اعتیاد، پدیده ای زنانه یا مردانه؟

اعتیاد معضلی اجتماعی و در عین حال جهانی است كه بیشتر كشورها با آن دست وپنجه نرم می كنند؛ضمن اینكه كشور ما نیز مستثنی از این امر نبوده است و نیست.
پیش تر هر وقت از اعتیاد و معتاد سخن به میان می آمد، خیلی ها، مردی را در ذهن خود تجسم می كردند كه معتاد است اما انگار این روزها اعتیاد را برخی مدعیند كه دارد زنانه می شود.
ادعاهای متفاوتی درباره زنانه یا مردانه شدن اعتیاد در كشور وجود دارد والبته در پس همه این اظهارات مستنداتی وجود دارد كه به برخی گفته ها عینیت می بخشد.
آماروارقام موجود هم حكایت از آن دارد كه از یك میلیون و325 هزارمعتادی كه در كشور بسر می برند، پنج درصد ، زن هستند. این آمار همچنین گویای آن است كه طی پنج سال اخیر، اعتیاد در زنان تا 2 برابر رشد داشته است.
علاوه براین مطالعات ومشاهدات نشان می دهد كه تغییرالگوی مصرف معتادان از سنتی به محرك صنعتی وكاهش تفاوت های جنسیتی درسوء مصرف مواد بر آمار معتادان زن دركشور افزوده است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی در این راستا برای معضل اعتیاد، مشكلات زنان معتاد و اینكه آیا اعتیاد زنانه شده است یا خیر، میزگردی را با كارشناسان برگزار كرد كه پرویز افشار، سخنگو و معاون كاهش تقاضا و توسعه مشاركت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر، سعید صفاتیان، رئیس كارگروه كاهش تقاضای اعتیاد كمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام و علیرضا احمدیان مدیركل برنامه ریزی و ارزشیابی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ، كارشناسان این میزگرد بودند.

**نقش جنسیتی در اعتیاد تغییر یافته است
پرویزافشار، سخنگو ومعاون كاهش تقاضا و توسعه مشاركت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر،شكنندگی زنان را دربرابر اعتیاد در حد «زیاد» ارزیابی می كند و می گوید: اگر زنی تحت تاثیر اعتیاد قراربگیرد علاوه برآنكه عوارضی را در خانواده ایجاد می كند می تواند شعاع زیادی را در بربگیرد و كل جامعه را تحت تاثیر قرار بدهد.
افشار با تاكید بركاهش تفاوت های جنسیتی درامر اعتیاد، می افزاید: نقش های جنسیتی اعتیاد عوض شده است؛ به عبارت دیگر، مشاهدات، حكایت از آن دارد كه بروز و نمود اعتیاد زنانه، بیشتر است؛ از سوی دیگر اعتیاد در بیشتر مواقع در زنان معتاد حال حاضر با مواد محرك شروع می شود و این افراد زودتر از معتادان به مواد سنتی به خط پایان می رسند.

** آیا افزایش شمار زنان معتاد در پاتوق حاكی از افزایش جمعیت آنان است؟
افشار در پاسخ به این سوال چنین جواب می دهد: مشاهده زنان معتاد در پاتوق ها (محل تجمع معتادان )به معنای آن نیست كه اعتیاد زنان در پنج سال اخیر ، پنج برابر شده است بلكه به آن معناست كه مدت زمانی كه افراد به آخر خط رسیده اند كوتاه تر شده است به همین علت در خیابان بیشتر مشاهده می شوند.
وی در توضیح این اظهارات می افزاید: اگر زن معتاد از وضعیت بهتری برخوردار باشد و به آخر خط نرسیده باشد در خیابان نیز كمتر دیده می شود. بنابراین مشاهده زنان معتاد در پارك ها و یا پاتوق ها تنها مبین زنانه شدن اعتیاد یا افزایش شمار آنان نیست.
آمار اعتیاد زنان در سال 80 حكایت از آن دارد كه زنان، پنج درصد كل معتادان را تشكیل می دهند؛ حال آنكه در طرحی كه سال 90 اجرا شد و البته روش شناسی یا متدولوژی آن با طرح اولیه متفاوت بود ، شاهد آن بودیم كه این رقم به 9 درصد رسیده و این، یعنی آنكه سن اعتیاد زنان در مجموع شمارش معتادان 2 برابر شده است.

** الگوی مصرف مواد در زنان مهم تر از اعتیاد آنان
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر،الگوی مصرف مواد در زنان را مهم تر از اعتیاد آنان عنوان كرد و گفت: این مبحث مهم تر از اعتیاد است. متاسفانه زنان به علت ورودشان به برخی مكان های زنانه همچون آرایشگاه ها و سالن های ورزشی در معرض موادی هستند كه مشتقات این مواد عمدتا ازمواد صنایعی جدید همچون آمفتامین ها تشكیل شده است.
وی با بیان اینكه زنان، مواد محرك صنعتی را براثر القائات مراكز یاد شده عمدتا برای كاهش وزن، تناسب اندام، ابراز وجود و درمعرض توجه قرار گرفتن مصرف می كنند؛ افزود: گرچه این مواد وابستگی جسمی زیادی ایجاد نمی كنند اما وابستگی روانی و تخریب مغزی بالایی دارند و درمانشان ساده نیست؛ ضمن اینكه درمان این نوع وابستگی ها نه تنها گران كه خیلی وقت گیر است و به مداخلات روان شناسی هم نیازدارد.
افشار به مشكلی در ارتباط با درمان مصرف كنندگان مواد محرك صنعتی هم اشاره كرد و آن اینكه دانش تخصصی و نیروهای متخصص در زمینه مواد محرك صنعتی همچون موادمخدر سنتی دراختیار نداریم كه در این راستا به نظر می رسد نقش روانشناسان در درمان مواد محرك و جدید، پررنگ تر است.

