حضرت معصومه(س)؛بانوی كرامت و مهرورزی

حضرت فاطمه معصومه(س) در یكم ذی القعده 173 هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود. پدر ایشان امام موسی كاظم(ع) و مادر این بانوی بزرگوار نجمه خاتون بودند. «طاهره، حمیده، رشیده، تقیه، رضیه، مرضیه، سیده صدیقه، سیده نساء العالمین، محدثه، عابده و كریمه اهل بیت» از لقب های حضرت معصومه(س) به شمار می رود.
آن حضرت در كنار پدر والامقام خویش با بهترین صفت های انسانی آشنا و اینگونه در علم، تقوا و فضیلت های اخلاقی سرآمد بانوان آن روزگار شد و پس از شهادت امام موسی كاظم(ع)، یار و یاور همیشگی امام رضا(ع) برادر والامقام خود در دوران سخت امامت بود.
پس از آن كه مامون به خلافت رسید، از محبوبیت امام رضا(ع) نزد مردم احساس خطر كرد و با توجه به این موضوع كوشید تا به منظور مستحكم كردن پایه های قدرت خویش از این بُعد امام(ع) استفاده كند، بدین منظور به صورت نمایشی با مردم عهد كرد تا حكومت را به امام هشتم(ع) واگذار كند و بدین شكل ایشان را به مرو فراخواند.
یك سال پس از هجرت امام رضا(ع)، این بانوی پرهیزگار به شوق دیدار برادر و گسترش پیام الهی به طرف خراسان حركت كرد و در هر شهری مورد استقبال مردم قرار گرفت. در این سفر پیام مظلومیت و غربت برادر گرامی خویش را به مسلمانان رساند و مخالفت خود و اهل بیت(ع) را با حكومت بنی عباس بیان كرد.
این امر خشم حكومت را به شدت برانگیخت و هنگامی كه كاروان حضرت معصومه(س) به شهر ساوه رسید، عده ای از مخالفان اهل بیت(ع) با حمایت ماموران حكومتی با كاروانیان به جنگ پرداختند و تمامی مردان كاروان را به شهادت رساندند. این بانوی گرانقدر پس از این حادثه بیمار شد و چون توان ادامه راه را به طرف خراسان نداشت، به قم رفت و 17 روز در این شهر اقامت گزید.
سرانجام حضرت معصومه(س) در 10 ربیع الثانی 201 هجری قمری در 28 سالگی پس از تحمل درد و رنج حاصل از بیماری دیده از جهان فروبست و به دیار حق شتافت.
شورایعالی انقلاب فرهنگی در 1385 خورشیدی به دلیل جایگاه ارزشمند كریمه اهل بیت(ع) در میان شیعیان، روز میلاد ایشان را به عنوان «روز دختران» نامگذاری كرد تا اینگونه برای فراهم آوردن زمینه حضور فعال این قشر در جامعه تلاش و كوشش بیشتری صورت پذیرد.
حجت الاسلام «رمضان محمدی» مدیر گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و پژوهشگر امور دینی، به مناسبت سالروز میلاد حضرت معصومه(س) در گفت و گو با پژوهشگر اطلاع رسانی ایرنا با بیان فضیلت ها و ویژگی های اخلاقی این بانوی بزرگوار گفت: امام صادق(ع) به شیعیان بشارت تولد این بانوی كریمه را از مدت ها پیش داده بود بنابراین زمانی كه ایشان دیده به جهان گشود، همگان خرسند شدند. در روایت های بی شماری از فضیلت های كریمه اهل بیت(ع) سخن گفته اند، بر این پایه «شیخ محمد تقی تستری» از دانشمندان معاصر، حضرت معصومه (س) را به عنوان بانوی اسوه معرفی كرده و فضیلت وی را در میان فرزندان امام موسی كاظم(ع) به غیر از امام رضا(ع) بی نظیر دانسته است. وی در این زمینه چنین می نویسند: «در میان فرزندان امام كاظم (ع) با آن همه كثرتشان، بعد از امام رضا(ع) كسی هم شان آن بانوی بزرگوار نیست».
