دریای خزر حال و روز خوشی ندارد

دریاچه خزر كه حدود 370 هزار كیلومتر مربع وسعت دارد و به عنوان بزرگترین دریاچه جهان به ان دریا نیز می خوانند ، هم اینك بر اثر وضعیت اب و هوایی و كاهش ابهای ورودی به این دریا در حال تحلیل رفتن است .
از سوی دیگر افزایش الودگیهای محیط زیستی ناشی از دخل و تصرفات انسانی ، برداشت هرج و مرج گونه نفت ، افزایش كشورهای حاشیه از دو به پنج كشور وبی نظمی ، عدم نظارت و پایش محیط زیستی متشكل از سوی این كشورها باعث شده تا این دریا به شدت الوده شود كه تبعات بسیاری برای ساكنان حاشیه ان داشته و از ملموس ترین ان تخریب محیط زیست انسانی و كاهش صید ماهیان خاویاری و استخوانی است.
20 سال عقب گرد سطح آب خزر
مدیر مركز مطالعات و تحقیقات دریای خزر مستقر در مازندران از پایین آمدن آب دریای خزر به عنوان یكی از نگرانی های این دریا نام برد و گفت كه در 180 سال اخیر كاهش چهار متری آب این دریا رخ داده است .
داریوش یوسفی كبریا در گفت وگو با خبرنگار ایرنا به شتاب گیری پایین آمدن آب دریای خزر در سال های اخیر اشاره كرد و افزود : 140 سانتی از این پایین آمدن آب دریای خزر مربوط به 20 سال اخیر است .
وی ادامه داد : از دست دادن یك سانتی متر آب دریای خزر معادل از دست رفتن یك سانتی متر تامین آب شرب مورد نیاز استان های مازندران ، گیلان و گلستان است .
***گرمایش جهانی زمین عامل اول و آخر نوسان آب
مدیر مركز مطالعات و تحقیقات دریای خزر از گرمایش جهانی زمین به عنوان اصلی ترین و مهمترین عامل تاثیر گذار بر چالش پایین آمدن آب دریای خزر نام برد و افزود : نتیجه معكوس میان افزایش دما وكاهش ذخایر آبی اثرات خود را بر این دریا گذاشته است .
وی كه از نتیجه این اثرات با عنوان ' تبعات شدید ' نام می برد ، ادامه داد : خشك شدن خلیج گرگان در منطقه شرق این دریا بر اثر كاهش اب باعث شده تا رسوبات جمع شود .
یوسفی كبریا در توصیف نوع رسوباتی كه در حال شكل گیری در این خلیج است ، گفت : حالت این رسوبات گلی و متشكل از خاك های رس و ریزدانه است .
***كانون جدید ریزگردها در كشور
وی سرنوشت پیش روی خلیج گرگان را همردیف با دریاچه ارومیه اعلام كرد و افزود : با تشكیل این رسوبات نگرانی جدید تر در حوزه محیط زیستی در كشور به نام ریزگردهای خلیج گرگان تشكیل شده است .
مدیر مركز مطالعات و تحقیقات دریای خزر ادامه داد : با خشك شدن تدریجی و تداوم این روند در خلیج گرگان مشكلات بزرگ ریزگردها كه در غرب كشور ایجاد شد این منطقه از شمال كشور را نیز تهدید می كند .
وی پیكان آسیب ریزگردهای خلیج گرگان بر بدنه كشاورزی بخش هایی از نوار شمالی كشور اعلام كرد .
***ساخت و سازها ، پیش روی های خطرساز
یوسفی كبریا به دیگر چالش دریای خزر اشاره كرد و گفت : پسروی آب دریای خزر زمینه ساز پیش روی های دست ساخت انسان ها از نوع ساخت وساز شده است .
وی ادامه داد : عقب نشینی آب دریای خزر و افزایش ساحل دریا باعث شده تا جولانگاه جدید تغییر كاربری و ساخت و سازها ایجاد شود .
به گفته مدیر مركز مطالعات و تحقیقات دریای خزر ساخت و ساز در سواحل زمینه ساز بروز تهدیدات زیست محیطی و سرازیر شدن پساب های خانگی شده است .
براساس آمارهای رسمی سواحل ایرانی دریای خزر با تولید سالانه بیش از 400 میلیون متر مكعب فاضلاب مواجه است .
وی عزم همگانی برای حفظ و نگهداشت دریای خزر را ضروری دانست وادامه داد : دریایی كه مرز و منافع مشترك میان كشورهای آذربایجان، ایران، تركمنستان، قزاقستان و روسیه است باید اقدامات مشتركی برای ان صورت بگیرد .
