طب سنتی در ورزش حرفه ای؛ اما و اگرها

به گزارش ایرنا، هرچند سابقه استفاده ورزشكاران از روش های طب سنتی برای بهبود عملكرد جسمانی به ویژه در مشرق زمین به هزاران سال قبل برمی گردد، ولی مشاهده دایره های كبود روی بدن برخی ستارگان ورزشی در رقابت های المپیك ریو، توجه میلیون ها نفر را در سراسر جهان به سمت روش های سنتی مورد استفاده توسط مدال آوران جهانی جلب كرده است.
یكی از بارزترین موارد طی روزهای گذشته، آثار دایره های كبود روی شانه های 'مایكل فلپس' شناگر آمریكایی و ركورددار مدال در تاریخ المپیك است كه به خاطر 'بادكش' یا 'كاپینگ' بر بدن وی خودنمایی می كند.
تصاویر زیادی از ورزشكاران سایر رشته ها نیز منتشر شده است كه دایره های كبود بادكش را بر نقاط مختلف بدنشان به همراه دارند و این درحالیست كه بسیاری از روش های طب سنتی آثار مشهود مانند بادكش برجای نمی گذارند و با استقبال زیاد ورزشكاران مواجه شده اند.
استفاده از آزمایشگاه ها و روش های تشخیصی پیشرفته و همچنین اعمال محرومیت های شدید از طرف نهادهای ناظر بین المللی برای آن دسته از ورزشكارانی كه از دویپنگ و یا مواد نیروزای غیرقانونی استفاده می كنند، شاید اصلی ترین عوامل استقبال و توجه ورزشكاران نسبت به روش های سنتی باشد.
اغلب این روش های سنتی در طب كشورهای شرقی مانند چین و خاورمیانه و ایران، ریشه دارد ولی این روزها در سراسر دنیا رایج و حتی مراكز تحقیقاتی ویژه ای به منظور بررسی آثار آن ها ایجاد شده است؛ تاثیر برخی از این روش ها به صورت علمی، مورد تایید قرار گرفته و برخی دیگر نیز هنوز به امری ثابت شده و علمی تبدیل نشده اند.

**توصیه های طب سنتی ایران به ورزشكاران
دستیار طب سنتی دانشگاه علوم پزشكی تهران با بیان این كه مباحث طب سنتی در زمینه ورزش به چند دسته قابل تقسیم است، گفت: یك دسته، اعمال بازتوانی است كه معمولا بعد از ورزش انجام می شود و در اصطلاح طب سنتی به عنوان 'استرداد' شناخته می شود و از آنجا كه با ورزش، برخی متابولیسم های بدن دچار تغییر می شود، با انجام برخی كارها آن را به حالت عادی برمی گردانند و دسته دیگر هم مربوط به قبل از انجام ورزش و برای آماده سازی است كه به آن 'استعداد' گفته می شود.
دكتر 'محمدعلی زارعیان' در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا تصریح كرد: طبق قواعد طب سنتی، در ورزش چه به صورت قهرمانی و چه به صورت معمولی لازم است یك سری موارد را رعایت كنیم تا كمترین عارضه و بیشترین فایده را به همراه داشته باشد.
دبیر انجمن تحقیقات طب سنتی ایران یادآور شد: توصیه های طب سنتی راجع به ورزش، در یك مجموعه بیان نشده ولی می توان در كتاب های مختلف آنها را جستجو و در قالب یك بسته طب سنتی برای ورزشكاران ارائه كرد.
زارعیان خاطرنشان كرد: اصول ششگانه در طب سنتی ایرانی برای حفظ سلامتی وجود دارد كه یكی از آنها اصل 'حركت - سكون' است؛ ورزش ذیل این اصل تعریف می شود كه توصیه های مربوط به زمان و نوع غذاهایی كه باید قبل و بعد از ورزش مصرف شود، یا فعالیت های مربوط به جبران ضعف ناشی از ورزش، استحمام و خواب به صورت قاعده مند در آن ذكر شده است.

