سه دهه فاصله ایران تا خشكسالی كامل

به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، خشكسالی و كمبود آب در ایران به دلیل شرایط خاص جغرافیایی كشورمان كه در منطقه نیمه خشك قرار دارد، یك واقعیت اقلیمی است و با توجه به روند روزافزون نیاز بخش های مختلف از جمله كشاورزی و صنایع به آب این مشكل شدیدتر نیز خواهد شد.
بـه طوری كـه بـر اسـاس گزارش موسسه تحقیقات فنی و مهندسی كشاورزی از موسسـه بیـن المللـی مدیریـت آب (IWMI)، كشور ایـران بـرای حفـظ وضـع فعلـی خـود تـا سـال 2025 بایـد بتوانـد 112 درصد بـه منابـع آب قابـل اسـتحصال خـود اضافه كند، كه البته این امر بـا توجه به پتانسـیل ها و نیازهـای روزافـزون بخش هـای كشـاورزی، شـرب، صنعـت و حفاظت از سـایر منابع زیسـتی بسـیار مشـكل اسـت.
بنابراین در چنین شـرایطی یكـی از راهكارهای موثـر و عملی اسـتفاده بهینـه و صرفه جویی در مصـرف آب به خصوص بخش كشاوزی است كه مدیریـت مصـرف آب در این بخش در حفظ و صیانت از ذخائر آبی بسیار موثر و راهگشا است.
موضوعی كه البته مورد تاكید دكتر هدایت فهمی معاون مدیركل دفتر برنامه ریزی كلان آب و آبفای وزارت نیرو در گفت و گو با خبرنگار گروه علمی ایرنا است، وی معتقد است: با صرفه جویی فقط 10 درصد از آب مورد استفاده در بخش كشاورزی كه به گفته وی بین 90 تا 92 میلیارد متر مكعب است، معادل 20 سد بزرگ كشور ذخیره سازی آب صورت خواهد گرفت.
این مقام مسئول با ابراز نگرانی نسبت به میزان واقعی كسری مخازن آب‌های زیرزمینی كشور، گفت: درحال حاضرمیزان واقعی كسری مخازن آب‌های زیرزمینی معادل 9 میلیارد متر مكعب است و در صورت ادامه این روند ظرف حداكثر سه دهه آینده آبخوان های كشور به صورت كامل خشك خواهند شد، فاجعه ای ملی كه یك یا دو دستگاه و حتی قوه مجریه به تنهایی و بدون همكاری سایر قوا نمی تواند از بروز آن جلوگیری كنند.
سفره آب (aquifer) یا همان آبخوان قسمتی از پوستهٔ زمین است كه سوراخ‌ها یا خلل و منافذ سنگ‌های آن به دنبال بارندگی های ممتد از آب اشباع شده است و با رسیدن به سطح غیرقابل تراوشی مانند سنگ‌های رسی در همان‌جا متوقف و به شكل چشمه‌سارهای مختلفی در سطح زمین آشكار می‌شود.

** خشك شدن ذخائر آبی كشور با كشاورزی غیرعلمی
به گفته این مقام مسئول، در حال حاضر از حدود 600 محدوده دشت های مطالعاتی كشور ، حدود 355 ( 58 درصد) از آبخوان دشت های كشور واقع در حدود مطالعاتی بحرانی و بحرانی ممنوعه است و دشت های مربوط به 254 محدوده مطالعاتی در حالت تعادل بوده كه تعدادی از این دشت های در حالت تعادل، فاقد پتانسیل بهره برداری مناسب است.
فهمی متوسط اضافه برداشت از آب زیرزمینی حدود 6 میلیارد مترمكعب عنوان كرد و افزود: به صورت تجمعی اضافه برداشتی برابر 200 میلیارد مترمكعب در طول 40 ساله اخیر از منابع آب زیرزمینی اتفاق افتاده است.