مدیر گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان داشت: حضرت معصومه(س) از كرامت ها و فضیلت های بسیاری برخوردار بود، برای مثال زمانی كه امام موسی كاظم(ع) در سفر بود، جمعی از شیعیان برای دریافت پرسش های خود به مدینه وارد شدند تا به حضور ایشان برسند و پاسخ سوال های خویش را از این بزرگوار دریافت كنند اما با خبر شدند، امام(ع) در مسافرت است، بنابراین پرسش ها را به خانواده آن حضرت سپردند تا بعد از بازگشت ایشان پاسخ بگیرند اما در این میان حضرت معصومه(س)، پاسخ پرسش ها را به صورت كامل داد و هنگامی كه امام(ع) از سفر بازگشت و از این ماجرا باخبر شد، به منظور تمجید و تایید دختر خود سه بار فرمود: «پدرش به فدایش» كه این امر جلوه ای از عصمت حضرت معصومه(س) به شمار می رود.
این پژوهشگر امور دینی در ارتباط با مقام علمی حضرت معصومه(س)، تصریح كرد: ایشان مدرس علوم آل محمد(ص) بود و از 9 سالگی نقل حدیث می كرد، بدین شكل عالمان آن دوره به این حضرت مراجعه می كردند، از همه مهمتر وی درباره مسایل بنیادین همچون بحث ولایت، توحید، مباحث زیر ساخت های عقیدتی انسان و ... مطالب ارزنده ای بیان می داشت.
وی در ادامه افزود: حضرت معصومه(س) نزد دانشمندان و عالمان شیعه به لقب كریمه اهل بیت(ع) مشهور است، چنانچه «آیت الله مرعشی نجفی» از مراجع تقلید در این باره نقل می كند؛ «این لقب از طرف امام صادق(ع) بر حضرت معصومه (س) نامیده شده است». وی را از این جهت معصومه نامیده اند كه عصمت حضرت زهرا(س) در رفتار وی تجلی یافته و برپایه برخی روایت ها این لقب از طرف امام رضا (ع) به این بانوی والا مقام داده شده است. چنانكه «علامه مجلسی» در این‌باره به نقل از امام رضا (ع) می گوید: «هر كس معصومه را در قم زیارت كند، مانند كسی است كه مرا زیارت كرده است.»
این بانوی كریمه نیز به دلیل آنكه بسیار حدیث نقل می كرد، لقب محدثه را به خود اختصاص داد. در كتاب جامع الاحادیث «آیت الله بروجردی» از مراجع تقلید، حدیث های متعددی به وی نسبت داده شده است كه این نشان از مقام بالای او دارد.
حجت الاسلام محمدی در خصوص هجرت حضرت معصومه(س) و فضای سیاسی حاكم بر جامعه آن روزگار یاد آور شد: هجرت ایشان به ایران به دنبال درخواست امام رضا(ع) بود، آن هم به گونه ای كه آن امام همام(ع) پیكی را با تعجیل در پی آن حضرت(س) فرستاد و از این بانو درخواست كرد تا به سرعت به طرف خراسان حركت كند. چنین تأكید و عجله ای نشان می دهد كه مسایل سیاسی آن زمان باید مد نظر قرار گرفته باشد، به ویژه اینكه آن بانو سخنران چیره دستی بود و همواره خطبه های پرشوری داشت. این دعوت بدین منظور بود كه حضرت معصومه(س) با سخنان پربار خود، افكار مردم را روشن سازد و بتواند دیدگاه های امام رضا(ع) را به جامعه منتقل كند.
وضعیت بحرانی در عرصه‏های سیاسی ـ اجتماعی دوران عباسیان و مشروعیت نداشتن حاكمان وقت دلیلی بر هجرت ایشان شد. عشق و علاقه حضرت معصومه(س) به امام رضا(ع) دلیل دیگر این سفر بود. همان‏گونه كه امام رضا(ع) در طول سفر خویش از مدینه به مرو، با بیان سخنان بیداركننده افكار عمومی را نسبت به اهل بیت(ع)، جایگاه آنان و نقش امامت در جامعه روشن ساخت، فاطمه معصومه(س) نیز به همراه برادران خود، برای كسب آزادی و بیان مسایل دینی از فرصت ها استفاده و با وجود سختی راه و دوری از وطن، سفر خود را آغاز كرد.