** رغبت به مصرف مواد محرك صنعتی در زنان بیشتر است
معاون كاهش تقاضا وتوسعه مشاركت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره رغبت زنان به مصرف مواد مخدرصنعتی می گوید: هیچ مطالعه ای كه نشان دهد زنان بیشتر به مصرف مواد مخدر سنتی و یا مواد محرك صنعتی گرایش دارند دردست نداریم؛ اما مطالعات میدانی كوچك حكایت از آن دارد كه گرایش زنان به سمت مواد محرك صنعتی بیشتر است.
افشار در عین حال مصرف مواد محرك صنعتی را آسان بیان می كند و اظهار می دارد: برخی زنان از روی ناآگاهی و راحتی مصرف به سمت این مواد محرك ترغیب می شوند غافل از آنكه پس از مدتی با مشكل وابستگی روبرو می شوند.
وی ‌مكانیسم عدم گرسنگی را از عوارض جانبی مواد محرك صنعتی و روانگردان ذكر می كند و اینكه با این عارضه ، وابستگی ایجاد می شود و آنجاست كه فرد دچار بدخلقی،‌ افزایش ضعف، عرق ریزی، بی خوابی، كم خوابی وبی اشتهایی می شود.
افشار در ادامه می گوید: فرد با فردی كج خلق مواجه می شود ، تلاش می كند آن را درمان كند و ازآنجاست كه به سوی مصرف مواد دیگری همچون ترامادون روی می آورد و پس از مدتی دچار مصرف چند ماده ای می شوند.

**مصرف چند ماده ای
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر اظهار می كند: مشكلی كه متوجه زنان جامعه ماست گرایش ناآگاهانه به سوی مواد محرك صنعتی است همچنین دنباله روی بسوی مواد دیگری همچون دیازپام كه خلق را تثبیت كند كه این امر دو خطر جدی در بردارد؛اول آنكه مصرف چند ماده ای درمانش بسیار سخت است و دوم آنكه مصرف چند ماده ای باعث می شود فرد مصرف كننده خیلی زود مهارت هایش را از دست بدهد و به معتاد آخر خط بدل شود.
افشار خاطرنشان می كند: یك فرد معتاد به مواد مخدر سنتی در یك دوره هشت تا10 ساله، مهارت هایش را از دست می دهد و از ن پس با مصرف مواد تركیبی برای تثبیت مواد اصلی تبدیل به مصرف كننده چند ماده ای تبدیل می شود در حالی كه در معتادان به مواد محرك صنعتی این رقم به 2 تا پنج سال تقلیل می یابد؛ یعنی یك فرد از زمانی كه با مواد محرك صنعتی آشنا می شود ظرف چهار تا پنج سال طول می كشد تا به آخر خط برسد.

** افزایش سهم زنان معتاد در مرگ و میر
افشار با اشاره به افزایش عوارض سلامتی و آمار مرگ و میر معتادان مصرف كننده چند ماده ای می گوید: با وجود آنكه در طول 2 سال گذشته آمار خام مرگ و میرخیلی افزایش نیافته اما سهم زنان از این مرگ ومیرافزایش داشته است و این ، نشان می دهد كه اعتیاد زنان بیشتر متوجه مصرف چند ماده ای است كه آنها را به سمت و سوی مرگ ومیر سوق می دهد واینها جزو علائم هشدار دهنده ای است كه باید به آنها توجه داشت.

** چقدر معتاد داریم؟
و اما آمار جدید معتادان كشور كه به گفته سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر هنوز استخراج نشده است. وی اظهار می دارد: اجرای طرح شیوع شناسی به پایان رسیده است و اینك نیازمند تحلیل وكار كارشناسی متخصصان هستیم تا آمار جدید معتادان اعلام شود.
این مقام مسئول در ستاد مبارزه با مواد مخدر، آخرین آمار معتادان را به سال 90 مربوط می داند كه در آن سال شمار معتادان را یك میلیون و325 هزار تن عنوان كردند.
افشار ادامه می دهد: بطور قطع الگوی مصرف، الگوی شیوع مواد مخدر و نیز جنسیت مصرف كنندگان نسبت به گذشته تغییركرده است.
افشار، درباره نحوه استخراج و تحلیل آمار اعتیاد می ‌افزاید: شیوع اعتیاد ‌در برخی استان ها كم و دربرخی دیگر زیاد است، مثلا در استان چهار محال بختیاری و زنجان شیوع اعتیاد زیر یك درصد و در برخی دیگر از استان ها این رقم، پنج درصد است.
وی در ادامه می گوید: وقتی می گوییم آمار اعتیاد فلان مقدار است نگاه ما یك منطقه آلوده تهران و یا یك استان با شیوع اعتیاد بالاست؛ غافل از اینكه در بخش عمده ای از مملكت ممكن است شیوع درآن حد نباشد بنابراین باید آمار استخراجی با محاسبه شیوع اعتیاد در همه مناطق در كنارهم استخراج شود.
وی می افزاید: برآورد من، شما و سایر مردم دربحث افزایش آمار اعتیاد بر اساس مشاهدات است و تا زمانی كه آماری بیرون نیاید نمی توانیم بطور قطعی بگوییم آمار اعتیاد افزایش داشته است.آمار آسیب های اجتماعی مبتنی بر سرشماری نیست مبتنی برگرفتن پرسشنامه یك جمعیت آماری، مصاحبه چهره به چهره و خوداظهاری است. البته مكانیزم های متفاوتی در دنیا وجود دارد. طرح های مختلفی كه با محاسبه یكسری ضرایب؛ آماری را ارائه می دهند؛ انكار و مخفی كاری هم دراین زمینه وجود ندارد و تنها با استخراج آمار ارائه خواهد شد.
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در ادامه می افزاید: هر چند معتقدیم كه باید شاهد تغییر الگوی مصرف و شیوع مواد مخدر در كشور باشیم اما تنها مشاهدات، نمی تواند حاكی ازرشد اعتیاد باشد یعنی تنها مشاهده زنی كه در پارك در حال مصرف مواد مخدر است بطور قطع نشانه اعتیاد آن شخص و یا افزایش شمار معتادان نیست.

