مسجد الاقصی؛ نماد وحدت و پایداری در جهان اسلام

موضوع فلسطین را می توان از جمله مهمترین مسایل مسلمانان جهان و در صدر توجه آنان دانست؛ سرزمینی كه بیش از شش دهه مورد تجاوز رژیم صهیونیستی قرار گرفته است و مسجدالاقصی به عنوان قبله نخست مسلمانان از درجه اهمیت بالایی نزد مسلمانان برخوردار است و همین میزان اهمیت چشمگیر آن باعث شد تا این مكان مقدس بارها مورد حمله نیروهای رژیم صهیونیستی قرار گیرد. البته این مكان مقدس بنا به دلایل گوناگون برای پیروان دین های مختلف ازجمله مسلمانان، مسیحیان و یهودیان حایز اهمیت است. مسلمانان بر این اعتقادند كه مسجدالاقصی محل عروج پیامبر اسلام(ص) بود. مسیحیان آن مكان را محل به صلیب كشیده شدن مسیح(ع) می دانند و یهودیان نیز آن را ساخته شده بر فراز معبد سلیمان نبی(ع) می پندارند.
نقش این بنای تاریخی در ایجاد وحدت و یكپارچگی جهان اسلام موجبات نگرانی دشمنان اسلام را فراهم كرده است. بدون شك، دشمنان اسلام از هر نماد و نهادی كه سبب اجماع و تقویت مسلمان شود هراس دارند. مسجدالاقصی نیز به عنوان یكی از این نمادهای تاریخی و تاثیرگذار جهان اسلام، بر ترس دشمنان افزوده است.
همین امر سبب شد تا نیروهای رژیم صهیونیستی با به آتش كشیدن مسجدالاقصی یكی از وحشیانه ترین رویدادهای تاریخ را به نام خود ثبت كنند. از این رو به مناسبت این رخداد غم انگیز،٢١ تا ٢٧ آگوست(30 مرداد تا ٦ شهریور) به عنوان «هفته جهانی مساجد» نامگذاری شده است. از آن واقعه به بعد، هر چه فشار صهیونیست ها بر مسلمانان این ناحیه بیشتر می شود، شاهد برپایی نماز جمعه هایی باشكوه تر از طرف مسلمانان در این مسجد هستیم.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به مناسبت روز جهانی مسجد با «اصغر شكری مقدم» استاد، نویسنده و كارشناس مسایل سیاسی به گفت وگو پرداخت.
- در ادامه متن كامل گفت و گو آمده است:
**ایرنا: چه عواملی موجب شد تا 21 آگوست به عنوان روز جهانی مسجد نامگذاری شود؟
*** شكری مقدم: رژیم صهیونیستی از سال 1967 میلادی تا به امروز بارها به مسجدالاقصی حمله كرده است و این حمله ها هنوز هم ادامه دارد. یكی از مهم‌ترین حملات در 21 آگوست 1969 (30 مرداد 1348) اتفاق افتاد. در این حمله، مسجدالاقصی به وسیله یهودیان افراطی به آتش كشیده شد. این آتش سوزی نابودی منبری بسیار ارزشمند از چوب و عاج كه «صلاح الدین» فرمانده مسلمان از آلپو آن را فرستاده بود، را به دنبال داشت. روز جهانی مسجد هم به دلیل همین حمله نام‌گذاری شد.
**ایرنا: هدف رژیم صهیونیستی از حمله های مداوم به مسجدالاقصی چیست؟
*** شكری مقدم: حمله به مسجدالاقصی به تنهایی برای رژیم صهیونیستی هدف محسوب نمی‌شود بلكه هدف اصلی این رژیم تسلط تام و تمام بر مسجدالاقصی، تخریب همه نمادهای اسلامی این مسجد و تبدیل آن به مكانی مقدس برای صهیونیست‌ ها است. برای درك علت های این دست‌اندازی ‌ها و حمله های رژیم صهیونیستی، باید به چند مساله توجه كنیم كه عبارتند از: نخست، روند تاریخی تشكیل رژیم صهیونیستی و دوم، جایگاه مسجدالاقصی برای ادیان اسلام، مسیحیت و یهودیت.
**ایرنا: در ارتباط با نخستین دلیل یعنی روند تاریخی تشكیل رژیم صهیونیستی، این روند به چه شكلی انجام گرفت؟
*** شكری مقدم: نخستین دلیل دست‌ اندازی و حمله رژیم صهیونیستی به مسجدالاقصی، محدودیت ژئوپلتیكی(جغرافیای سیاسی) این رژیم با توجه به روند غاصبانه‌ تشكیل آن است. با مهاجرت گسترده یهودیان به سرزمین‌ های فلسطینی در طول سال های 1919 تا 1948 میلادی و با آسان سازی شرایط این مهاجرت از طرف بریتانیا كه در آن زمان بر سرزمین ‌های فلسطینی قیمومیت و سرپرستی داشت، رژیم صهیونیستی به وسیله شماری از رهبران یهودی بنیان نهاده شد.
