شور و شعور حسینی در اردبیل ؛ دیار عاشقان رونق یافت

در اردبیل كه به خاطر پیشینه غنی مذهبی و تاریخی خود از گذشته های دور به القاب گرانسنگی مانند دارالارشاد ؛ دارالایمان ؛ دارالامان و دارالعرفان شهرت دارد عزاداری های ماه محرم از هشتم ذی الحجه یعنی حدود 21 روز زودتر از آغاز محرم شروع می شوند.
در تاریخ دقیق شهادت حضرت مسلم بن عقیل ؛ سفیر امام حسین (ع) تفاوت هایی در میان مورخان وجود دارد و ابن جوزی و طریحی ، شهادت مسلم را در روز هشتم ذی الحجه و دینوری و واعظ كاشفی آن را در روز سوم ذی الحجه می دانند.
در هر حال جمع زیادی از عاشقان مكتب اهل بیت (ع) در اردبیل در روز هشتم ذی الحجه برای حضرت مسلم بن عقیل مراسم عزاداری باشكوه برپا می دارند.
به گزارش خبرنگار ایرنا ، دروازه (عالی قاپو) در اردبیل محله ای هست كه اهالی آن به اباعبدالله الحسین (ع) و یاران باوفایش عشق فراوان می ورزند و مراسم های عزاداری را گسترده تر و متفاوت تر از سایر محله های این شهر برپا می دارند.
عالی قاپو كه در مجاورت مجموعه باستانی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی مدفن شیخ صفی الدین ؛ شاه اسماعیل و جمع زیادی از عارفان و سالكان عصر صفویه قرار دارد از معدود محله های اردبیل هست كه از گذشته های دور در عصر سالروز وفات حضرت مسلم بن عقیل (ع) به همراه عزاداران مساجد محله های تابعه خود شامل سلیمانشاه ، منصوریه (تكیه منصور) ، باغمیشه ، خاتم النبیین ، معجز ، جعفریه ، اكبریه ، قاسمیه ، ملاهادی ، میرزا بخشعلی ، كرداحمد و چند محله فرعی دیگر دسته عزاداری عظیمی را تشكیل داده و در ماتم سفیر صادق حضرت اباعبدالله الحسین (ع) رهسپار كوچه و بازار می شوند.
با برپایی این مراسم ها ؛ شهر اردبیل كه در سایر روزهای سال نیز همواره به خاطر برپایی مراسم هایی مانند هفته خوانی و یا به مناسبت وفات اهل بیت (ع) نوای دلنشین و سوزناك مداحان در فضای آن طنین انداز می شود دوباره از شامگاه دیروز و از شب شهادت حضرت مسلم (ع) حال و هوای معنوی به خود گرفته است.
چندین هزار نفر از عزاداران محله عالی قاپو و مساجد محله های تابعه شامگاه دیروز ؛ درحالیكه پیراهن مشكی در بر نموده و دستار سیاه به نشانه عزا بر سر بسته بودند با اجتماع در مساجد خود و تشكیل دسته های عزاداری به راه افتاده و خود را به میدان عالی قاپو رسانند و با پیوستن به عزاداران این محله مانند سال های گذشته مراسم سنتی این روز را برپا نمودند.
عزاداران كه دسته عظیمی را تشكیل می دادند درحالی كه ریش سفیدان و هیات امنای این محله ها در پشت پرچم های عزا ، پیشاپیش جوانان و دیگر گروه های مردم قرار داشتند راه مسیرهایی را در پیش گرفتند كه براساس سنت سال های گذشته از قبل تعیین شده اند.
سالمندان و ریش سفیدان كه در جلوی دسته عزاداران حركت می نمودند نوای حزن انگیز حسینم وای حسینم وای را زمزمه می كردند و در پشت سرشان گروه نوازندگان طبل و شیپور و نیز دسته عزاداران میانسال و جوانان ؛ رجزها و شعارهای مذهبی به مناسبت سالروز شهادت حضرت مسلم و در استقبال از ماه محرم سر دادند.
