شمارش معكوس تا باران نفس‌گير پائيزي/ آيا هرس درختان 'تنگي نفس' اهوازي ها را درمان مي كند؟

'كونوكارپوس' تا همين چهار سال پيش از محبوب ترين گياهان وارداتي خوزستان بود تا جايي كه شهرداري ها آن را 'معجزه فضاي سبز جنوب' ناميده بودند.
شهرداري اهواز در اوايل دهه 90 طرح كاشت ماهانه هشت هزار اصله از اين درخت را در مقابل منازل شهروندان به اجرا درآورده بود اما اين روزها 'ارّه' ماموران شهرداري است كه كونوكارپوس را در گوشه و كنار شهر قلع و قمع مي كند.
'كونوكارپوس' حالا بعد از حدود يك دهه از ورودش به اهواز به عنوان متهم رديف اول تنگي نفس هاي پائيزي شناخته شده است.
يك ماه مانده به باران هاي پائيزي و در حالي كه هنوز علت واقعي تنگي نفس اهوازي ها در ابهام مانده، شوراي سلامت خوزستان راهكار كوتاه مدت را هرس درختان كونوكارپوس اعلام كرده است.

*گرده هاي ريز آلرژي‌زا
بروز مشكلات تنفسي خوزستاني ها همزمان با اولين باران هاي پائيزي از سال 92 آغاز شده است. در سه سال گذشته بيش از 60 هزار مراجعه به دليل تنگي نفس در پائيز (بيشتر ماه هاي آبان و آذر) گزارش شده است. اين مساله باعث شد كه شوراي سلامت استان مقابله با تنگي نفس احتمالي شهروندان را از تابستان آغاز كند؛ اگر چه امسال و پارسال تحقيقاتي نيز در دانشگاه علوم پزشكي اهواز، به عنوان نماينده وزارت بهداشت و مسئول علت يابي اين عارضه، در جريان بوده است.
در سال هاي گذشته 18 گزينه به عنوان عوامل تنگي نفس مطرح شد كه در نهايت چهار مورد از آنها شامل آلودگي فلرهاي نفتي (دودكش)، سوزاندن مزارع نيشكر، سوزاندن لاستيك و زباله و گرده افشاني گياهان در اولويت قرار گرفت. اما به گفته مسئولان، اطلاعات سال هاي گذشته درباره مراجعات بيماران، آلاينده هاي هواي استان و زمان وقوع تنگي نفس، نظريه گرده افشاني گونه هاي گياهي خاص را قوت بخشيده است.
رئيس دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز در اين باره مي گويد: بررسي هاي دقيقي روي علل تنگي نفس انجام شده و بيش از 10 پروژه تحقيقاتي صورت گرفته است جمع بندي پژوهشگران كه به دولت و سازمان حفاظت محيط زيست هم گزارش شده، نشان مي دهد كه بحران تنفسي در حقيقت يك آسم پس از باران و مشخصا آلرژي فصلي است.
اسماعيل ايدني با بيان اينكه عامل اصلي اين عارضه، گرده هاي گياهي شناخته شده است، مي افزايد: در زمان بارندگي گرده هاي حساسيت زايي كه از درختان جدا مي شوند به ذرات ريزي تبديل مي شود، اين ذرات در حالت عادي قابليت ورود به ريه را ندارند اما در زمان بارندگي شرايط آن فراهم مي شود.
وي با اشاره سهم 60 درصدي صنايع در آلودگي هواي اهواز تاكيد مي كند: به دليل پديده ريزگردها و آلودگي صنعتي و نفتي، شرايط محيطي براي بروز اين آلرژي فراهم است و آلايندگي مزمن هوا شانس بروز آلرژي را افزايش داده است به اين معني كه ساكنان مناطق آلوده، بيشتر با اين عارضه مواجه هستند.
ايدني همچنين درباره دليل معرفي كونوكارپوس به عنوان عامل احتمالي بروز تنگي نفس مي گويد: گياهان بومي خوزستان اغلب در فصل بهار گرده افشاني مي كنند ولي اين گياه 2 فصل ويژه گرده افشاني دارد كه يكي از آنها آبان ماه است به همين دليل توصيه ما كه در شوراي سلامت استان نيز مصوب شده مداخلات لازم توسط شهرداري و دستگاه ها و هرس كردن اين درختان است.
وي تاكيد مي كند: اگر مي خواهيم آلرژي را كم كنيم بايد گرده افشاني اين درختان را كاهش دهيم و راهكار آن هرس كردن درختان است.
اين فوق تخصص بيماري هاي تنفسي همچنين خاطرنشان مي كند: تجهيز مراكز درماني، اطلاع رساني مناسب، مداخلات درماني پيشگيرانه براي مبتلايان و تدوين پروتكل درماني براي پزشكان از ديگر اقدامات براي مقابله با مشكلات تنفسي است.