وی با بیان این كه كم آبی در كشورمان تاثیرات نامناسبی براشتغال مردم در برخی حوضه‌ها داشته است، به خطرافتادن معیشت مردم در پایاب زاینده رود، تعطیل شدن كشتیرانی دركارون و نابودی كشاورزی در برخی از روستاهای استان‌های فارس و كرمان و یزد دراثر خشك شدن قنوات و چاه‌ها و حتی مهاجرت ساكنین برخی از روستاها را بیانگر نقش قوی آب در حوزه اقتصاد دانست.
به گفته فهمی، بیش از یك دهه است كه كشور با خشكسالی بی‌سابقه دست و پنجه نرم می‌كند، به گونه ای كه بر اساس آمار بارندگی‌های 250 میلی‌متری كشور به 205 میلی‌متر رسیده و میزان آب تجدیدپذیر نیز از 130 میلیارد مترمكعب به 100 میلیارد مترمكعب كاهش داشته است كه از این مقدار بین 90 تا 92 میلیارد مترمعكعب آن صرف بخش كشاورزی می شود.
معاون مدیركل دفتر برنامه ریزی كلان آب و آبفای وزیر نیرو نبود الگوی بهینه مصرف آب در بخش های كشاورزی، شرب و صنعت را پدیده ای خطرناك دانست كه در 30 سال گذشته شایع شده است و با افزایش جمعیت در سه دهه گذشته این مساله تشدید شده و میانگین مجموع مصرف آب كشور به 100 میلیارد مترمكعب افزایش یافته است.
اوضاعی بحرانی كه از ورود ایران به تنش آبی حكایت دارد و نشانه های اجتماعی این بحران در برخی نقاط كشور نمایان شده است.

** مصارف آب كشاروزی باید كنترل شود
اما دكتر فهمی با بیان اینكه، ایران به دلیل جغرافیایی در منطقه نیمه خشك دنیا واقع شده است و راهی جز سازگاری شرایط خشكسالی نیست گفت: ما نمی توانیم خشكسالی را از بین ببریم بلكه باید خودمان را با این شرایط وفق دهیم.
وی با تاكید بر این كه ایران با بیش از 34 میلیون هكتار بیابان یكی از كشورهای خشك و بیابانی منطقه و جهان است، گفت: این درحالی است وجود این شرایط اقلیمی و همچنین افزایش یك تا 2 درجه‌ای گرمای زمین در سالیان اخیر در توسعه بیابان‌ها نقش مستقیمی داشته است.
وی با بیان این كه در حال حاضر منابع آب تجدیدشونده كشور از 130 میلیارد متر مكعب در سال های گذشته به كمتر از 104 میلیارد مترمكعب كاهش یافته است، گفت: این در حالی است كه بارش های كشور در مقایسه با میانگین درازمدت نیز حدود 20 درصد كاهش یافته است.
معاون مدیر كل دفتر برنامه ریزی كلان آب و آبفای وزیر نیرو گفت: در سال های گذشته 120 میلیارد تا 200 میلیارد مترمكعب اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی صورت گرفته و حجم ثابت آبخوان های كشور با كاهش قابل ملاحظه ای روبرو بوده است كه این مسئله نشست زمین در برخی از مناطق مختلف كشور را بدنبال داشته است، ضمن اینكه اضافه برداشت از آب های زیرزمینی به كاهش رطوبت خاك می انجامد و افزایش بیشتر دما را به دنبال خواهد داشت.
وی با تاكید براینكه بر مبنای شاخص فالكن مارك، ایران با سرانه مصرف به میزان هزار و 700 مترمكعب از منابع تجدیدپذیر آب به مرحله تنش آبی وارد شده است، گفت:بر اساس شاخص سازمان ملل ایران با مصرف بیش از 88 درصد منابع آب تجدیدپذیر در مرحله فوق بحرانی است و بر اساس شاخص موسسه بین المللی مدیریت آب، در مرحله بحران «مصرف متوسط تا شدید» منابع آب قرار دارد.
فهمی با تاكید براینكه حدود 90 تا 92 درصد آب شیرین كشور در كشاورزی مصرف می شود، گفت: این به دلیل اشكالات جدی موجود در بخش كشاوزی و باغداری در استفاده از سیستم های غیر اصولی آبیاری و همچنین كاشت محصولاتی است كه به لحاظ اقلیمی متناسب با وضعیت آبی كشورمان نیست.