ابیاتی را كه زنده یاد میرزا مضطر اردبیلی ؛ شاعر مرثیه پرداز خوش ذوق اردبیلی ؛ مخصوص این ایام سروده است عزاداران محله عالی قاپو به شكل یكصدا ترنم می نمایند :
'خبردار ای عزاداران - اولونسون عالمه اعلان- حسینون یاسی باشلاندی - حسینون یاسی باشلاندی ؛ مقام حضرت خاتم بو ساعت عرش اعلاده حواس و فكری كلیه قالوبدور غملی صحراده - گورَر اوغلی حسین غوطه ویرار بیر قانلی دریاده ؛ گریبان چاك ائدر افغان حسینون یاسی باشلاندی – اولور چون نهم ذی الحج كه یعنی بایرام آخشامی - سحر كی كسدیلر قربان حسینون یاسی باشلاندی - هامی یر كربلا دشتی ؛ هامی گون یوم عاشورا ؛ كفایتدور بو بیر برهان ؛ حسینون یاسی باشلاندی - آلور بازاریدن گوردوم كه بعضی شخصلر قاره ؛ خبر آلدیم نه اوضاعدور؟ آچوبلا نطق گفتاره ؛ مگر گورمورسن اطفالی ؟ دوشوبلر كوچه بازاره ؛ دیللر با دل سوزان ؛ حسینون یاسی باشلاندی. '
یعنی ( ای عزاداران خبردار باشید و به جهانیان اعلام نمایید كه ماتم اباعبدالله حسین (ع) آغاز شد - تمام فكر و حواس مقام حضرت محمد (ص) در این ساعت در عرش اعلاء در بیابان غم مانده است- پسرش حسین را می بیند كه در دریای خون غوطه می خورد ؛ سینه اش را چاك می دهد و ناله می كند كه ماتم حسین آغاز شد - وقتی نهم ماه ذی الحجه فرا می رسد كه شب عید است ؛ همان شبی كه سحرگاه آن قربانی می كنند ؛ ماتم حسین آغاز شد - تمام مكانها دشت كربلا و هر روز یوم عاشوراست ؛ همین یك دلیل كفایت می كند كه ماتم حسین آغاز شد- عده ای را در بازار دیدم كه لباس سیاه می خرند از ایشان پرسیدم چه خبر است؟ گفتند : مگر كودكان معصوم را نمی بینی كه روانه كوچه و بازار شده اند ؟ با دل سوزان خویش می گویند كه ماتم حسین آغاز شد.)
همچنین این شاه بیت زیبا و غمناك اثر جاویدان شادروان استاد انور اردبیلی در عزاداری های حضرت مسلم بن عقیل توسط عاشقان حسین (ع) با نوای دلنشین ترنم می شود :
' گلور محرم ؛ آچیلدی پرچم ؛ كیمون وار عشقی ؛ عزایه گلسون - دخیل اولانلار ؛ مریض اولانلار ؛ قرا گینسون دوایه گلسون'
یعنی (ماه محرم می آید ؛ پرچم های ماتم به اهتزاز درآمد ؛ هر فردی كه عاشق است ؛ به عزا بیاید - آنانی كه دخیل افتاده اند ؛ آنانی كه بیمار سخت علاجند ؛ لباس سیاه بپوشند و برای درمان درد خویش بیایند.)
عزاداران محله عالی قاپوی اردبیل به همراه مساجد تابعه با پیمودن مسیری به مسافت حدود 15 كیلومتر در تعدادی از مساجد توقف كرده و با نوای نوحه خوانان و مداحان اهل بیت (ع) به زنجیرزنی و سینه زنی می پردازند.
دهه اول ماه قمری ذی الحجه از گذشته های دور برای مردم مومن اردبیل به خاطر آنكه از در پیش بودن آغاز عزاداری های محرم و صفر در این دیار خبر می دهد دارای اهمیت خاص است.