**تاثیر ماساژ در ارتقای عملكرد بدنی ورزشكاران اثبات شده است
این پژوهشگر طب سنتی ادامه داد: در بحث اعمال بازتوانی كه بعد از ورزش انجام می شود، مهم ترین تاكید طب سنتی ما، بحث ماساژ است كه در اصطلاح طب ایرانی به عنوان 'دلك یا دلاكی' شناخته می شود و اساسا شروع ورزش بدون ماساژ را اشتباه می داند و توصیه می كند كه به خصوص ورزش های سنگین و قهرمانی، با ماساژ آغاز شود برای این كه بدن به نقطه آماده سازی برسد و با ماساژ هم خاتمه یابد.
وی بیان داشت: البته براساس منابع و تحقیقات جدید نیز، ماساژ باعث می شود فرد هرچه سریعتر به اوج بازدهی خود برسد و نیز بعد از مسابقه و ركوردگیری بتواند سریعتر به یك حالت پایه ای برسد كه بتواند مسابقه بعدی خود را شروع كند و این مورد در ورزش هایی كه به صورت چند مرحله ای انجام می شود، اهمیت و ضرورت ویژه ای پیدا می كند.
زارعیان با ابراز تاسف از این كه در ایران به اندازه خارج كشور، به نقش طب سنتی در فعالیت های ورزشی توجه نمی شود، گفت: در برهه ای از زمان، تعدادی از كارشناسان طب سنتی به برخی فدراسیون ها دعوت شده و طرف مشورت قرار گرفتند ولی مدت ها قبل این موضوع كنار گذاشته شده است.

** نقش بادكش در تحریك سلول های بنیادی براساس نتایج اولیه تحقیقات
دستیار طب سنتی دانشگاه علوم پزشكی تهران درباره استفاده برخی ورزشكاران از بادكش نیز توضیح داد: بادكش كردن، موضوع جدیدی نیست و برای هزاران سال، جزو آداب ورزش در چین بوده است و امروزه چون چینی ها جواب خوبی از آن گرفته اند، بسیاری كشورهای غربی از جمله آمریكایی ها هم مشتاق شده اند از این روش استفاده كنند.
وی از بادكش به عنوان یكی از كارهای درمانی ساده و پرفایده نام برد و گفت: نتایج اولیه مطالعات برخی استادان ما نشان می دهد كه بادكش درمانی می تواند سلول های بنیادی را تحریك كرده و سطح این سلول ها را افزایش دهد كه البته این موضوع هنوز كاملا به اثبات نرسیده است.
زارعیان درباره نحوه عملكرد بادكش نیز اظهار داشت: بادكش به واسطه افزایش خون رسانی بافتی، قبل از ورزش به ورزشكار كمك می كند تا سریعتر به سطح بازدهی برسد و بعد از ورزش نیز لاكتات را كه درون بافت تجمع پیدا می كند و باعث ایجاد درد و گرفتگی عضلانی (اسپاسم) می شود، پاكسازی می كند.
وی اضافه كرد: به این ترتیب، بادكش هم بازدهی فرد را بالا می برد و هم عوارض ورزش را كاهش می دهد و با ایجاد 'ریاضت موضعی'، یك عضو از بدن را كه مدنظرمان است، به طور ویژه تقویت می كند.
زارعیان ادامه داد: مثلا ورزشكاری كه در مسابقات المپیك، پرتاب گوی انجام می دهد، قاعدتا، همه عضلاتش به یك اندازه درگیر نیست و فرد مجبور است برخی عضلات را بیشتر تقویت كند كه در این شرایط با تركیبی از ماساژ، بادكش و یك سری اعمال دیگر، می توان برخی عضلات را به طور خاص تقویت كرد.