مدیر گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به اینكه روایت های گوناگونی درباره ورود حضرت معصومه(س) به شهر قم، وجود دارد، خاطر نشان كرد: آن حضرت بخش مهمی از دوره كودكی خود را با غم فراق پدر گذراند. هنگامی كه برادر و پناهگاه ایشان به خراسان رفت، وی نیز پس از گذشت یك سال همراه كاروانی از بستگان، مدینه را به قصد خراسان ترك كرد و وارد ساوه شد اما هنگامی كه كاروان به این شهر رسید، گروهی از دشمنان خاندان نبوت به آنان حمله كردند و جنگ سختی در گرفت و مردان كاروان به شهادت رسیدند. این بزرگ بانو با مشاهده این موضوع در غمی شگرف فرو رفت و بیمار شد و سپس به قم رفت. در برخی از منابع نقل شده است، در غذای آن بانوی گرامی زهر ریخته شد و به همین علت به شهادت رسید.
این پژوهشگر امور دینی در ادامه درباره زیارت نامه كریمه اهل بیت(ع)، توضیح داد: یكی از ویژگی‌های حضرت معصومه(س) وجود زیارت نامه از طرف معصومین(ع) درباره ایشان است كه پس از حضرت فاطمه(س)، تنها بانوی بزرگواری به شمار می رود كه «زیارت ماثور»(به زیارت هایی كه از معصومین(ع) در كتاب های معتبر وارد شده است، زیارت ماثور گفته می شود) دارد. بیشتر امام زادگان كه هیچ شك و تردیدی در مقام بلند و جایگاه برجسته آنها نیست؛ هیچ كدام زیارتنامه ماثور از طرف معصومین ندارند و این نشان دهنده مقام والای این بانوی گرانقدر اسلام است.
وی در ادامه بیان داشت: حضرت معصومه(س) از نظر عبادی، علمی و سیاسی نقش خود را به خوبی ایفا كرد و با حركت به طرف حفظ حریم ولایت و امامت، نشان داد كه یك زن در تمامی عرصه ها می تواند فعال باشد. دختران در حال حاضر نیز باید بتوانند این نقش ها را به خوبی ایفا كنند. اگر نقش و جایگاه زنان و دختران به خوبی تعریف شده باشد، هیچ گاه فعالیت اجتماعی آنان به یك آسیب تبدیل نخواهد شد.
عفاف و حیا از ویژگی های یك دختر نمونه به شمار می رود و این دو در كنار یكدیگر معنا پیدا می كند. دختران به دلیل ویژگی مادر شدن و تاثیر گذاری بر نسل های بعد نسبت به پسران در انجام دادن وظایف عبادی مسوولیت سنگین تری دارند. یكی دیگر از ویژگی های دختران، تمایل به علم آموزی و حضور در اجتماع است، یعنی آن جایی كه ضرورت دارد، حاضر می شوند و این حضور برپایه بایدها و نبایدهایی محسوب می شود كه بر اصل دانسته های آنان قرار می گیرد.
حجت الاسلام محمدی در پایان درباره الگو بودن آن حضرت برای زنان و دختران، گفت: عالم بودن و همراهی وی با امام زمان خویش از نكته های ارزنده شخصیتی آن بزرگوار است كه نه تنها ایشان را برای دختران جامعه الگو می‌سازد، بلكه مردان نیز در ولایت‌مداری باید از حضرت معصومه(س) الگوبرداری كنند. عفاف و حجاب دیگر ویژگی مهم آن بانو به شمار می رود كه با تمام سختی ها و درگیری ها در طول سفر به عنوان نخستین موضوع به زنان گوشزد می كرد. الگو گرفتن از فضایل اخلاقی و شخصیتی ایشان تنها برای یك زمان و یك جامعه نیست، بلكه برای تمامی زمان‌ها و جامعه‌ها است و بایستی بانوان در مسوولیت‌های اجتماعی و ... آن بانو والامقام را الگو قرار دهند. اینك با آموزش‌های بیشتر به دختران می توان زیرساخت‌های مناسب برای حضور آنها در جامعه و رشد و شكوفایی مادران آینده این سرزمین را فراهم كرد. در حال حاضر از مهم‌ترین موضوع های مربوط به دختران اشتغال و ازدواج آنان است كه باید در این حوزه فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داد. گسترش فرهنگ خودباوری، اصلاح نگرش های جامعه، خانواده و رسانه ها نسبت به آنان، الگودهی بهینه از منش حضرت معصومه(س)، تأكید بر فراگیری برنامه ها و پرهیز از توقف در چارچوب های تكراری نیز برای بازیابی جایگاه دختران در جامعه باید پیگیری شود.
*گروه اطلاع رسانی
**پژوهشم**9117**2002**9131