همه دردهاي «مسعوديه»

در اين گفت و گو كه در شماره سه شنبه 16 شهريور 1395 خورشيدي با كارشناس پژوهشكده حفاظت و مرمت انتشار يافته است، مي خوانيم: «اين روزگار كه هر دمش آكنده از خبري غم‌بار از رفتن يكي از اهالي فرهنگ و هنر است، تعطيل شدن مجموعه تاريخي، فرهنگي و هنري مسعوديه، تنها زخم‌مان را عميق‌تر مي‌كند و اندوه‌مان را تازه‌تر. انگار اين بار بايد نه براي هنرمند بلكه براي يك نهاد فرهنگي و هنري جامه سياه پوشيد.» اين جملات را هنرمندان براي رسيدگي به بازگشايي دوباره عمارت مسعوديه نوشته اند. عمارتي كه تا همين چند وقت پيش ميزبان برنامه‌هاي فرهنگي و پاتوقي براي هنر دوستان بود. اما آيا اين هنرمندان به ظرفيت اين بنا براي اين تعداد بازديدكننده توجه كرده‌‌اند؟
بناي تاريخي عمارت مسعوديه فقط يك ساختمان نيست، كل مجموعه و حتي باغي كه سال‌ها قبل در آن وجود داشت نيز جزو خانه مسعود ميرزاي دوره قاجار بوده و بنايي كه تصاوير آن بيشتر منتشر شده و حالا اين عمارت را با تصاوير مي‌شناسند ديوان خانه است. اين بنا بيشتر از بخش‌هاي كوچك‌تر خانه در معرض آسيب قرار دارد آسيبي كه قرار بوده 6 سال پيش مرمت شود اما آنقدر به آن بي‌توجهي شده كه اكنون صندوق احياي آثار تاريخي اعلام مي‌كند، خسارت هاي زيادي به دليل اهمال در مرمت، به اين مجموعه وارد شده است.
اين بناي تاريخي سال 89 به همراه خانه عامري‌هاي كاشان و كاروانسراي وكيل كرمان به يك شركت بهره بردار به مدت 59 سال واگذار شد و قرار بود كه طي 10 سال مرمت و آماده سازي آن براي تبديل به هتل انجام شود اما در طي اين مدت خانه عامري‌ها به هتل تبديل شد و كاروانسراي وكيل كرمان هيچ رنگي از مرمت و تغيير كاربري نديد.
در عمارت مسعوديه نيز اگرچه كارهاي فرهنگي انجام مي‌گرفت اما به هتل تبديل نشد و براي مرمت‌هاي آن نيز قدمي برداشته نشد. به همين دليل صندوق احياي آثار تاريخي چند ماه قبل قرارداد كاروانسراي وكيل و عمارت مسعوديه را فسخ كرد. اما شركت بهره بردار نسبت به تخليه عمارت مسعوديه تمكين نكرد به همين علت صندوق نيروهاي خود را در عمارت مستقر كرد. اين اتفاق موجب درگيري‌هاي قانوني بين صندوق و شركت شد تا جايي كه شركت بهره‌بردار از صندوق به مقامات قضايي شكايت كرد و اين عمارت به روي مردم بسته شد.
رئيس سازمان ميراث فرهنگي درباره پلمپ عمارت مسعوديه به رسانه‌ها گفته بود: واگذاري 59 ساله يك عمارت به بخش خصوصي خارج از عرف بوده است. اين واگذاري در مراجع قضايي در حال رسيدگي است ما بيشترين مدت زمان بهره برداري و واگذاري به بخش خصوصي را در بناهاي مهم 25 سال مشخص كرديم، اما بهره برداري 59 ساله از اين بنا اصلا سابقه نداشته است.
**پيوند فرهنگي شمال و جنوب تهران در عمارت مسعوديه
فتح‌الله نيازي، كارشناس پژوهشكده حفاظت و مرمت درباره وضعيت عمارت مسعوديه به «ابتكار» مي‌گويد: سال 89 از طريق مزايده‌اي توسط دفتر صندوق حفظ و احيا اين عمارت به بخش خصوصي واگذار شد. بخش خصوصي متعهد مي‌شود كه عمارت مسعوديه را به يك مجموعه يا موتل فرهنگي توريستي تبديل كند كه هدفي كاملا اشتباه بود.
به اين دليل كه بافت اين مجموعه مستعد تبديل شدن به مجموعه‌اي تاريخي و فرهنگي است، اتفاقي كه تا پيش از اين در حال رخ دادن بود و بدون اين‌كه به سرانجام برسد تعطيل شد. اين مجموعه تاريخي فرهنگي، يك تماشاخانه تئاتر و كافي شاپ داشت كه در كنار آن كارهاي فرهنگي از جمله جشن خانه سينما و برنامه‌هاي موسيقي برگزار مي‌شد اتفاقي كه در بسياري از بناهاي تاريخي دنيا رخ مي‌دهد. همان‌طور كه در كولوسئوم آتن يونان كنسرت‌هاي بزرگ كلاسيك برگزار مي‌كنند. در واقع اين اقدامات با هدف زنده‌سازي يك اثر تاريخي با نگاهي فرهنگي است؛ نگاهي متعهدانه، ملي و منطقي.
