن روكش مناسب بر روي آن‌ها، در يخچال نگهداري كنيد و در ضمن به خاطر بسپاريد كه قسمت مياني يخچال با دماي 4 تا 5 درجه، بهترين قسمت براي نگهداري پنير، ماست و ديگر مواد لبني و غذاهاي پخته است. بخش بالاي يخچال با دماي حدود 2 درجه بهترين قسمت براي نگهداري گوشت، كالباس و ماهي است و درنهايت بخش پائيني يخچال با دماي حدود 7 درجه، بهترين مكان براي نگهداري سبزيجات و ميوه‌ها محسوب ميشود.
ـ هنگام خريد و مصرف مواد غذايي، به تاريخ توليد و انقضاي آن توجه كنيد.
ـ براي پيشگيري از بروز مسموميتهاي غذايي، هيچ وقت غذا را به صورت نيمه گرم مصرف نكنيد، بلكه غذا را يا به صورت سرد يا گرم به مصرف برسانيد.
ـ در تابستان بايد به تاريخ مصرف و توليد، مجوز بهداشت (پروانه بهداشت)، پروانه ساخت و علامت استانداردي كه بر روي بسته بندي مواد غذايي به ويژه بستني، آب ميوه، محصولات لبني و گوشت قيد شده است، توجه كرد، زيرا در غير اين صورت امكان بروز مسموميت و بيماري وجود خواهد داشت.
ـ در مسافرت‌هاي تابستاني بايد از خريد هر گونه غذاهاي آماده غيربهداشتي از دست فروش‌ها و دوره گردها، جداً خودداري شود.
ـ كنسرو مواد غذايي را قبل از مصرف، بايد به مدت 20 دقيقه در آب، جوشاند و سپس مصرف كرد.
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**9117**9131
تاریخ انتشار: ۳۱ تیر ۱۳۹۵ - ۰۵:۳۹
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات درصفحه گزارش به بررسي بيماريهاي شايع در فصل گرما، راه‌هاي تشخيص و درمان آن پرداخت و نوشت: بررسي‌هاي انجام شده از سوي سازمان جهاني بهداشت حاكي است كه عفونت‌هاي روده‌اي و اسهال، از جمله مهمترين علل بستري شدن و حتي مرگ و مير كودكان در فصل تابستان است كه مهمترين عامل بروز آن نيز عدم رعايت موارد بهداشتي مانند مصرف آب يا غذاي آلوده و به‌خصوص ميوه و سبزي‌هاي ضدعفوني نشده است.