این مقام مسئول، برنامه ریزی در خصوص رعایت الگوی مصرف در بخش كشاورزی به منظور حفظ و حراست از منابع آبی را بسیار ضروری و اثرگذار دانست و گفت: بدون سرمایه گذاری در اصلاح شیوه های آبیاری و رعایت الگوی كشت راه به جایی نخواهیم برد.
فهمی با تاكید براینكه، شرایط اقلیمی دركناربی توجهی در امه ریزی لازم در جهت رعایت الگوی مصرف آب در بخش های مختلف بخصوص كشاورزی در طول سه دهه اخیر، ایران را با بحران تنش آبی و خشكسالی مواجه كرده است، گفت: این درحالی است كه اگر تنها 10 درصد از آب در بخش كشاورزی صرفه جویی شود، معادل 20 سد بزرگ كشور ذخیره سازی آب خواهیم داشت.
وی با اشاره به اینكه كشت برخی از محصولات كشاورزی در كشور به هیچ وجه به لحاظ سهم آب بری و همچنین قیمت فروش آن در بازارهای صادراتی توجیه پذیر نیست گفت: ما باید در شرایط فعلی تنها به كشت محصولاتی مانند پسته و زعفران كه از آب بری كمتر و ارزش افزوده بسیار بالا برخوردار هستند روی آوریم.
معاون مدیر كل دفتر برنامه ریزی كلان آب و آبفای وزیر نیرو گفت:باید كشت برخی از محصولات كشاورزی كه از آب بری بالایی نیازمند می باشند را قطع كرده و در صورت نیاز این محصولات را وارد كنیم چراكه این نوع شیوه استفاده آب در مزارع كشاورزی تنها خشك شدن هرچه بیشتر منابع بسیار با ارزش آب در كشور را به دنبال خواهد داشت.
فهمی با اشاره به این كه، سهم بخش كشاورزی در صورت تحقق چشم انداز مطلوب حدود 60 میلیارد مترمكعب در سال خواهد بود افزود: برای تحقق اهداف كشاورزی در كشورارتقای توان تولید محصولات كشاورزی به ازای هر مترمكعب آب مصرفی برابر 2 كیلوگرم ضروری است.

**وقت اقدامات عملی است
معاون مدیر كل دفتر برنامه ریزی كلان آب و آبفای وزیر نیرو در ادامه با اشاره به اینكه در شورای عالی آب كه ریاست آن را رئیس جمهور عهده دار است و تاكنون 25 جلسه از برگزار شده است، تصمیمات بسیار مناسبی برای حفظ و حراست از آب های زیرزمینی گرفته شده است گفت: با اینكه تكالیف بسیاری از دستگاه ها برای مهار بحران آبی كشور روشن شده است اما متاسفانه این تصمیمات به دلائل مختلف هنوز عملیاتی نشده است.
وی با تاكید براینكه بحران منابع آبی در مناطق مختلف ایران بعنوان خطر بسیار جدی حیات سیاسی و اجتماعی كشور را همچون برخی كشورهای خاورمیانه و شمال آفریفا را تهدید می كند، خواستار توجه لازم و اقدامات عملی به منظور تغییرات اساسی در الگوی مصرف آب در بخش های مختلف از جمله كشاورزی و آب شرب شد.
فهمی با تاكید براینكه شعار صرفه جویی در مصرف آب تنها به آب شرب خلاصه نمی شود گفت: حوزه كشاورزی نیز بایستی در این راستا بعنوان یكی از بهره برداران اصلی منابع آبی كشور گام بردارد و پاسخگو باشد، ضمن اینكه اصلاح ساختار تأمین منابع و ارائه الگوی مصارف آب در تمامی بخش های كشور ضروری است.