اين كارشناس كه در كار مرمت و بازسازي اين بناي تاريخي حضور داشته است، توضيح مي‌دهد: بخش خصوصي از سال 89 كار مرمت و بازسازي اين بنا را آغاز كرد. عمارت مسعوديه تا پيش از آن، به دست وزارت آموزش و پرورش بود و پس از آن پژوهشكده ميراث فرهنگي از اين بنا استفاده مي‌كرد و به مجموعه‌اي اداري تبديل شده بود.
پس از اينكه اين عمارت تخليه شد، قرار گذاشتند كه به دست بخش خصوصي اداره و به يك مجموعه تفريحي توريستي تبديل شود. به همين منظور هم كار مرمت آن آغاز شد. اما در سال‌هاي اخير به دلايل نامعلوم كار مرمت اين بنا زماني كه 50 تا 60 درصد مرمت عمارت باقي مانده بود، توسط اين شركت خصوصي متوقف شد.
او ادامه مي‌دهد: صندوق حفظ و احيا چندين بار به اين شركت تذكر داد كه به تعهداتشان عمل نكردند و در عين حال بهره‌برداري‌هاي اقتصادي آنها از مجموعه ادامه داشت. در اواخر حضور بخش خصوصي و تا پيش از تعطيلي عمارت من در اين بنا حضور داشتم. با تعطيل شدن اين عمارت، براي بسياري از مردم سوال پيش آمد كه دليل آن چيست و به عنوان معضلي جدي به آن نگاه شد و دليل آن هم اين بود كه افراد حتي از بالاترين مناطق تهران به اين بافت در جنوب شهر مي‌آمدند تا از آن ديدن كنند و اين مكان نقطه تلاقي ارتباط فرهنگي مردم بود. به نظرم اگر آن شركت خصوصي به كار خود ادامه مي‌داد، با كمك مردم اتفاق خوبي نه تنها در حوزه فرهنگ بلكه در توجه به آثار تاريخي شكل مي‌گرفت.
گرچه حالا 51 هنرمند مشهور ايران براي بازگشايي دوباره اين بنا دست به نوشتن نامه اي به رئيس جمهور شده اند اما اين سوال جاي تامل دارد كه آيا اين بنا براي بازگشايي دوباره آماده است؟ شايد هم بايد سري به گذشته زد و حضور بازديدكنندگان از اين بنا را مورد ارزيابي قرار داد. عمارت مسعوديه يكي از چند بناي تاريخي تهران است كه ميزبان برگزاري كنسرت‌ها، تئاتر‌ها و برنامه‌هاي فرهنگي متعددي بوده است.
اتفاقاتي كه موجب اعتراض و انتقاد بسياري از دوست داران ميراث فرهنگي را در پي داشت. اما عمارت مسعوديه چگونه و از چه زماني به محلي براي برگزاري كنسرت و تئاتر تبديل شد. حوضخانه عمارت مسعوديه تقريبا در پاييز سال 94 به تماشاخانه تغيير كاربري داد و به سالني با 250 متر زيربنا و 140 نفر گنجايش براي برگزاري تئاتر تبديل شد و كار خود را با اجرا نمايش «جنايت و مكافات» به كارگرداني ايمان افشاريان و بازي مهدي پاكدل، زهرا سعيدي، مجيد آقا كريمي و عطا عمراني آغاز كرد.
احمد غلامي مهرآبادي، مدير روابط عمومي اين تماشاخانه پيش از تاسيس اين تماشاخانه گفته بود: طراحي سالن تمام تلاش بر اين بود كه اين تماشاخانه با كمترين ميزان دخل و تصرف در بناي تاريخي آماده سازي شود. به گفته او، مخاطبان نمايش هاي اين تماشاخانه مي توانند همزمان از ديدن يكي از بناهاي كم نظير دوره قاجار لذت ببرند.