*وقتي محيط زيست اشباع مي شود
مديركل حفاظت محيط زيست خوزستان نيز مي گويد: تعيين تكليف مشكلات تنفسي پائيزه به وزارت بهداشت و نماينده آن دانشگاه علوم پزشكي اهواز محول شده است.
احمدرضا لاهيجان زاده مي افزايد: اين دانشگاه در آخرين جلسه شوراي سلامت رسما اعلام كرد كه عامل اصلي مشكلات تنفسي گرده گياهي است ولي عوامل آلاينده ديگر مانند فلرهاي نفتي (مشعل ها)، يا خودروها و يا ريزگردها آن را تشديد مي كند.
دبير كارگروه مقابله با آلودگي هواي استان همچنين درباره نقش كونوكارپوس در بروز تنگي نفس اظهار مي كند: يكي از گياهاني كه گرده زيادي توليد مي كند و در اهواز به صورت انبوه كاشته شده كونوكارپوس است كه زمان گل‌دهي آن آبان ماه و همزمان با اولين بارندگي هاست.
به گفته وي اين گونه بيش از 10 سال پيش وارد اهواز شده و در سطح وسيعي كشت شده و بخش اعظمي از آنها ظرف پنج سال پيش به گل‌دهي رسيده است.
لاهيجان زاده با تاكيد بر اهميت تراكم در مباحث زيست محيطي مي گويد: شايد اگر كونوكارپوس 50 درصد سطح فعلي كشت مي شد، اين اتفاق نمي افتاد اما بايد توجه داشت كه توان پذيرش محيط بسيار اهميت دارد و اگر تراكم زياد شود محيط به حالت اشباع مي رسد.
وي اظهار مي كند: قرار بود به عنوان اولين اقدام، شهرداري ها در شهريور ماه اين گياهان را هرس كنند و بر همين اساس الگو و دستورالعمل هرس كردن آن نيز توسط دانشگاه شهيد چمران اهواز تهيه و ابلاغ شده است.

*اتهام را نمي پذيريم
'كونوكارپوس' درختي هميشه سبز، خاص مناطق گرمسيري، با توانمندي هاي فراوان در برابر تنش هاي محيطي مانند شوري آب، آلودگي هوا، خاك فشرده و فقير است كه رشد خوبي مي كند و نقش موثري در توسعه فضاي سبز شهري دارد.
اين توجيه مديران شهري در خوزستان در سال هاي اخير براي توسعه بي رويه 'كونوكارپوس' بوده است. اگرچه پيش از اين نيز گزارش هايي از آلرژي‌زا بودن اين گياه در دنيا گزارش شده بود.
گزارش هاي رسمي از نقش كونوكارپوس در بروز تنگي نفس اما مديران شهري را قانع نكرده است چنانكه معاون شهردار اهواز مي گويد: شهرداري هنوز نپذيرفته كه گياه 'كونوكارپوس' عامل مشكلات تنفسي است.
عليرضا حلاج تصريح مي كند: با توجه به وجود صنايع آلاينده بسيار در اطراف اهواز به ويژه تاسيسات نفتي اين مساله قابل قبول نيست كه اين گياه عامل مشكلات تنفسي در مردم باشد.
وي اظهار مي كند: هرس كردن درختان كونوكارپوس براساس مصوبه شوراي سلامت استان آغاز شده و اميدواريم تا دهم مهر ماه و مهلت تعيين شده، اين كار به اتمام برسد.
حلاج مي گويد: شهرداري اهواز بر اساس دستورالعمل دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد چمران هرس درختان را انجام مي دهد، به صورتي كه امكان گل دهي را از كونوكارپوس بگيرد.