**اعتیاد چیست؟
این مسئول ستاد مبارزه با مواد مخدر، اعتیاد را چنین تعریف می كند: اعتیاد، یعنی استمرار مصرف كه در فرد استقرار یافته باشد و فرد به مصرف آن وابستگی پیدا كرده باشد.
وی با ذكر مصداق هایی درجامعه دانشجویی و دانش آموزی می گوید: وقتی می گوییم یك درصد دانش آموزان مواد مخدر مصرف می كنند به معنای آن نیست كه یك درصد دانش آموزان معتادند. یعنی مصرف كنندگانی هستند كه ممكن است بین یك تا چند بار مواد مخدر مصرف كرده باشند و البته میان اینها هم ممكن است عده كمی معتاد باشند كه برای آنان هم برنامه داریم.

** درمان؛ قدم اول حمایت اجتماعی معتاد است
افشار، درمان اعتیاد را اولین قدم برای حمایت اجتماعی از معتاد می داند و اظهار می دارد: موضوع حمایت از افراد معتاد درحیطه یك اداره یا یك ستاد نیست.بحث حمایت ازگروه های آسیب پذیر و یك دهك از افرادی كه از مواهب حمایت ها برخوردار نمی شوند برعهده وزارت تعاون، كار ورفاه اجتماعی است و دراین زمینه ما با مشكلات جدی روبرو هستیم.
معاون كاهش تقاضا و توسعه مشاركت های ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به قانون مبارزه با مواد مخدر به عنوان قانونی جامع می افزاید: درماده 15 این قانون و در تبصره ب ذیل ماده آمده است؛ وزارت تعاون كارورفاه اجتماعی تحت پوشش قراردادن درمان وكاهش آسیب های معتادان بی بضاعت را به عنوان یك تكلیف خاص دانسته است.
وی در ادامه می گوید: وزارت تعاون طبق این قانون باید فرصتی فراهم كند تا همه مردم و به ویژه معتادان با همه نوع پوشش بیمه ای، بتوانند از بیمه های بستری استفاده كنند كه این نیزبه عنوان یك تكلیف عام دانسته شده است و باید ببینیم كدام یك ازاین تكالیف تاكنون انجام شده است؟
این مقام مسئول در ستاد مبارزه با مواد مخدر ، درمان معتادان را در بخش حمایت های اجتماعی قدم اول می داند و می گوید: البته ‌در بخش های دیگری نیز همچون كاریابی، خانوادگی، برقراری یارانه، شغل و مسكن هم اقدامات حمایتی انجام شده است بطوریكه طی 2سال گذشته یكی از برنامه های جدی ستاد مبارزه با مواد مخدرحمایت اجتماعی از صیانت اشتغال و توانمندسازی بوده است.
افشار، ایجاد2 تا سه هزار فرصت شغلی برای معتادان بهبود یافته را نتیجه هم افزایی دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر،‌ وزارت تعاون و بهزیستی درحمایت از معتادان برمی شمرد.
این مقام ستاد مبارزه با مواد مخدر در عین حال به نكته ای اشاره می كند و آن اینكه وقتی دركشوری فرصت شغلی برای افراد عادی وجود ندارد، خیلی نباید انتظار ایجاد شغل برای معتادان بهبود یافته را داشت. این، خارج از حد تصور و حتی حاكمیت است.
وی با طرح این سوال كه برای حمایت از معتادین چه كنیم؟ می افزاید: به نظربنده؛ بسنده كردن به بضاعت دولتی حاكمیت وتوان دولت وحاكمیت امر نابجایی است و باید به سمتی برویم كه مردم، خود، بخشی از این موضوع را به برعهده بگیرند.
وی ادامه می دهد:90 درصد بار درمان معتادان برعهده بخش خصوصی و سازمان های مردم نهاد است كه خود مردم پول آن را پرداخت می كنند بنابراین باید در زمینه حمایت اجتماعی و شغلی هم چنین اتفاقی بیفتد.
وی همچنین از ایجاد مجمع حمایت از بهبود یافتگان اجتماعی و صیانت از بهبود یافتگان خبر می دهد و می افزاید: اساسنامه این مجمع تنظیم شده است.