محرم و صفر دو ماه پرفیض در تقویم مناسبت های مسلمانان هستند كه عاشقان اهل بیت (ع) و رهروان فرهنگ عاشورا در شهر حسینی اردبیل در طول سال برای رسیدن آنها روزشماری می نمایند.
به گزارش خبرنگار ایرنا صرفنظر از جلوه های ظاهری عزاداری های محرم و صفر یك حس خفته ناشناخته ؛ آرام آرام از آغازین روزهای ماه ذی الحجه در روان ساكنان اردبیل بیدار می شود و همچنانكه به دهه اول محرم می رسیم شدت یافته و در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی به اوج می رسد.
عزاداری حضرت مسلم بن عقیل (ع) در اردبیل را می توان نشانه ای برای آغاز عزاداری های حسینی در این شهر دانست ولی مراسم های عزاداری ماه محرم در این شهر به شكل منسجم تر و رسمی تر از بیست و ششم ذی الحجه با برپایی مراسم سنتی طشت گذاری در مساجد و تكایای این شهر آغاز می شود.
جمع زیادی از مردم ولایت مدار اردبیل از چند شب قبل مراسم های نوحه خوانی و عزاداری را به عنوان مشق و تمرین برای آغاز رسمی عزاداری های دههء اول محرم در مساجد این شهر آغاز كرده اند كه امشب و در شب های آینده نیز ادامه می یابد.
علاوه بر مراسم های عزاداری برای حضرت مسلم و نیز هانی بن عروه در تعدادی از مساجد اردبیل مردم متدین این شهر به همین مناسبت از دیشب به برپایی مراسم های مذهبی مخصوص این ایام ازجمله خواندن دعای عرفه ؛ اقامه نمازهای مستحبی ویژه و بعضی آیین های مذهبی دیگر پرداخته اند.
ساكنان اردبیل از گذشته های دور به اهل بیت (ع) به ویژه حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) و ماه منیر بنی هاشم حضرت ابوالفضل العباس (ع) عشق می ورزند و هر سال مراسم های مختلف عزاداری را در ماه های محرم و صفر به شكل سنتی و گسترده برپا می دارند.
امام حسین (ع) كه زیر بار بیعت ناروا با یزید نرفت برای رساندن پیام مهم خود كه همانا ظلم و بیداد یزید و یزیدیان زمانه خود به جهانیان به منظور آگاهی مردم به خصوص مسلمانان از این مظالم و قیام علیه آن بود در روز هشتم ذی الحجه مناسك حج را ناتمام گذاشت و به همراه اهل بیت و یار و انصار خویش راه عراق را در پیش گرفت.
یك روز پس از عزیمت امام حسین (ع) از مكه مكرمه به سوی عراق یعنی روز نهم ذی الحجه ، حضرت مسلم بن عقیل (ع) كه به عنوان سفیر آن امام همام از چند روز قبل به كوفه فرستاده شده بود توسط عوامل ابن زیاد شناسایی شد.
حضرت مسلم (ع) به تنهایی با سربازان عبیدالله ابن زیاد در میدان شهر كوفه نبرد كرد و پس از مقاومت فراوان و كشتن تعدادی زیادی از آنان به محاصره خیل عظیمی از سربازان ابن زیاد درآمد و دستگیر شد و سپس به دستور آن ملعون به شهادت رسید.
زاده مرجانه ، همچنین پس از شهادت مسلم (ع) دستور داد تا هانی بن عروه را كه از اصحاب پیغمبر گرامی اسلام حضرت محمد (ص) و از پیروان اهل بیت (ع) بود به جرم طرفداری از حضرت مسلم و پناه دادن به او دستگیر و در بازار شهر از طریق زدن گردنش به شهادت برسانند.
مسعود وسیله ایردموسی
6019/6016