*مستندات كافي نيست
رئيس دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد چمران اهواز نيز تاكيد مي كند: تحقيقات فعلي نقش كونوكارپوس را در بروز مشكلات تنفسي ثابت نمي كند و اظهارنظر قطعي در اين باره نياز به مطالعات بيشتري دارد.
نورالله معلمي مي گويد: گزارش دانشگاه علوم پزشكي اهواز به استناد تحقيقات يكي از اساتيد دانشگاه تهران (در اسفند 1394) اما بايد به اين نكته توجه شود كه در اين تحقيقات گرده هاي گياهان به عنوان يكي از عواملي كه مي تواند باعث تنگي نفس شود معرفي شده اند.
وي با بيان اينكه گرده افشاني فقط مختص كونوكارپوس نيست و شامل همه گياهان مي شود، مي افزايد: قرار است كه مشكلات و مسائل ديگري كه باعث مشكلات تنگي نفس مي شوند مانند صنايع نفتي، كربن بلك، نيشكر و... نيز پرداخته و ارزيابي شود.
اين استاد گروه باغباني دانشگاه چمران تاكيد مي كند: اين دانشگاه اعلام كرده كه منشاءيابي بايد بر اساس بررسي و مستندات علمي باشد اين در حاليست كه هنوز نتوانسته ايم به اين نتيجه برسيم كه كونوكارپوس 100 درصد عامل تنگي نفس است به همين دليل است كه دانشگاه چمران اهواز امسال مطالعه درباره كونوكارپوس را در چهار بخش آغاز كرده تا پاسخ اين سوال روشن شود كه آيا كونوكارپوس عامل اصلي مشكلات تنفسي در خوزستان است؟

وي همچنين تاكيد مي كند: از روز اول مخالف گسترش بي رويه كونوكارپوس يا هر گياه ديگر در فضاي سبز يا به عبارتي 'تك گونه' شدن فضاي سبز شهري بوديم زيرا با هر اتفاق ممكن است همه فضاي سبز شهر را از دست بدهيم.
معلمي مي افزايد: اكنون 60 درصد فضاي سبز اهواز را كونوكارپوس تشكيل مي دهد بنابراين كاملا واضح است كه حذف ناگهاني اين گياه از فضاي سبز چه فاجعه اي به بار مي آورد.
وي اضافه مي كند: با توجه به مصوبه شوراي سلامت استان، امسال به عنوان راهكار كوتاه مدت هرس درختان كونوكارپوس را پيشنهاد كرده و دستورالعمل آن را تهيه و به شهرداري ها ابلاغ كرديم تا زماني كه نقش كونوكارپوس در تنگي نفس ثابت شود.
اين عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز درباره اعتراض شهروندان به نحوه هرس كردن درختان مي گويد: طرحي كه ابلاغ شده 'هرس سنگين' اين درختان است تا امكان گل‌دهي را از بين ببرد به اين معني كه درختان كونوكارپوس تقريبا تا كمر بريده مي شوند.
وي اظهار مي كند: درصورت اثبات نقش كونوكارپوس در بيماري هاي تنفسي، حذف تدريجي آن طي يك برنامه پنج ساله اجرا خواهد شد.

*وقت تنگ است
اگر چه شوراي سلامت خوزستان يك ماه پيش هرس كردن درختان كونوكارپوس را مصوب كرده اما اداره كل حفاظت محيط زيست خوزستان از شهريور ماه پارسال از شهرداري اهواز خواسته بود كه هرس اين درختان را انجام دهد كه البته با بي توجهي شهرداري روبه رو شده بود.
حالا حدود 2 هفته تا پايان مهلت شوراي سلامت استان وقت باقيست. سطح وسيعي كه كونوكارپوس در فضاي سبز اشغال كرده و محدوديت هاي شهرداري اهواز اما مانع از پيشروي مطلوب هرس كاري درختان شده است.
از سوي ديگر در يك سال اخير شهرداري اهواز درگير مسائل دروني و بيروني زيادي بوده است. نمونه آن انتخاب هيات رئيسه شوراي شهر اهواز كه بيش از يك ماه است مجموعه شهرداري را مختل كرده و امور اصلي آن را به حاشيه رانده است.
آيا در اين آشفته بازار، شهرداري اهواز مي تواند نقش خود را در جلوگيري از تنگي نفس شهروندان ايفا كند؟
خبرنگار: نادره وائلي زاده- دبير: محسن بهاروند
7151/6064