** عقیم سازی راهكارجلوگیری از تولد نوزادان معتاد نیست
افشار به این سوال كه آیا می توان از بچه دار شدن زنان معتاد جلوگیری كرد وآیا این، راهكار مناسبی است یا خیر؟ اینطور پاسخ می دهد؟ بچه آوری زنان معتاد امری طبیعی بشمار می آید چرا كه زن معتاد در سن باروری و در عین حال بدون سرپناه، طبیعی است كه می تواند فرزندی به دنیا آورد كه البته نوزادش هم معتاد خواهد بود.
وی در عین حال بكارگیری سیاست های كنترلی ناباروری از جمله عقیم سازی را برای زنان معتاد را راهكاری مناسب نمی داند ؛ چرا كه ‌دربحث عقیم سازی نظرات شفاف علمی وجود دارد یعنی هیچ كس حق ندارد فردی را به دلیل وجود مشكلی یا بیماری همچون اعتیاد از زاد و ولد یا تكثیر نسل بازدارد.
این مسئول ستاد مبارزه با مواد مخدر استفاده از روش های ناباروی موقتی را از جمله راهكارهای كنترل بارداری زنان معتاد بیان می كند ومی افزاید: با بكارگیری این سیاست می توان از افزایش نوزادان معتاد جلوگیری كرد اما اینكه فردی را تنها به دلیل اعتیاد با روش هایی به ناباروی برسانیم و یا عقیم كنیم این، پذیرفته شده نیست و این موضوع در اسناد بین المللی و حقوق بین المللی اخلافی نیست.
وی می گوید: درست است كه درمان نوزاد معتاد سخت است اما باید تلاش كنیم با راه های موقت پیشگیری ازبارداری زنان معتاد، این كودكان اصلا بدنیا نیایند.
وی ادامه می دهد: موضوع پیشگیری از بارداری زنان معتاد درجلسه ستاد كنترل آسیب های اجتماعی با تولی گری وزارت بهداشت مطرح است ؛ ضمن اینكه كارهایی دراین زمینه در حال انجام است.همچنین این موضوع دردستوركار دستگاه های ذیربط دیگری همچون شهرداری تهران و سازمان های مردم نهاد قرار دارد و كه كارهایی در این زمینه انجام شده است.
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر درادامه درمان نوزادان معتاد می افزاید: بحث درمان نوزدان معتاد؛ كوچك ترین كاری است كه برای این دسته از نوزادان می توان انجام داد و مهم ترین دغدغه ما بدسرپرستی و یا بی سرپرستی آنان است كه معضلاتی را همراه دارد و ممكن است منجر به فروش وسوء استفاده این نوزادان شود.
به گفته افشار در پاره ای از كشورها از نوزادان معتاد برای قاچاق اعضا استفاده می شوند و نمی توان منكراین مشكلات شد؛ باید چاره ای برای آنان اندیشیده شود.
**هویت نوزادان معتاد
افشارهمچنین با اشاره به بحث هویت نوزادان معتاد هم خاطرنشان می كند: هماهنگی هایی راجع به هویت وحضانت نوزادان معتاد درستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شده است. ممكن است این نوزادان تك والدی باشند و والدشان مشخص نباشد؛ همچنین اگر بد سرپرست باشند سازمان های متولی همچون سازمان بهزیستی باید حضانت آنان را برعهده بگیرد.
افشار می گوید: مشكلات نوزادان معتاد زیاد است این مشكلات موردنظر مسئولان نیز هست و البته كه مردم هم باید پای كار بیایند وكمك كنند.
** بزرگ ترین مشكل زنان بهبود یافته وجود اقامتگاه است
معاون كاهش تقاضا و توسعه مشاركت های ستاد مبارزه با مواد مخدر یكی از بزرگ ترین مشكلات زنان معتاد بهبود یافته را رها بودن ونداشتن یك اقامتگاه بیان می كند.
وی می گوید: برای رفع مشكل نداشتن اقامتگاه زنان معتاد «شلتر» یا اقامتگاه موقت شبانه را راه اندازی كردیم كه اكنون هفت تا هشت استان ، شلتر دارند. این مراكز مختص اقامت شبانه معتادان است یعنی روزها می روند سركار و شب ها به شلتر برمی گردند. برخی شلترها هم یك وعده غذا دارند كه به معتادان می دهند.
افشار، شلترها را فقط هم ویژه زنان ندانست و گفت كه مكان های یاد شده برای معتادان مرد هم تعبیه شده است.
وی می گوید: راه اندازی و توسعه شلترها به عنوان اولویت ستاد درسال 94 به عنوان یك تكلیف برعهده بهزیستی گذارده شده است و منابع آن ازمحل اعتبارات كاهش آسیب ها تامین می شود.ضمن اینكه در سال 94 چند شلتر ایجاد شد و در سال 95 نیز این مهم باید توسعه یابد.
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر، شمار شلترهای خاص زنان را پاسخگوی نیاز نمی داند و نیاز زنان معتاد را خیلی بیش از این ها ارزیابی می كند.
وی می افزاید: البته دركنار شلتر ها مركز نگهداری زنان معتاد هم وجود دارد كه علاوه براقامت شبانه خدمات توانمندسازی را انجام می دهند. این مراكز نگهداری توسط سازمان های مردم نهاد راه اندازی شده اند.
وی ادامه می دهد: بعضی مراكز درمان اعتیاد هم ویژه زنان معتاد است كه كمپ های زنانه زیر نظرماده 15 قانون ستاد مبارزه با مواد مخدر از جمله این مراكز به شمار می آیند؛علاوه براین مراكز بهاران هم داریم.
افشار می افزاید: از مجموع 44 مركز بهارانی كه باید ایجاد می شد 22 مركز راه اندازی شده است كه دو تای آن ویژه زنان است كه یكی كاملا فعال و دیگری نیمه فعال است.

** برای درمان اعتیاد دیر شروع كردیم
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر می گوید: رهبر معظم انقلاب در جلسه خود با مسئولان فرمودند برای درمان اعتیاد دیرشروع كردیم .ایشان با زبان نرم گفتند كه دنبال مقصر نگردید! این كار را20 سال دیر شروع كردیم اما همه باهم باید آن را به سرانجام برسانیم.
افشار با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب مبنی براینكه اعتیاد از میان پنج آسیب مطرح جامعه از همه مهم تراست، تاكید كرد: با بیانات رهبری وظیفه سنگین ما مشخص است و البته آقا، سال ها پیش این مطلب را متذكر شده بودند كه همه باید به فكر بیفتند. من چندین صحبت هم از امام راحل دارم كه مهم ترین اولویت پس از جنگ را اعتیاد بیان كرده بودند.
وی خاطرنشان می كند: پس ازجنگ از امام خمینی (ره) می پرسند: جنگ تمام شد اكنون اولویت و مشكل ما چیست و ایشان می گویند اعتیاد. می گویند آنقدر معتاد نداریم. می گویند درآینده اعتیاد دامن گیرتان می شود و ازالان باید به فكر باشید.
معاون كاهش تقاضا و توسعه مشاركت های ستاد مبارزه با مواد مخدر می افزاید:‌از سال 68 تاكنون همه ساله رهبر معظم انقلاب به صراحت در سخنرانی هایشان به موضوع اعتیاد به عنوان اولویت اول اشاره كرده اند.
وی به دست نوشته مقام معظم رهبری در منشور مبارزه با مواد مخدر اشاره می كند و می افزاید: آقا با ابلاغ سیاست های كلان دست نوشته ای بسیار زیبا دارند كه در آن اینطور نگاشته اند؛ « امیدواریم سران قوا سهم شان را در این مبارزه (مواد مخدر)مشخص كنند و طوری قدم بردارند كه پس از مدتی به این نتیجه نرسیم كه برآورد آقایون نادرست بوده و كارها برزمین مانده است.»
افشار ، حل مشكل اعتیاد را دغدغه همه مسئولان مید اند و معتقد است كه در حوزه مواد مخدر كم كاری شده است، حال كه متوجه شدیم باید پای كار بایستیم و كم كاری ها را جبران كنیم .