وی در عین حال افزایش قیمت آب مصرفی را در رعایت میزان مصرف بسیار تاثیرگذار دانست و گفت: این كه گفته می شود در مصرف آب صرفه جویی شود به دلیل آن است كه هزینه تصفیه هرمتر مكعب آب برای دولت 10 هزار ریال (هزار تومان) است كه تنها 5 هزار ریال آن (500 تومان) آن از مصرف كننده دریافت می شود.
فهمی با بیان این كه توسعه شهرنشینی در دو دهه آینده و افزایش سهم آب شهری، اصلاح الگوی مصرف را ضروری ساخته است، كاهش مصرف سرانه به خصوص در طراحی‎های جدید شهری را ضروری دانست.
وی همچنین با اشاره به رشد صنعت در دو دهه آینده، نیاز به استفاده گسترده از فناوری و دانش آب برای كاهش مصرف سرانه این نعمت گرانبها به ازای تولیدات را بسیار مهم خواند و گفت: احتساب ارزش ذاتی آب از الزامات توسعه صنعتی است.
به گفته فهمی، اولویت‎بخشی به مهار آبهای مرزی، توجه به بازار و تبادل آب در منطقه، مشاركت مردم در بخش آب و اجرای برنامه‎های بهره‎برداری و مصارف آب، نقش و مشاركت مردم و سازمان‎های محلی را گسترده‎تر نموده و بهره‎برداری پایدار از آب را تضمین خواهد كرد.

**راهبردهای تدوین سیاست های آب كشاورزی
معاون مدیر كل دفتر برنامه ریزی كلان آب و آبفای وزیر نیرو همچنین با تاكید بر این كه سیاست های آب كشاورزی باید مبتنی بر سندهای خاك، آب، امنیت غذایی و انرژی كشور تدوین شود، گفت: پیاده سازی سیاست ها و تصمیمات اتخاذ شده در بخش آب در كشور بایستی به صورت ویژه و جدی مورد توجه قرار گیرد.
فهمی گفت:حذف كشت برخی از محصولات آب براز جمله برنج به جز استان های شمالی، تكمیل زیر ساخت های لازم به منظور آبیاری بهینه، تسریع در مدرن سازی و انتقال تكنولوژی كشاورزی و همچنین مدیریت صحیح الگوی كشت در كنار آبیاری قطره ای و توسعه كشت گلخانه ای، می تواند از جمله اصلی ترین برنامه های حوزه كشاورزی در حفظ و حراست از منابع آب كشور باشد.
وی اظهاركرد: هم اكنون سیاست ها و سند آب بر مبنای میزان آب تجدیدپذیر (سطحی، زیرزمینی) و همچنین آب های نامتعارف (بازیافت فاضلاب، آب شیرین كن و ...) در سطح هر دشت و رودخانه و با در نظر گرفتن آب برای محیط زیست و حفظ چرخه هیدرولوژی توسط وزارت نیرو تدوین و اعلام می شود.
فهمی با بیان این كه راهبرد امنیت غذایی با توجه به مزیت های اقتصادی محصولات كشاورزی، آب مجازی و تجارت آن و ارزش محصولات به ازای هر واحد آب مصرفی و كشت های فراسرزمینی تدوین شده است گفت: تجارت آب مجازی (میزان آب بكار رفته در یك واحد محصول كشاورزی) و ارزش آن توسط وزارت جهاد كشاورزی تعیین گردیده و محدودیت بر آن برای هر دشت اعلام می شود.
وی، توسعه كشت های آبی پاییزه، صرفه جویی در مصرف آب با جایگزینی كاشت محصولات با طول عمر كوتاه تر مثل ذرت و سیب زمینی با واریته های زودرس، جلوگیری از استفاده آبیاری به روش بارانی در مناطق با رطوبت كمتر از 60 درصد، توسعه كاشت نشاء بجای بذر، تهیه نقشه كاداستر ملی اراضی كشور، تدوین برنامه هماهنگی آب و خاك و رفع تناقضات آماری، تهیه سند راهبردی مدرن سازی در بخش كشاورزی، انجام مطالعات جامع آمایش با محوریت آب و همچنین تاكید بر یكپارچه سازی و جلوگیری از خرد شدن اراضی فعلی را از مهمترین راهكارهای حفظ منابع آبی كشور در بخش كشاورزی دانست.