**برگزاري برنامه‌هاي فرهنگي مي‌تواند به عمارت آسيب برساند؟
از زمان تاسيس اين تماشاخانه 9 نمايش در حوضخانه عمارت مسعوديه به روي صحنه رفت. نمايش اتاق وروني به مدت 2 ساعت از چهارشنبه 25 آذر 1394 تا جمعه 23 بهمن 1394، نمايش كمدي حكايت فين به روايت جن جين به مدت ‌1 ساعت و 40 دقيقه از يكشنبه 9 اسفند 1394 تا جمعه 21 اسفند 1394، نمايش كبوتري ناگهان به مدت 50 دقيقه از شنبه 2 خرداد 1394 تا شنبه 30 خرداد 1394، نمايش دعوت به مدت 1 ساعت و 30 دقيقه در دو سانس از يكشنبه 25 بهمن 1394 تا چهارشنبه 5 اسفند 1394، نمايش بيداري در خواب هزار من به مدت 1 ساعت از يكشنبه 9 اسفند 1394 تا چهارشنبه 26 اسفند 1394، نمايش همگان نگاه مي‌كنند به مدت 1 ساعت و 30 دقيقه از چهارشنبه 15 ارديبهشت 1395 تا پنجشنبه 3 تير 1395، نمايش هدا گابلر به مدت 1 ساعت و 35 دقيقه چهارشنبه 07 بهمن 1394 تا پنجشنبه 8 بهمن 1394، نمايش جنايت و مكافات به مدت 1 ساعت و 30 دقيقه از سه‌شنبه 21 مهر 1394 تا سه‌شنبه 17 آذر 1394 و نمايش بازدم از چهارشنبه 26 شهريور 1393 تا جمعه 4 مهر 1393 در تماشاخانه مسعوديه به روي صحنه رفتند كه اين اطلاعات نشان مي‌دهد از مهر سال 93 تا اسفند 94 هر ماه در كمترين زمان 50 دقيقه تا بيشترين زمان يعني يك ساعت و 35 دقيقه بازديدگنندگان در اين مجموعه حضور داشتند.
فتح‌الله نيازي، كارشناس پژوهشكده حفاظت و مرمت در رابطه با آسيب‌هايي كه حضور بازديدكنندگان مي‌توانست در جريان برگزاري برنامه‌هايي فرهنگي به اين بنا وارد كند، مي گويد: در زماني كه برنامه‌هاي فرهنگي در اين بنا آغاز شد، عمارت اصلي كه ضلع شرقي عمارت مسعوديه قرار دارد مرمت نشده بود و در بسته بود و هيچ رفت و آمدي وجود نداشت.
از سوي ديگر بسياري از برنامه هاي فرهنگي دور حوض اصلي عمارت و در محوطه برگزار مي شد.زماني كه تماشاخانه اي در ورودي اصلي بنا افتتاح شد، هيچ چيز به بنا الصاق نشد و حتي يك ميخ هم به ديوار كوبيده نشد. همه چيز به صورت پرتابل بود و دكوري به بنا اضافه نشد و آسيبي به بنا وارد نشد.
او در پاسخ به اينكه آيا برگزاري كنسرت در محوطه نمي‌توانست به اين بنا آسيب برساند گفت: مجموعه برنامه هاي فرهنگي به اين بنا آسيبي نرسانده بود. فارغ از آن عمارت مسعوديه شلوغ ترين بافت تهران به سبب حضور بازار لاستيك فروش‌ها و لوازم يدكي در خيابان اكباتان است و آلودگي صوتي به صورت طبيعي بر جداره بنا آسيب وارد مي‌كند.
آسيبي كه از آسيب برگزاري كنسرت بر بنا بيشتر است. البته لازم به ذكر است كه در زمان برگزاري كنسرت‌ها و حتي برنامه خانه سينما حتي اجازه تردد به بازديد كنندگان بر روي پلكان داده نشد و مردم در محوطه بودند.
او ادامه مي‌دهد: از زماني كه بنا تحويل گرفته شد، طبقات بالاي بنا به هيچ وجه كاربري نداشت. زماني كه اين بنا را از آموزش و پرورش پس گرفتند طبقات بالا مخروب بود و مرحوم دكتر شيرازي با گروه خود كار مرمت و استحكام بخشي بر اين بنا را انجام داد. مرمتي كه اگر انجام نمي شد بنا به طور كامل پايين مي ريخت. پس از انجام مرمت پژوهشكده ميراث فرهنگي اين بنا را به دست گرفت و بعد از آن نيز به دست بخش خصوصي افتاد.
او در رابطه با عكس هاي درز كرده از زمان فيلم برداري در اين بنا مي گويد: به دليل اينكه در جريان مرمت اين بنا در زمان استقرار بخش خصوصي در عمارت بودم مي توانم بگويم كه هيچ آسيبي به اين بنا وارد نشد. چرا كه هيچ استفاده اي از داخل بنا توسط اين شركت نشد و فقط از اتاق هاي سر در ورودي براي تاسيس تماشاخانه استفاده شد كه تمام اصول رعايت شد.
براي به توپ بستن مجلس فيلمبرداري كردند و عكس هايي گرفته شد كه مي گفتند كه در اين بنا خاك خالي كردند و درهاي آن را كنده اند. اين در حالي بود كه اين گروه براي كار فيلمبرداري خود از درهاي چوبي و دكوري استفاده مي‌كردند. خاك را بر روي نايلون تخليه كرده بودند. اما عكس هاي خبري كه گرفته شد ماجرا را تشديد مي كرد.
*منبع: روزنامه ابتكار
**گروه اطلاع رساني**9370**9131