سازمان ملل متحد در 29 نوامبر 1947 میلادی طرح تقسیم سرزمین ‌های فلسطینی به دو دولت فلسطینی و اسراییلی در كنار یكدیگر را تصویب كرد، طرحی كه از همان ابتدا با موافقت فلسطینی ها همراه نبود و به این ترتیب زمینه ایجاد درگیری میان دو طرف فراهم شد. بر مبنای طرح یاد شده شهر استراتژیك(راهبردی) و كلیدی بیت‌المقدس كه یهودی‌ ها آن را اورشلیم می‌نامند، شهری بین‌المللی به شمار می رفت كه زیر سلطه هیچ یك از دو طرف قرار نمی‌گرفت. به این ترتیب، 52 درصد از خاك فلسطین در اختیار صهیونیست ها و 48 درصد متعلق به مردم فلسطین بود. پس از آن درگیری ‌های این رژیم و فلسطین شروع شد. درگیری‌ های فزاینده از نوامبر 1947 تا می 1948 میلادی ادامه یافت، اما برتری تسلیحاتی رژیم اسراییل در كنار نیروهای كارآزموده آن ‌ها كه تجربه حضور در لشكرهای دولت های متفق(متفقین) در جنگ دوم جهانی را دارا بودند، سرانجام نتیجه جنگ را به نفع آن ‌ها تغییر داد و همین امر زمینه نخستین پیروزی رژیم صهیونیستی را فراهم آورد.
**ایرنا: درگیری های این رژیم در بدو پیدایش با دیگر كشورهای منطقه از جمله مصر چرا و چگونه شكل گرفت؟
*** شكری مقدم: در 1956 میلادی رژیم صهیونیستی با پشتیبانی مستقیم بریتانیا و فرانسه، جنگی علیه حكومت «جمال عبدالناصر» در مصر آغاز كرد؛ جنگی كه علاوه بر تصرف بسیاری از مناطق فلسطینی به تصرف صحرای بزرگ سینای مصر نیز منجر شد. نگرانی از اقدام های احتمالی جمال عبدالناصر و بهره‌گیری از خصومت ایجاد شده میان لندن و قاهره به دلیل ملی اعلام شدن كانال سوئز این رژیم را بر آن داشت تا به مصر حمله كند. فرانسوی ها و بریتانیایی ها مستقیما وارد نبرد شدند و نیروهای چتربازشان در كوتاه مدتی كانال سوئز را به اشغال درآوردند. البته تهدید شوروی مبنی بر حمله اتمی به لندن و پاریس تا میزانی موجب عقب نشینی دولت های مهاجم شد.
با این حال و با وجود خصومت های صورت گرفته در خلال دو دهه پس از شكل گیری رژیم صهیونیستی، هم چنان شهر استراتژیك بیت‌المقدس دوپاره بوده و بخش شرقی آن در اختیار نیروهای فلسطینی (كه تحت قیومیت دولت اردن بودند) و بخش غربی آن در اختیار صهیونیست‌ها قرار داشت. در 1967 میلادی و با ایجاد جنگ موسوم به جنگ شش روزه، صهیونیست‌ها به منظور پیش دستی به حمله‌ احتمالی جمال عبدالناصر به صورت همزمان جنگی را علیه مصر، سوریه، اردن و لبنان آغاز و در كمتر از شش روز مناطقی وسیع از این چهار كشور را تصرف و شكست سنگینی را بر ارتش های عربی تحمیل كردند. در خلال جنگ فوق بیت‌ المقدس شرقی كه در كنترل اردنی‌ ها و فلسطینیان بود به طور كامل به تصرف رژیم صهیونیستی درآمد و تا امروز اشغال این شهر مقدس ادامه داشته است.
**ایرنا: آخرین تلاش های رژیم صهیونیستی برای الحاق قانونی بیت المقدس به خاك خود تصویب این طرح در پارلمان این رژیم بود. این امر چه نتیجه ای به دنبال داشت؟
*** شكری مقدم: در سال 1980 میلادی پارلمان رژیم صهیونیستی با تصویب یك طرح، بیت‌المقدس را به طور رسمی جزیی از خاك این رژیم قلمداد كرد اما این اقدام هیچ گاه از طرف جامعه جهانی حتی آمریكا به رسمیت شناخته نشد. شورای امنیت سازمان ملل متحد با صدور قطعنامه 478 خواستار خروج رژیم صهیونیستی از بیت‌المقدس شرقی شد، امری كه هرگز صهیونیست‌ها آن را قبول نكردند و موجب شد كه با این تصمیم موافقت نكنند.