فهمی همچنین پیاده سازی و به روز رسانی سند ملی آب كشاورزی، تعیین سیاست های كشت متناسب با تخصیص آب در حوضه های آبریز، تهیه و اجرایی نمودن الگوی كشت بهینه برای كل دشتهای كشور و توجه به آب مجازی، پرهیز از استفاده از آبهای شور و لب شور در كشاورزی، جلوگیری از تغییر كاربری اراضی خوب كشاورزی، تدوین و پیاده سازی برنامه های هماهنگ آب و خاك از دیگر راهكارهای مبارزه با خشكسالی عنوان كرد.

**كشاورزی ما در حال حاضر در چه شرایطی است
وزارت جهاد كشاورزی نیز به عنوان دستگاه متولی كشاورزی در كشور در سالهای اخیر به این نتیجه رسیده است كه بحران آب را باید با استفاده از روش‌ها و تجهیزات جدید آبیاری در بخش كشاورزی مدیریت كرد.
مشاور وزیر جهاد كشاورزی و مجری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در این باره می گوید:دولت یازدهم با اقدامات اثرگذار با بهره برداری از برخی طرح‌های تعریف شده در حوزه آب شرب، كشاورزی و صنعتی و همچنین افزایش تولید همراه با كاهش سطح زیركشت، گام های مناسبی برای بهره وری و استفاده بهینه از ذخائر آبی كشور برداشته است.
عباس زارع با بیان اینكه، هم اكنون در كشور حدود هشت میلیون و 700 هزار هكتار اراضی كه بصورت آبی كشت می شود، حدود دو میلیون و 200 هزار هكتار این اراضی با تجهیزات نوین آبیاری در سطح سیستم‌های پایاب بزرگ اجرا شده است.
مشاور وزیر جهاد كشاورزی با اشاره به اینكه اجرای طرح‌های آبیاری نوین در تمام این اراضی سالانه حدود 6 میلیارد و 400 میلیون متر مكعب صرفه‌جویی آب به دنبال خواهد داشت گفت: در حال حاضر5/5 میلیون هكتار اراضی پایاب منابع آبی كوچك در كشور وجود دارد كه یك میلیون و 460 هكتار آن به سامانه‌های نوین آبیاری كوچك به روش بارانی و قطره‌ای تجهیز شده است.
وی با اشاره به اینكه، برای اجرای طرح‌های آبیاری نوین در سراسر كشور در سال گذشته حدود 13 هزار میلیارد ریال (یكهزار و300 میلیارد تومان) تصویب شده است كه تنها 47 درصد از این اعتبار تخصیص داده شد.
مشاور وزیر جهاد كشاورزی همچنین اظهاركرد: در سال جاری همین میزان اعتبار پیش‌بینی شده كه امیدواریم تا آخر سال تخصیص یابد.
وی با تاكید براینكه، هدف‌گذاری 10 سال آینده بخش كشاورزی اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در قالب اراضی كشاورزی مستعد اجرای این طرح است، گفت: حدود 80 درصد اراضی كشاورزی ایران خرد و پراكنده است كه خوشبختانه وزارت جهاد كشاورزی تمهیداتی اندیشیده كه با اجرای مدیریت یكپارچه‌سازی برای بهره‌برداری از منابع آب مشترك بتوان از این اراضی بیشترین بهره برداری شود.

** بحران آب و تشكیل ستاد توسعه فناوری های آب
اما چالش ها و معضلات اساسی كشورمان در تامین آب و بروز خشكسالی در كشور، معاونت علمی ریاست جمهوری را برآن داشت كه در سال 1390 برای رفع این معضل بصورت اساسی چاره ای بیاندیشد.
این معاونت ضمن امضاء یك تفاهمنامه با دانشگاه صنعتی شریف ستادی تحت عنوان ستاد توسعه فناوری آب، خشكسالی، فرسایش و محیط زیست متشكل از متخصصان و كارشناسان مطرح حوزه آب از بخش های مختلف و دست اندركاران این حوزه به منظور تهیه و تدوین سندی برای رفع معضل خشكسالی و چالش های فناوری های آب تشكیل دهد.