** شورای انقلاب فرهنگی پای كار است
معاون كاهش تقاضا وتوسعه مشاركت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر می افزاید: اخیرا جلسه ای درباره بررسی وضعیت اعتیاد در كشور درشورای انقلاب فرهنگی با حضور جانشین دبیر كل ستاد مبارزه با مواد مخدربرگزار شد. همه پای كار آمده اند و موضوع به دستگاه های عضو ابلاغ شده است تا نهایت همكاری را داشته باشند والبته كه همكاری ها در محیط های آموزشی بیشتر شده است.
وی می گوید: خوشبختانه پس از این جلسه هم توانستیم حضور شورای انقلاب فرهنگی را پررنگ كنیم و هم نگرش ها را تغییر دهیم.
سخنگوی ستاد مبارزه با ستاد مبارزه با مواد مخدر می افزاید: درطول برنامه پنجم توسعه با وجود آن كه هدف گذاری ها در بحث پیشگیری اعتیاد در مراكز آموزشی و مدارس؛ حدود 40 درصد تعیین شد اما چون فقط به بضاعت مالی و بودجه ستاد بسنده كردیم این رقم از 15 درصد فراتر نرفته است.
وی ادامه می دهد: به خاطر دغدغه جدی ، همه دستگاه های اجرایی از جمله مقام معظم رهبری، ریاست جمهوری، انقلاب فرهنگی وارد عمل شده اند و پای كار آمده اند تا همه بضاعت را بكار گیرند وكار پیشگیری از اعتیاد در كنار كار معلمان دنبال كنند.
وی می افزاید: همه این دستگاهها قول دادند كه امسال پوشش كار در بحث پیشگیری از اعتیاد از 15 درصد به بالای 50 درصد برسد و ما هم تلاش می كنیم و اعتقاد داریم این اتفاق خواهد افتاد.
افشار می گوید: اگر بخواهیم در یك جمله خلاصه كنیم باید بگوییم دغدغه خاطر و حساسیتی در مسئولان ایجاد شده است و این دغدغه در حال انتقال به مردم است، این حساسیت اگر برجسته شود حلال مشكلات است. شاهدیم كه هركجا مردم پای كار آمدند معجزه رخ داده است جنگ، واكسیناسیون قلج اطفال و یا حتی كودتای تركیه از جمله مواردی است كه مردم در آنها پای كار بوده اند.

** خلائی دراسناد بالادستی مبارزه با مواد مخدر نداریم
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر می گوید: راجع به اسناد بالادستی و سندهای پشتیبان، سندهای اجرایی، راهكارها و استراتژی ها مبارزه با مواد مخدر خلائی نداریم ما سیاست كلان مبارزه با مواد مخدر را داریم كه توسط مجمع تشخیص به تصویب رسیده است.
وی یادآور می شود كه 2 سند خوب در زمینه مبارزه با مواد مخدر وجود دارد یكی در بحث كاهش تقاضا و دیگری سند جامع فرهنگی و پیشگیری واسترتژی ها ست. در این سند وظایف ها مشخص شده است و البته راجع درمان اعتیاد هم سند داریم.
افشار از راه اندازی كمیته زنان وخانواده طی 2 سال گذشته خبر می دهد و اضافه می كند دراین كمیته دستگاه های مربوط به زنان، وزارت آموزش و پرورش، سازمان ورزش، صداو سیما و زنان ریاست جمهوری عضوند و كار انجام می دهند.
بدنه مشورتی این كمیته بنام شورای مشورتی دبیر كل ستاد است كه متشكل از متخصصان حوزه های مختلف است؛ این متخصصان دغدغه های زیادی دارند و هر ماه جلسه ای درباره یك موضوع برگزار می كنند.

** خلاء در آینده نگری اعتیاد وجود دارد
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینكه در مبحث آینده پژوهی و آینده نگری اعتیاد خلاء زیادی داریم، ‌می گوید: متخصص آینده نگری و آینده پژوهی كم داریم و معتقدم یكی از سازمان هایی كه باید در این زمینه به ما كمك كند نظام روانشناسی است و بسیارعلاقمندیم كه از توان نظام سازمان روانشناسی كشور استفاده كنیم كه البته تاكنون این مهم محقق نشده است.