با نگاه به تاریخ تشكیل رژیم صهیونیستی در می‌یابیم كه یكی از اهداف این رژیم از حمله به مسجدالاقصی صهیونیزه كردن این مكان مقدس و دور كردن مسلمانان از آن بوده است. كه به باور خود، با این كار از تنگناهای ژئوپلتیك خود كاسته و بر مهم ‌ترین بخش از سرزمین فلسطین مسلط می شوند.
**ایرنا: شما علت دوم حمله نیروهای رژیم صهیونیستی به مسجدالاقصی را بُعد تقدسی و اهمیت مذهبی این مكان عنوان كردید. این موضوع از چه درجه اهمیتی برای رژیم صهیونیستی برخوردار است؟
*** شكری مقدم: همان طور كه پیش تر اشاره شد، دلیل دوم حمله رژیم صهیونیستی به مسجدالاقصی اهمیت این مكان مقدس برای دین اسلام، مسیحیت و یهودیت است. مسجدالاقصی نخستین قبله مسلمانان محسوب می‌شود كه اعتقاد دارند عروج پیامبر در آنجا صورت گرفته است. مسیحیان معتقدند كه پیامبرشان پس از به صلیب كشیده شدن در این مكان غسل داده شد. علاوه بر آن كلیسای مقدس مسیحیان (كلیسای قیامت) نیز داخل شهر كهن بیت‌المقدس قرار دارد. آن‌ گونه كه در بیشتر روایت‌ های مسیحی آمده است، حضرت عیسی(ع) را همین‌ مكان، در «جلجتا» یا تپه «كال‌ وری»، به صلیب كشیدند، آرامگاه و رستاخیز او نیز همین شهر بوده است. شهر بیت‌المقدس در كنار صفاد، حبرون و طبریه جزو چهار شهر مقدس یهودیان محسوب می شود. صهیونیست ها جهت توجیه اشغال این مكان مقدس به وعده های داده شده در تورات مبنی بر آنكه این سرزمین در اختیار قوم بنی اسراییل است اشاره می‌ كنند، در ضمن آنها مدعی اند كه هزاران سال پیش دولت هایی در این منطقه به نام اسراییل و یهودا بنا شده بود كه آنها ادامه دهنده راه این دولت ها هستند.
افزون بر این، یك جریان مسیحی- صهیونیستی در آمریكا شكل گرفته كه اعتقاد دارد ویرانی مسجد الاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان به جای این مسجد، شرط ظهور حضرت مسیح (ع) است و بدون ساخت معبد سوم، مسیح هرگز ظهور نمی كند. این جریان به ویژه گروهای تندرو صهیونیسیت وابسته به آن اعتقاد دارند كه خرابه های معبد نخست و دوم سلیمان در زیر مسجد الاقصی است و برای ساخت دوباره این معبد راهی جز ویرانی قبله نخست مسلمانان وجود ندارد. با توجه به همین اعتقاد، پیروان این جریان صهیونیستی هزینه های هنگفتی را در سازمان ‌های افراطی صهیونیستی مانند «عطیرات كوهانی» می كنند كه یهودی كردن قدس و تخریب مسجد الاقصی هدف اعلام شده آنها است.
رژیم صهیونیستی با توجه به دلایل گفته شده از زمان اشغال كامل بیت ‌المقدس شرقی در 1967 میلادی تا امروز با اعمال تغییراتی گسترده در سطح شهر تلاش كرد با اخراج فلسطینی‌ها و ساخت شهرك ‌های یهودی در قلب بیت ‌المقدس شرقی زمینه ادغام آن با بیت‌المقدس غربی (اورشلیم) فراهم آمد. صهیونیست ‌ها مدام از اورشلیم به عنوان پایتخت خود نام می‌برند و تلاش دارند با ایجاد تغییرات در شهر و انتقال وزارتخانه‌ها و سفارتخانه‌ها به آنجا به اقدام های خود مشروعیت بخشند.
**ایرنا: آیا حمله به مسجدالاقصی می‌تواند نشانه هراس صهیونیست‌ها از این مكان به عنوان پیونددهنده مسلمانان جهان باشد؟
***شكری مقدم: مسجدالاقصی برای همه مسلمانان در سراسر جهان اهمیت ویژه‌ای دارد و صهیونیست‌ ها به هیچ عنوان تمایل ندارند با نخستین قبله‌ مسلمانان و یكی از چند مكان مقدس آنان هم مرز باشند. در نظر رژیم غاصب اسراییل؛ فلسطین و مسجد الاقصی، نمادی بسیار قوی برای پیوند مسلمانان و اتحاد آن‌ها علیه این رژیم محسوب می‌شود. بنابراین، رژیم صهیونیستی نهایت تلاش خود را بكار بست كه این نماد مقدس مسلمانان را به كلی از میان برده و نمادهای مقدس صهیونیستی را جایگزین آن كند.