دوازدهم تیرماه 1393 و پس از گذشت حدود دو سال بود كه حسینعلی بهرامی دبیر این ستاد از تهیه و تدوین پیش نویس سند ملی فناوری های راهبردی آب با تلاش انستیتو آب و انرژی دانشگاه صنعتی شریف به عنوان كارگروه آب ستاد توسعه فناوری آب،خشكسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری خبرداد.
به گفته این مسئول پیش نویس سند ملی فناوری های راهبردی آب كه با همكاری نمایندگان وزارتخانه های جهاد كشاورزی، نیرو، سازمان حفاظت از محیط زیست، سازمان هواشناسی، اساتید دانشگاههای كشور، متخصصان حوزه آب تهیه شده برای نهایی شدن به معاونت علمی ریاست جمهوری ارسال شده است.

** اجرای سند ملی فناوری های راهبردی آب كلید رفع تمام معضلات آب در كشور است
رییس انستیتو آب و انرژی دانشگاه صنعتی شریف و دبیر كارگروه آب در ستاد توسعه فناوری آب، خشكسالی، فرسایش و محیط زیست معتقد است كه سند ملی فناوری های راهبردی آب كلید رفع تمامی مشكلات آب در كشور است و اگر می خواهیم مشكلات آب كشور رفع شود چاره ای نداریم كه از فناوری ها و راه كارهای فناورانه استفاده كنیم كاری كه دنیا كرده است.
علی اصغر اعلم الهدی در ابتدا با اشاره به علل ایجاد انستیتو آب و انرژی در دانشگاه صنعتی شریف در سال 1346 با بیان اینكه، احداث این مجموعه در حدود پنج دهه پیش با تفكری عمیق همراه بوده است، گفت: نیاز به آب شیرین كن و انرژی لازم برای این كار پیش از این احساس شده بود لذا مطالعات مربوط به ارتباط آب و انرژی از همان سالها آغاز شد.
وی با بیان اینكه، افراد مختلفی از سازمان های مختلف از سال 1390 برای بخش های این سند راهبردی فناوری های آب زحمت كشیده و سال 1393 نیز یش نویس این سند تحویل معاونت علمی ریاست جمهوری شده است گفت: سیاست اصلی این سند در ابتدا حكمرانی مدبرانه آب و ظرفیت سازی و ادامه مدیریت یكپارچه تصمیم گیری و تصمیم سازی و سومین موضوع مدیریت هوشمندانه الگوی جامع تغذیه است.
وی ادامه داد:بهره گیری و توسعه فناوری های نوین متناسب با شرایط طبیعی، اقتصادی و اجتماعی كشور در جهت توسعه پایدار، بكارگیری فناوری های جدید برای افزایش آگاهی ها نسبت به شرایط بحرانی، تحلیل علت ها، عواقب و پیدا كردن راهكارها، سازگاری و تطبیق یافتن با چالش‌های آب از طریق ارائه و توسعه روش‌ها، تكنیك‌ها و فناوری‌های جدید و بومی سازی شده، فرهنگ سازی و آموزش در جهت مشاركت مردمی، حمایت از نهادهای مردمی، مهم ترین ماموریت‌هایی است كه در سند ملی فناوری‌های راهبردی آب مطرح شده است.

**رفع اساسی بحران آب دركشور نیازمند تغییردرالگوی تغذیه است
رئیس انستیتو آب و انرژی دانشگاه صنعتی شریف معتقد است كشوری مانند ایران كه در منطقه نیمه خشك دنیا واقع شده است و بیشتر مناطق آن با بحران آب دست و پنجه نرم می كند، علاوه بر ایجاد تغییردرالگوی كشت محصولات كشاورزی نیازمند تغییر در الگوی تغذیه است.