یوسفی كبریا افزود : امضای 'كنواسیون تهران' و لازم الاجرا شدن آن به عنوان یك واقعه مهم زیست محیطی برای این دریا است
به گفته وی كشورهای حاشیه دریای خزر باید به این تعهدات پایبند باشند و این پایبندی مسائل مفاد تعهدنامه می بایست از سوی دستگاه های اجرایی مرتبط برای حفظ زیست محیطی آن عملی شود .
مدیر مركز مطالعات و تحقیقات دریای خزر پای ثابت و مهم برای حفاظت از دریای خزر را مردم دانست و ادامه داد : رعایت نكات بهداشتی و پرهیز از دفع فاضلاب ها و زباله در این دریا در این روند تاثیرگذار است .
***بازتاب های زیست محیطی آلاینده های دریای خزر
مدیر كل محیط زیست مازندران تغییرات اقلیم و نوسانات آب دریای خزر را با اثرگذاری گسترده ای خطاب كرد كه می تواند بر اقتصاد، فعالیت های كشاورزی، واحدهای صنعتی، تصفیه فاضلاب، آب شیرین كن ها ، خطوط ارتباطی و واحدهای مسكونی مستقر در منطقه تاثیر بگذارد .
ناصر مهردادی ورود فاضلاب و پسماند در حاشیه دریای خزر را به عنوان معضل پیش رو و همیشگی برشمرد و ادامه داد : ورود حجم بالای فاضلاب اعم از شهری، صنعتی و كشاورزی به این دریا ، گونه های جانوری موجود در آنرا تهدید می كند.
وی متولی جمع آوری زباله و فاضلاب در سواحل دریا براساس چهارچوب و شرح وظایف اداره كل محیط زیست ندانست و گفت : هرچند بر این روند نظارت و كنترل لازم از سوی این نهاد صورت می گیرد .
مهردادی به نزدیكی زیاد چند شهر بزرگ مازندران به دریا به عنوان مساله پیش روی این دریا نام برد و ادامه داد : قرار داشتن این شهرها منجر به دپوی زائد الوصف زباله ها می شود .
وی كه به طور نمونه میزان زباله تولیدی شهر محمودآباد یكی از شهرهای مسافر پذیر و ساحلی مازندران را روزانه كمی بیشتر از 50 تن اعلام كردو ادامه داد : با توجه به مسافر پذیر بودن این شهر زباله تولیدی روزانه تا چندین برابر در ایام تعطیلات و حضور مسافران اضافه می شود .
وی افزود: بنابراین به صورت غیر مستقیم حجم بسیار زیادی از فاضلاب و شیرابه زباله را به دریای خزر وارد می كنیم كه یك فاجعه زیست محیطی برای این دریا است.
به گفته كارشناسان با توجه به نوپایی كشورهای حاشیه خزر و تلاش این كشورها برای توسعه به هر قیمت و از سوی دیگر هرج و مرج ناشی از نبود نهادهای نظارتی ، حجم عظمیی از زباله انسانی و ساخت و ساز در ساحل در این كشورها نیز دریای خزر را تهدید می كند.
حوضه آبریز دریای خزربا وسعت سه و نیم میلیون كیلومترمربع در محدوده كشورهای آذربایجان، قزاقستان، روسیه، ایران و تركمنستان قرار گرفته است.
بیش از 130 رودخانه به این دریا منتهی می‏شوند كه در میان آنها رودخانه ولگا در روسیه از نظر رژیم آبدهی مهمترین رودخانه در حوضه دریای خزر بوده و رودخانه كورا در آذربایجان از نظر درجه اهمیت در اولویت دوم قرار دارد.
كشورهای حاشیه دریای خزر در سال 1382 كنوانسیون منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریای خزرموسوم به 'كنوانسیون تهران' را امضاء كردند و از 21 مردادماه 1385 لازم الاجرا شدن این معاهده را به عنوان یك واقعه مهم زیست محیطی جشن می گیرند.
مشكلات و چالش های پیش روی این اكوسیستم مهم طبیعی پنج كشور جهان هرچند با نامگذاری روزی با عنوان روز دریای خزر نمی تواند رفع شود اما نامگذاری یك روز به نام این دریا تلنگری به وجدان های مردم كشورهای حاشیه این دریا برای حفظ آن است .
2096/1899
گزارش از فاطمه قنبری قادیكلایی