**فواید طب سوزنی برای ورزشكاران
دبیر انجمن تحقیقات طب سنتی ایران تصریح كرد: معتقدیم در این حوزه نباید خود را صرفا به طب سنتی ایرانی محدود كنیم بلكه می توانیم از شیوه هایی مانند طب سوزنی یا بادكش برای افزایش بازدهی ورزشكار استفاده كنیم بدون این كه ورزشكار به دوپینگ، متهم شود.
وی به نتایج موفق استفاده استادان ایرانی از طب سوزنی برای بازتوانی ورزشكاران در المپیك پكن اشاره كرد و گفت: طب سوزنی در آن دوره المپیك هم برای تسكین و هم برای بازتوانی بعد از مسابقات مورد استفاده قرار گرفت و نتایج خوبی هم داشت.
زارعیان افزود: در یك نمونه دیگر از بررسی هایمان مشاهده كردیم كه عملكرد یك تیرانداز، قبل و بعد از گرفتن ماساژ تا چه اندازه تغییر داشته و جابجایی ركورد اتفاق افتاده است، بدون این كه هیچ چیز در آزمایش ها نشان دهد.
این محقق طب سنتی با بیان اینكه طب سنتی دستورهای تغذیه ای نیز دارد و در عین حال توصیه های آن فراتر از موضوع كالری است، گفت: مثلا طراحی نوشیدنی هایی كه قبل یا بعد از ورزش استفاده شود كه هم عوارض كبدی نداشته باشد و هم جبران ضعف ورزشكار را بكند و یا تهیه غذاهایی كه به واسطه هضم، فشاری به دستگاه گوارش وارد نیاورد، حین و بعد از ورزش و هم این كه جبران ضعف را بكند با شیوه های طب سنتی، قابل انجام هستند و می توانند در بازدهی ورزشكاران تاثیر زیادی داشته باشند.
دبیر انجمن تحقیقات طب سنتی ایران، اهمیت خواب و روحیات ورزشكاران را نیز در بازدهی آنها گوشزد كرد و گفت: عمده ترین اتفاقی كه برای ورزشكاران می افتد، به ویژه در سطح مسابقاتی مانند المپیك، بحث افزایش اضطراب است و در واقع، مهم ترین عاملی كه روی ركوردگیری و عملكرد ورزشكاران تاثیر می گذارد، صرف نظر از مباحث خوراكی و تمرینی، مباحث روانی است و انجام برخی كارهای ساده مثل ماساژ بر كاهش اضطراب، اثر اثبات شده دارد.
وی خاطرنشان كرد: برخی غذاها نیز روی افزایش استعداد فرد برای اضطراب موثر هستند و تاثیر برخی داروهای گیاهی بر كاهش اضطراب نیز در طب سنتی، ثابت شده است.
زارعیان ادامه داد: یك موضوع مهم دیگر هم مساله خواب ورزشكاران است زیرا این افراد در مسابقات بین المللی، به واسطه اضطراب یا تغییرات آب و هوایی، عمدتا دچار مشكلات خواب می شوند كه با یك سری دستورات حفظ سلامتی می توان این مشكلات را كاهش داد و برای نمونه، نوع و نحوه نوشیدن و خوردن و یك سری كارهای جانبی مثل ماساژ كف پا یا روی پا، كاهش اضطراب فرد و خواب بهتر را برای آنها به همراه خواهد داشت.

** لزوم رعایت احتیاط در به كارگیری طب مكمل و جایگزین توسط ورزشكاران
با این همه، شماری از صاحبنظران هنوز با تردید به اهمیت كاربرد طب سنتی در ورزش می نگرند و خواستار احتیاط بیشتر ورزشكاران در استفاده از این روش ها هستند كه دكتر 'حامد عباسی' عضو هیات علمی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی یكی از این صاحبنظران است.
عباسی كه متخصص آسیب شناسی ورزشی و حركات اصلاحی است، در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا به جنبه های مختلف این موضوع پرداخت و گفت: به طور كلی، ورزشكاران حرفه ای به دنبال ركوردشكنی و بهبود عملكرد خود هستند و برای رسیدن به این هدف، دست به كارهای مختلفی می زنند كه در یك طرف پیوستار، دوپینگ های خیلی واضح قرار می گیرد.
وی افزود: به لحاظ عملكردی، ورزشكاران بعد از مدتی دچار ركود می شوند و حتی بعد از 6 ماه تمرین مداوم، همان ركورد قبلی را تكرار می كنند و برخی به دنبال این برمی آیند كه به هر نحو ممكن، ركورد خود را ارتقا دهند.
عباسی یادآور شد: از قدیم، ورزشكاران كسانی بوده اند كه به دنبال روش های خاص و ویژه ای برای جابجایی ركورد المپیك و مسابقات جهانی و یا گرفتن مدال بودند و اكنون نیز در طیف های مختلف، انواع طب مكمل و جایگزین همچون طب سوزنی، همیوپاتی، تغذیه های خاص، تصویرسازی ذهنی و حتی هیپنوتیزم را استفاده می كنند كه طب سوزنی و بادكش كردن، در كشور ما شناخته شده تر هستند.
وی به استفاده چینی ها از روش هایی مانند تصویرسازی ذهنی برای آرام سازی ذهن ورزشكار، قبل از رقابت های ورزشی اشاره كرد و گفت: افزون بر این، رژیم های تغذیه ای نیز به وفور در میان ورزشكاران مشاهده می شود و استقبال زیاد از این روش ها به خاطر این است كه ورزشكار، فكر می كند این روش ها به خاطر طبیعی بودن، دوپینگ نیست.