اعلم الهدی در ابتدا با اشاره به اختلافات آماری بین دو وزارتخانه جهاد كشاورزی و نیرو در خصوص میزان آب مصرفی در كشاورزی گفت: در حالی كه وزارت نیرو از مصرف 92 درصدی آب كل كشور از سوی كشاورزان سخن می گوید اما این رقم از سوی وزارت جهاد كشاورزی پذیرفته نشده است.
وی با بیان این كه نباید به كشاورزان خرده گرفت و آنان را در مصرف آب مقصر اصلی قلمداد كرد، گفت: كشاورز به دنبال تامین مخارج زندگی خود و از همه مهمتر تامین امنیت غذایی كشور است و در حقیقت باید به دنبال آن باشیم كه چطور می توان سلیقه، ذائقه و كالری غذایی مردم را به صورت سالم و صحیح با منابع آبی محدود تامین كرد.
دبیر كارگروه آب ستاد توسعه فناوری آب، خشكسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی افزود: حتی اگر بپذیریم كه از آب بسیار خوب استفاده می كنیم و با آن هندوانه، برنج و خیار نیز نمی كاریم، باید بپذیریم كه حداقل 70 درصد كل آب كشور صرف كشاوری می شود.
رئیس انستیتو آب و انرژی دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: پس اگر قرار است برای آب كشور برنامه ریزی و راهكاری ارائه شود ابتدا باید برای آب مصرفی كشاورزی كه 70 درصد كل آب كشور را در بر می گیرد چاره ای اندیشیده شود و به دنبال افزایش هرچه بیشتر بهره وری و كاهش هدررفت آب باشیم.
وی گفت: لذا در استان های شمالی مانند گیلان و مازندران كه بارندگی بیش از هزار میلیمتر در سال است برنج كاری موجه است اما در برخی استان های كشور كه مانند خوزستان، لرستان و اصفهان كه آب آنچنانی ندارد اجازه كاشت برنج نداریم كه اطلاعات كامل آن در درگاه معاونت زراعت جهاد كشاورزی آمده است.
دبیر كارگروه آب ستاد توسعه فناوری آب، خشكسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی با تاكید بر این موضوع كه با توجه به محدودیت های موجود آبی در كشور باید به سمت الگوی جامع تغذیه مناسب در مناطق مختلف كشور حركت كنیم افزود: این در واقع همان سیاست حكمرانی مدبرانه و ظرفیت سازی است.
وی افزود: اگر روزانه به طور متوسط بین 2400 كیلو كالری تا 3 هزار كیلوكالری انرژی لازم داریم كه این انرژی از آب می آید اینجاست كه ارتباط آب و انرژی اهمیت پیدا می كند، یعنی آبی را كه برای كشت محصولات كشاورزی استفاده می كنیم تبدیل به غذا می شود و ما از آن استفاده می كنیم لذا انواع انرژی یكی از بحث های جدی آب، انرژی و امنیت غذایی است.
به اعتقاد وی، مردم و دولت در جایی می توانند اثرگذار باشند كه در تامین انرژی و كالری مورد نیاز خود از محصولات غذایی استفاده كنند كه ضمن اینكه ویتامین موردنیاز بدن آنها را تامین می كند در عین حال از آب كمتری برای تولید و كشت آنها استفاده شده باشد.
دكتر علم الهدی افزود: بعنوان مثال میزان آب بری محصولات غذایی برنج، نان یا سیب زمینی با یكدیگر بسیار متفاوت است لذا جمعیت كشور می تواند با انتخاب الگوی صحیح و جامع تغذیه تاثیرگذاری واقعی روی میزان مصرف آب داشته باشد.
وی افزود: اگر بعنوان یك عضو جامعه بخواهیم در راستای اقتصاد مقاومتی حركت كرده و خودكفا شویم، باید منابع آبی كشور را بصورت صحیح مصرف كنیم، چراكه حتی با وجود صرفه جویی حداكثری حتی تا سقف 50 درصدی از میزان آب تجدید پذیر كه شش درصد از كل منابع كشور را تشكیل می دهد، تنها سه درصد میزان مصرف كاهش خواهد یافت كه در عین اینكه ارزشمند است اما مشكل كمبود آب بصورت اساسی مرتفع نخواهد شد.