**برای جلوگیری از زنانه شدن اعتیاد چه باید كرد؟
افشار درباره این سوال ، چنین پاسخ می دهد كه نتیجه تجربیات بدست آمده ما از دنیا به ویژه وین و نیویورك آن است كه مداخلات ما در كشورهای درحال توسعه؛ مداخلات دیررسی است. یعنی ما صبر می كنیم تا شاكله شخصیتی افراد شكل بگیرد و بعد تلاش می كنیم تا در آنها تغییر ایجاد كنیم و حال آنكه در كشورهای دنیا این مداخلات زودرس است و از مرحله پیش دبستانی و 2 سال اول ابتدایی آغاز می شود.
وی می افزاید: در طول 7 - 8 سال اول زندگی بخش عمده ای از آنچه باید در فرد شكل می گیرد ، شكل گرفته است ؛ فكرمی كنم باید بازنگری جدی درباره پیشگیری از اعتیاد داشته باشیم و مردم را به این سمت سوق بدهیم. هم اینك نیز با بهزیستی هماهنگ شده ایم تا در مهدهای كودك، بحث پیشگیری از اعتیاد ورود یابد.
وی در ادامه می افزاید:‌به وزارت آموزش وپروش هم برای پیشگیری از اعتیاد دانش آموزان اعتباراتی البته نه چندان بالا ، داده ایم؛ اما تاكید براین است كه امسال موضوع پیشگیری از اعتیاد و آموزش در برنامه 2 سال ابتدایی گنجانده شود كه این مهم محقق شده است.
معاون كاهش تقاضا و توسعه مشاركت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر می افزاید: علاوه براین باید مداخله برای مصون سازی زنان در مقطع نوجوانی ،جوانی و مادر شدن داشته باشیم.
وی می گوید: یك جمعیت عمومی داریم با نگاه حداكثری درمی یابیم كه چهار درصد كل جمعیت را معتادان، 96 درصد را سالمندان تشكیل می دهند و البته از این جمعیت 50 درصد زن و مابقی مردند.
افشار با تاكید بر گلوگاه های مهم اعتیاد در جامعه می گوید: باید ببینیم این گلوگاه ها كجا هستند و با وجود كمبود منابع مالی چطور می توانیم به اینها دسترسی پیدا كنیم و آن قشر كه در سن بالا بیشتر درمعرض خطرند در اولویت قرار بگیرند.
وی تاكید می كند: همه در سن پایین در معرض خطر قرار دارند و همه باید مد نظر باشند كه این موضوع در نظام آموزش و پرورش دیده شده است.
افشار، خانواده معتادان را در معرض بیشترین خطر اعتیاد می داند و می افزاید:‌ از سال گذشته حدود هفت هزار مركز راه اندازی شده اند كه به خانواده معتادان مشاوره ارائه می دهند.
وی خاطرنشان می كند: وقتی یك نفر ازخانواده معتاد به كلینیكی مراجعه می كند همه استرس ها متوجه خانواده است یعنی هنجار نابجایی شكل می گیرد و فشارهایی به خانواده وارد می شود اینجاست كه مداخله صورت بگیردكه البته مراكز فقط به درمان معتاد بسنده نكنند و به بحث پیشگیری خانواده هم بپردازند.

**تقاضا از پزشك برای تجویز داروی اعتیاد آور
این مسئول ستاد مبارزه با مخدر با اشاره به شكل تغییر یافته اعتیاد هم در دانشگاه ها می افزاید: درحال حاضر شاهد دانشجویانی هستیم كه برای رهایی از استرس از پزشك خود درخواست داروهای اعتیاد آور می كنند تا از استرس رهایی یابد.به نظر من این گلوگاه ها مهم است كه باید به آنها بیشترین توجه را داشته باشیم.
وی تاكید می كند: در بحث دانشجویی فقط نباید به توان مشاوره ای وزارت علوم یا حراست و خوابگاه ها بسنده كرد؛اینها كفایت نمی كند؛ اولویت این است كه از جنس خود دانشجویان باید استفاده شود كه سیاسی نیستند وكارشان تنها پیشگیری ازاعتیاد است.
وی ادامه می دهد: اولویت ما تشكل سازی در بحث اعتیاد میان دانشجویان باید باشد؛ با این قبیل تشكل ها است كه می توانیم میزان پوشش درمان اعتیاد به ویژه پیشگیری از آسیب پذیری را در گروه زنان بالا ببریم .