**تاثیر استفاده از طب مكمل روی ورزشكاران، روانی یا واقعی
عضو هیات علمی پژوهشگاه تربیت بدنی با بیان این احتمال كه ارتقای عملكرد ورزشكار از طریق مصرف یك غذا یا نوشیدنی مخصوص، گرفتن یك ماساژ خاص یا بادكش كردن قبل از ورزش، شاید هیچ پشتوانه علمی هم نداشته باشد، گفت: در این شرایط ، استفاده از این روش ها یك حالت 'گول دارو' یا 'پلاسبو' Placebo دارد چون ورزشكار برای خود یك حالت روانی متصور شده است كه بعد از این كار، حتما یك افزایش ظرفیت خواهم داشت و یك باور جدید برای خودش ایجاد می كند.
وی تاكید كرد: در میان اعمال طب سنتی، تاثیرگذاری برخی شیوه ها مثل ماساژ یا طب سوزنی ثابت شده است و محققان، عملكرد ورزشكاران مختلف را قبل و بعد از استفاده و همچنین با گروه های كنترل، مشاهده و مقایسه كرده اند و بررسی های علمی، اثرگذاری این شیوه ها را ثابت كرده است به گونه ای كه الان، ماساژ دیگر جزو طب مكمل نیست و سه طیف ماساژ برای ورزشكاران در مراحل قبل، حین و بعد از فعالیت ورزشی اجرا می شود كه برای آماده سازی رقابت یا بازتوانی برای ادامه رقابت ورزشكار درنظر گرفته می شود.
به گفته عباسی، بعضی روش ها كه هنوز به صورت آزمایش و خطا است، می تواند دستمایه پژوهش های آینده باشد و در صورت تایید علمی به ورزشكاران توصیه شود.
وی در عین حال به آسیب های ناشی از ورزش حرفه ای اشاره كرد و گفت: ورزش حرفه ای به طور كلی و حتی بدون دوپینگ، آسیب های خاص خود را دارد چه به لحاظ فیزیكی و چه به لحاظ روانی، زیرا ورزشكاری كه می خواهد نفر اول دنیا در یك رشته باشد بسیاری از سختی ها را به جان می خرد، سن فیزیولوژی مفصلی و سن فیزیولوژیك بدنش را بالا می برد و اگر دوپینگ هم انجام دهد، علاوه بر تبعات ورزش حرفه ای، متحمل عوارض فراوان دوپینگ هم خواهد شد.
عباسی یادآور شد: با توجه به محرومیت تیم های ورزشی برخی كشورها در المپیك امسال، ورزشكاران ترجیح می دهند از برخی روش های سنتی كه فكر می كنند خطرآفرین نیست، استفاده كنند و فعلا طب سنتی، جزو روش های سالمی است كه افراد برای عملكرد بهتر به آن رو اورده اند.
این پژوهشگر علوم ورزشی، نقش تفاوت های فردی در استفاده از روش های طب مكمل را مورد توجه قرار داد و گفت: البته در این میان، نباید نقش تفاوت های فردی را نادیده گرفت زیرا به عنوان مثال، مصرف یك نوشیدنی ممكن است به رفع خستگی یك نفر كمك كند ولی برای یك فرد دیگر هیچ تاثیری نداشته باشد یا به لحاظ فردی، برخی روش ها همچون حجامت یا ماساژ احساس خوبی را در تعدادی از افراد ایجاد كند ولی از نظر علمی هم امر ثابت شده ای نباشد.
عباسی به ورزشكاران توصیه كرد برای بهبود عملكرد خود از روش هایی استفاده كنند كه راستی آزمایی شده و به لحاظ علمی، اثبات شده باشد و با رویكردی محافظه كارانه و به دور از تقلید در این زمینه عمل كنند.
در حالی كه دكتر عباسی از ضرورت رعایت احتیاط ورزشكاران در به كار گیری طب مكمل و شخصی بودن تاثیرات آن سخن می گوید، دكتر زارعیان معتقد است در صورت عمل به توصیه های طب سنتی، زمانی كه فرد به خاطر افزایش سن، ورزش را كنار می گذارد، عوارض ترك ورزش، كمتر در وی بروز می كند؛ اما از سوی دیگر، تصاویر ورزشكاران المپیكی در ریو با دایره های كبود بادكش بر بدن آنها در شبكه های مجازی دست به دست می چرخد.
گزارش از: زینب كارگر
علمی**1055**2017