**نقش بسیار اساسی متخصصان علوم تغذیه برای مهار بحران آب
رئیس انستیتو آب و انرژی دانشگاه صنعتی شریف همچنین با تاكید براینكه اهمیت و نقش تغذیه در كاهش مصرف آب در سند فناوری آب مشخص شده است گفت: اینكه آیا الزاما مردم باید تنها برنج مصرف كنند یا نان یا سیب زمینی نیز همان میزان كالری را برای بدن تامین می كند، از جمله مسائلی است كه در این سند به آن پرداخته شده است.
دكتر علم الهدی اظهاركرد:این مسئله را من با مسئولان سازمان مدیریت و برنامه ریزی و همچنین در بحث های مربوط به برنامه ریزی برنامه ششم توسعه با مسئولان وزارت بهداشت در میان نهاده ام، نكاتی كه به نظر می رسد به اندازه كافی به آن توجه نشده است.
وی با بیان اینكه، برنامه ششم توسعه كشور بیشتر حول محور دارو درمان پایه ریزی شده است گفت: این درحالی است كه اگر به برنامه های بهداشت توجه كنیم پیشگیری اقتصادی تر از درمان است و آنجا باید تاثیرگذار باشیم.
دكتر علم الهدی با تاكید بر اینكه دانشگاه ها و آموزش و عالی كشور در كنار تربیت هرچه بیشتر پزشك بیشتر برای درمان مردم باید متخصصان تغذیه نیز برای نهادینه شدن الگوی جامع تغذیه در جامعه تربیت كنند گفت: ارزش تربیت متخصص علوم تغذیه به طور حتم اگر بیشتر از تربیت پزشك نباشد كمتر نیست چراكه این كار پیگیری سیاست های پیشگیری است.
دبیر كارگروه آب ستاد توسعه فناوری آب، خشكسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی اظهاركرد: متخصصان تغذیه می توانند بصورت صحیح مردم را برای رعایت الگوی تغذیه مناسب تشویق كرده و اطلاعات لازم و ضروری به منظور چگونگی و اندازه مصرف انواع محصولات غذایی برای تامین این 2400 كیلو كالری مورد نیاز آنان ارائه كنند.
وی ضمن تاكید بر پیگیری الگوی صحیح و جامع تغذیه به خصوص در استان ها و مناطق كم آب كشور و با بیان اینكه، نوع مصرف برخی فراورده های غذایی بایستی اصلاح شود، گفت: سلامت و امنیت غذایی جامعه به آب وابسته است و رفع این مسئله به طور حتم تصمیم گیری كلان در سطوح عالی نظام همچون مجلس شورای اسلامی، هیات دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام را می طلبد.
دبیر كارگروه آب ستاد توسعه فناوری آب، خشكسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی با اشاره به اینكه در جدول فناوری های آب 134 فناوری مختلف تحت عناوین مختلف تعریف شده است ادامه داد: با یك برنامه ریزی پنج تا 10 ساله در حوزه اصلاح مصرف برخی فراورده های غذایی، منابع آبی زیرزمینی كه به شدت كاهش پیدا كرده است جبران خواهد شد.
وی با تاكید براینكه، فصل مشترك وزارت نیرو یا وزارت راه و شهرسازی و سایر وزارتخانه ها و سازمان ها در حوزه آب بایستی تعریف شود، تمامی دستگاه ها در خصوص راهكارهای كاهش مصرف آب بایستی خود را دخیل دانسته و برنامه ریزی لازم را داشته باشند.
رئیس انستیتو آب و انرژی دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینكه، در نظام آموزشی كشور نیز نیازمند تعریف رشته های تحصیلی در حوزه آب بخصوص حسابداری آب هستیم گفت: برنامه ریزی برای صرف منابع آبی كشور بعنوان منابع بسیار ارزشمند برای كشور ما بسیار ارزشمند است این در حالی است كه در حال حاضر كشور به اندازه كافی از رشته مرتبط با آب برخوردار نیست.
**گزارش: یوسف درویشی
**1836**1440