**چرا نمی توانیم آمار را كاهش دهیم؟
سعید صفاتیان رئیس كارگروه كاهش تقاضای اعتیاد كمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم در این میزگرد گفت: اعتیاد زنان یك زمانی قوانین خاصی نداشت اما اكنون دارای قانون، برنامه و سیاست های كلی نظام است اما باید دید كه چرا نمی توانیم آمار را كاهش دهیم.
وی با بیان اینكه هیچ كشوری برای كاهش اعتیاد اقدامی نمی كند، می گوید : به همین منظور در مجمع تشخیص مصلحت نظام و در برنامه ششم توسعه در بند 57 موضوع كاهش 25 درصدی اعتیاد در كشور مطرح شد و این یك همت بزرگ را می طلبد.
وی با بیان اینكه از ستاد مبارزه با موادمخدر و مجمع تشخیص مصلحت نظام نباید انتظار كاهش آمار را داشت، اظهار می كند: باید در این زمینه مردم را نیز درگیر این كار كرد و توانمندسازی خانواده ها باید یكی از برنامه های اصلی باشد و در مجموع نباید مبارزه با اعتیاد، مقابله، درمان و پیشگیری را دولتی ببینیم.
صفاتیان نقش زنان در یك خانواده را بسیار موثر می داند و ادامه می دهد: وقتی یك زن گرفتار اعتیاد می شود موضوع سخت تر می شود و باید دید چرا خانواده ها به موضوع اعتیاد در مدارس توجه ندارند.
وی تصریح می كند : در سیاست های كلی نظام در بند 6 آن در سال 1386 موضوع جلوگیری از تغییر الگوی مصرف موادمخدر آمده بود و ما در این مدت نتوانستیم كاری انجام دهیم كه معتادان كمتر به سمت موادمخدر صنعتی بروند و باید دید كه چه كارهایی بوده كه ما نتوانستیم انجام دهیم.
رئیس كارگروه كاهش تقاضای اعتیاد كمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه می دهد : اكنون تغییر الگوی مصرف موادمخدر از سنتی به صنعتی در كشور مشاهده می شود كه باید این موضوع به صورت ویژه مورد بررسی قرار گیرد.
وی اضافه كرد: موضوع قیمت و دسترسی به موادمخدر به عنوان 2 مساله مهم است چرا كه وقتی دسترسی به موادمخدر راحت تر باشد و قیمت موادمخدر نیز پایین باشد، دربرنامه ها شكست می خوریم.
صفاتیان خاطرنشان كرد: در مورد روانگردان ها نیز در سال 89 كه اصلاح قانون انجام شد، قرار شد كه جلوی روانگردان ها گرفته شود اما ما دیر اقدام كردیدم و انگار قانون با وجود سختگیری، نتوانست جلوی این كار را بگیرد.
وی با بیان اینكه روند جامعه نشان می دهد كه رشد موادمخدر صنعتی و روانگردان ها افزایش یافته است، افزود: البته با همكاری وزارت بهداشت سال گذشته جلوی ورود روانگردان ها گرفته شد و این اقدام خوبی برای كاهش مصرف مواد صنعتی و روانگردان در میان مصرف كنندگان بود.
وی خاطرنشان می كند كه اكنون اعتیاد به موادمخدر در میان زنان افزایش یافته است و متاسفانه سن اعتیاد در كشور در میان مصرف كنندگان موادمخدر كاهش یافته است.
صفاتیان در ادامه به ذات مواد روانگردان در مصرف كنندگان این مواد اشاره می كند و می گوید: در معتادانی كه موادمخدر سنتی مصرف می كنند چون زودتر بیمار می شوند برای درمان به مراكز درمانی می آیند و امكان درمان آنها تا وجود دارد، اما در روانگردان ها ما هیچ وقت بیمار 10 ساله را نمی بینیم چون زود فرد را تخریب می كند.
وی رشد روانگردان ها را در ایران بالا می داند و ادامه می دهد : ما نیاز داریم این رشد را در گروه های سنی مختلف مشاهده كنیم اگرچه ما كمیته تنظیم بازار را پیشنهاد داده ایم تا از این طریق مصرف موادمخدر در كشور ساماندهی و تنظیم شود.
به گفته وی، همیشه، ایران برای تنظیم بازار موادمخدر همیشه یك قدم عقب تر است، چون باید دیدگاه ها را به هم نزدیك كنیم و بازار و آینده را با هم پیش بینی كرد.
وی عدم حمایت از زنان معتاد را یك مشكل جدی می داند واینكه بسیاری از زنان معتاد از اعتیاد خود ترس دارند و این افراد نمی توانند بخاطر عدم حمایت و مشكلات اقتصادی اعتیاد خود را ترك كنند.
رئیس كارگروه كاهش تقاضای اعتیاد كمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام می گوید : ما خرده فرهنگ های زیادی در حوزه اعتیاد به ویژه در زنان داریم پس باید نگاه به حوزه اعتیاد فراتر رود.
وی به تاكید مقام معظم رهبری برای موضوع آسیب های اجتماعی اشاره می كند اینكه اعتیاد، فقر، طلاق، خشونت و بیكاری تاثیر اصلی آن بر حوزه زنان است، اما باید دید متولی اصلی موضوع اعتیاد و آسیب های اجتماعی چه كسانی هستند كه تاكنون نتوانسته اند در این زمینه موفق باشند.
وی خاطرنشان می كند : با توجه به اینكه موادمخدر سالانه 40 هزار میلیارد تومان به كشور ضربه می زند اما بودجه ستاد مبارزه با موادمخدر160 میلیارد تومان است و این بودجه فقط كمك ناچیزی به ستاد است.
صفاتیان به تشكیل سازمان امور اجتماعی زیر نظر وزارت كشور اشاره می كند و می افزاید: با این سازمان تمام موضوعات اجتماعی زیرمجموعه آن دیده می شود و چون اكنون این سازمان به شورای عالی اجتماعی تبدیل شده است با ریاست رئیس جمهوری با قوت بیشتری مصوبات آن تصویب می شود.
صفاتیان در بخش دیگری از سخنانش زنانه شدن اعتیاد را تایید نمی كند و ادامه می دهد: اینكه اعتیاد زنان از پنج به 10 درصد افزایش یافته است و 2 برابر شده است دلیلش این است كه زنان دنبال درمان اعتیاد خود هستند و خودشان را نشان می دهند.
وی با بیان اینكه باید واقعی تر به حوزه زنان وارد شویم، افزود: ورود به مساله اعتیاد زنان با توجه به جایگاه و علل فردی و اجتماعی در جامعه باید حساسیت بیشتری در این زمینه داشته باشیم و تحقیقات و بودجه های ما باید به این سمت برود.
رئیس كارگروه كاهش تقاضای اعتیاد كمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینكه ضرر یك بانوی معتاد به جامعه بیشتر از یك مرد معتاد است، اظهار می كند: باید به موضوع اعتیاد زنان منطقی تر فكر كرد؛ البته باید بیشتر نگاه ها به سمت مواد روانگردان باشد چون بانوان از این مواد بیشتر استفاده می كنند.
صفاتیان ادامه داد: همچنین باید از مطالعات دیگر كشورها استفاده كرد تا مشخص شود چه فعالیت هایی باعث شده است كه آنها رشد اعتیاد را متوقف كرده اند.