**ایرنا: ارتكاب چنین جنایتی از طرف صهیونیست ‌های تندرو چه پیامدهایی برای این رژیم در پی داشت؟
***شكری مقدم: حمله رژیم صهیونیستی به مسجدالاقصی و در پی آن سوختن حدود یك سوم مسجد، باعث نفرت افكار عمومی از این رژیم غاصب در سطح جهان شد و این حمله به شكل گیری گروه‌های مبارز فلسطینی علیه رژیم صهیونیستی انجامید و درگیری‌های بیشتری با این رژیم صورت گرفت. در سطح منطقه نیز برخی از دولت ‌های محافظه ‌كار عرب به سفاك(ستمگر) بودن این رژیم اعتراف كردند.
**ایرنا: با توجه به اینكه سالروز این حمله وحشتناك روز مساجد نام گرفته است، كارویژه‌ های مساجد در كشورهای اسلامی چیست و چگونه می‌توان از این موضوع بهره گرفت؟
***شكری مقدم: مسجد از دیرباز در زندگی مسلمانان نقش محوری داشته و زیربنای شكل گیری تمدن اسلامی محسوب می شود. مساجد در نظام سیاسی ـ اجتماعی مسلمانان فقط كاركرد عبادی و مذهبی نداشته، بلكه دارای كاركردهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و ... بوده اند. پیامبر اسلام (ص) پس از مهاجرت به مدینه نخستین كاری كه انجام دادند ساخت مسجد بود. در زمان پیامبر مسجد نه تنها مكانی دینی بلكه مكانی اجتماعی و سیاسی نیز محسوب می‌شد. بسیاری از شور و مشورت‌های پیامبر (ص) با اصحاب خود در مسجد صورت می پذیرفت. در مجموع مساجد در كشورهای اسلامی دارای نقش ‌ها و كارویژه ‌های بسیاری است كه از جمله مهم ترین آنها می توان به نقش نمادین مساجد در میان مسلمانان از زمان های نخست معرفی اسلام و ایجاد وحدت در جوامع اسلامی اشاره كرد. همچنین مسجد در ایجاد ارتباط اقشار مختلف جامعه با یكدیگر نقش كلیدی دارد؛ از مسجد می‌توان برای بهره‌گیری از حمایت‌ ها و پشتیبانی‌ ها بدون نیاز به دولت‌ های حاكم استفاده كرد كه این كاركرد را در جریان شكل ‌گیری انقلاب اسلامی می‌توان به روشنی دید. ایجاد فرهنگ، هویت مشترك و بسیج منابع عقیدتی و ارزشی از دیگر كاركردهای مساجد به شمار می رود. این نهادها می توانند در جامعه‌پذیری سیاسی نقش بسیار موثری ایفا كنند. یكی از ویژگی های مسجد كه در انقلاب اسلامی نیز به صورت بارزی جلوه گر شد، این بود كه تمامی اقشار جامعه از هر صنف و گروه، در مسجد حضور می یافتند و از برنامه‌ های آن استفاده می‌كردند. در واقع مسجد از آنجا كه خانه خداست و به هیچ گروه، طبقه و حزب خاصی بستگی ندارد، در آن همیشه به روی مردم باز است و هر فردی می تواند متناسب با نیاز خود از برنامه های مذهبی، سیاسی، آموزشی و ... آن استفاده كند. ورود به مسجد نه كارت عضویت می خواهد و نه هیچ ویژگی خاصی از جمله سن، جنس، سطح سواد، طبقه اجتماعی و ... این ویژگی منحصر به فرد باعث شد كه مسجد در مقایسه با نهادهای سیاسی ـ اجتماعی مدرن از جمله احزاب، تشكل های سیاسی، اتحادیه های صنفی و ... از جذابیت بیشتری برخوردار شود و به عبارتی دسترسی ساده به آن بیشتر از سایر نهادها است.
**ایرنا: مسلمانان جهان تاكنون از مساجد به عنوان مركز وحدت اسلامی و تبلور اخلاق و زندگی اسلامی چه بهره‌هایی برده‌اند؟
***شكری مقدم: یكی از مهم‌ترین پایگاه‌ های وحدت مسلمانان مساجد هستند. مسجدالاقصی خود به نمادی برای وحدت مسلمانان علیه رژیم صهیونیستی تبدیل شده و سال‌ ها است، فلسطینیان با محوریت مسجدالاقصی علیه این رژیم غاصب مبارزه می‌كنند. همین طور مسجدالاحرام باعث وحدت و گردهم آمدن تمام مسلمانان و بدنبال آن وحدت و خودسازی می‌شود؛ هرچند در بعضی از برهه‌های زمانی اقدام های آل سعود به این وحدت خدشه وارد می‌كند.
*گروه اطلاع رسانی(مریم سیدان)
پژوهشم**9368**9131