** از بین رفتن مرزهای جنسیتی دلیل شیوع اعتیاد در زنان
در ادامه این میزگرد، علیرضا احمدیان مدیركل برنامه ریزی و ارزشیابی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره هم می گوید: بخشی از این شیوع زیاد اعتیاد به دلیل از بین رفتن مرزهای جنسیتی است و وقتی زنان ومردان ازلحاظ حرفه‌ای و شغلی به هم نزدیك می‌شوند و زنان مانند مردان زندگی حرفه‌ای و پراسترسی را پیدا می‌كنند و در واقع فروپاشی جنسیتی رخ می‌دهد و به ‌تبع آسیب‌های روانی و رفتاری در زنان تورم می‌یابد.
وی با اشاره به این كه به دلیل كاهش نقش‌های جنسیتی در زنان مسئولیت‌های اجتماعی و حرفه‌ای آن‌ها افزایش می‌یابد گفت: مسئولیت های حرفه ای و اجتماعی باعث افزایش استرس و در نتیجه استفاده از مواد مخدر در بین زنان شایع می شود.
وی اظهار می كند: مسئولان باید تدابیر ویژه و شیوه های علمی و اثربخشی در جهت كاهش استرس و رنج روانی این قشر سرنوشت ساز و مادران فعلی و آتی جامعه اتخاذ كنند.
احمدیان با اشاره به این كه فرهنگ و قومیت‌های مختلفی در كشورمان وجود دارد، می گوید: مستندات كامل و جامعی از رفتار و الگوهای سو مصرف مواد در زنان معتاد در كشور نداریم تا بر اساس آمار و شیوهای علمی و استاندارد بهداشتی بتوانیم این قشر را آنالیز و با شرایط حرفه‌ای‌تری رفتارهای آسیب‌زای آنان را كنترل و درمان كنیم.

** الگوهای مصرف متفاوت زنان معتاد
وی اظهار می كند: براساس رفتارشناختی، شواهد بالینی و افرادی كه برای روان‌درمانی به مطب‌ها مراجعه می‌كنند زنان معتاد را به چندین مدل والگوی سو مصرف می توان تقسیم كرد.
وی افزود: دسته اول زنان با رفتارهای پرخطر؛ شخصیت خودشیفته، حالات روانی نمایشی و طبقات مرفه جامعه را تشكیل می‌دهند كه الگوهای رفتاری آنان دستیابی به لذت‌جویی بیشتر و ماجراجویی روانی و دستیابی به حالات روانی خاصی است و خرده مصرف خاص خود را دارند كه بیشتر الگوهای موادمحرك است.
به گفته وی قشر دانشجو و تحصیل كرده است كه برای رفع استرس و بیداری در شب های امتحان به استفاده از این مواد روی می آورند. زنان محرومی كه در شهرك های اقماری و حاشیه زندگی می كنند نیز جزو دسته سوم و زنان مجرم، دختران فراری و روسپی كه الگوهای مصرف خاص خود را دارند جزو دسته دیگر هستند.
احمدیان اظهار می كند: زنانی كه از بیماری های سخت جسمی همچون ام. اس، آرتروز، سرطان و یا از بیماری های روان مثل اضطراب اجتماعی، افسردگی و وسواس رنج می برند، زنان سالخورده ای كه در فرهنگ روستایی از مواد مخدر سنتی استفاده می‌كنند و همچنین زنانی در طبقات آشفته و مبهم كه به دلیل عدم اعتماد به ‌نفس و یا ترس از طرد شدن از جامعه آلوده به مواد كه ممكن است شوهر و اقوامشان باشد؛ دیگر دسته های مصرف‌كنندگان مواد هستند.
وی با تاكید بر این كه مصداق دماسنج عمیق آسیب‌های اجتماعی نشان‌دهنده افزایش اعتیاد زنان و كودكان در جامعه است، گفت: این دماسنج عمیق اجتماعی نگرانی بیشتری را در پی دارد و باید بررسی های لازم در زمینه‌ جامعه‌شناختی، روان‌شناختی و رفتاری انجام شود.
مدیركل برنامه‌ریزی و ارزشیابی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره می افزاید: اعتیاد زنان مانند یك دومینوست كه در مرحله نخست زنان و سپس كودكان را مبتلا می‌كند و در نهایت نیز بافت و سیستم خانواده را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

** تغییر تاكتیك و استراتژی در تحقیقات ضروری است
وی عنوان می كند: نقد اصلی به ستاد مبارزه با مواد مخدر این است كه باید تغییر تاكتیكی و استراتژی در تحقیقات انجام دهد و تحقیق نباید صرفا جهت قطور كردن قطر كتابخانه‌های پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها باشد.
احمدیان اظهار می كند: سؤالاتی همچون آیا اعتیاد در زنان همان الگوهای مردانه را پیگیری می‌كند؟ آیا اعتیاد در زنان ایرانی همانند اعتیاد زنان در سایر كشورهاست؟ آیا الگوهای شخصیتی و درمان در زنان همانند مردان است؟ را باید در تحقیقات و پژوهش‌ها در نظر بگیریم.
وی با اشاره به این كه ما تاكنون اعتیاد زنان را نمی‌پذیرفتیم می گوید: وقتی پذیرفتیم كه این موضوع وجود دارد باید پارادایم‌ها را مطرح و كرسی‌های نظریه‌پردازی خاص اعتیاد در زنان جامعه ایرانی را راه‌اندازی كنیم.
احمدیان تصریح می كند: تغییر استراتژی و چابك سازی سازی استراتژی در بحث مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد باید مدنظر قرار گیرد چرا كه با مدل های موجود به نتایج مطلوبی نمی رسیم. همواره جرم و مجرم از ساختارهای پیشگیری‌كننده، مبارزه و درمان گرها جلوترند و بشر همواره در مواجهه با مشكلات و استرس‌ها دست به خلاقیت می‌زند كه در حوزه مواد مخدر هم این‌گونه است و با شیوه‌های كند پیشگیری و درمانی به توفیق نخواهیم رسید.
وی با بیان اینكه اعتیاد یك نوع واكنش مقابله با استرس كاذب است می گوید: زندگی بشر همواره با تنش و استرس همراه است كه برخی افراد برای كاهش این استرس به مواد مخدر رو می‌آورند و به این شیوه كاذب دفع تنش می‌كنند.
اجتمام**9136**9132 ** 7268**1776