خانواده موفق؛ رازها و رمزها

همانطور كه حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجرای بند یك اصل 110 قانون اساسی سیاست‌های كلی «خانواده» را كه پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شده است به ایجاد جامعه‌ای خانواده‌ محور و تقویت و تحكیم خانواده و كاركردهای اصلی آن بر پایه الگوی اسلامی خانواده به‌عنوان مركز نشو و نما و تربیت اسلامی فرزند و كانون آرامش‌بخش اشاره كرده اند.
خانواده همواره كانون توجه همه دولتمردان و حكومت ها بوده و هست چرا كه خانواده، جامعه كوچكی است كه اعضا آن اجتماع را می سازند. جامعه شناسان معتقدند كه بقا جامعه در گرو بقای خانواده است. از طرفی موفقیت جامعه نیز در گرو سلامت خانواده است و شكست آن نیز با گسستگی خانواده ارتباط مستقیمی دارد. بنابراین باید به خانواده به عنوان قلب تپنده جامعه نگریست و برای تشكیل یك خانواده موفق گام اول كه انتخاب همسر مناسب است را درست برداشت و پس از آن با تقوا، سلامت جسم و روان، برنامه ریزی و هماهنگی درست افكار، رویاها، آرزوهای مشترك و درمجموع هدف مشتركی را تعیین كرد و برای رسیدن به آنها گامهایی یكسان برداشت.

**تقسیم وظایف از ضروریات اولیه
دكتر بهروز بی رشك روان شناس با تایید نقش انتخاب همسر مناسب در تشكیل خانواده موفق نظر خود را اینگونه بیان می كند و می گوید:خانواده موفق خانواده ای است كه گزینش همسر و پیمان ازدواج بین زن و مرد در آن بر اساس ضوابط و معیارهایی چون اصالت و نجابت، هم كفو بودن، ایمان ، بینش و عقل صورت گرفته باشد.
وی خانواده را به دو خانواده گرم و سرد تقسیم می كند و ادامه می دهد: مشكلات در بعضی از خانواده ها با گفتگو و مشورت و نگاه منطقی همراه با اعتماد برطرف می شود. در این خانواده ها بین زوجین یك هماهنگی همراه با اهداف یكسان و مشترك و توام با احترام وجود دارد. این خانواده ها خانواده های گرم هستند.
او با تاكید بر اهمیت تاثیر انتخاب درست در تشكیل خانواده موفق اضافه می كند: جایگاه زن و مرد در خانواده تعریف شده است بنابراین تقسیم وظایف نیز از جمله مهارت های ظریف و ریزی است كه هر زن و مردی باید از آن بهره مند باشد كه حتی مدیریت اقتصادی خانه را نیز دربر می گیرد.
بی رشك به اهمیت آموزش مهارت های زندگی اشاره می كند و می گوید: مهارت های زندگی یكی از بحث هایی كه در جامعه ما صحبت می شود ولی به آن پرداخته نمی شود و باید در سیستم آموزشی به آن توجه شود.
وی ادامه می دهد: در این آموزش ها باید جوان ها را با مفهوم واقعی زندگی مشترك آشنا كرد. آنها باید بدانند كه زندگی چیست و چه مسایلی در زندگی باید مطرح شود. حتی باید بیاموزند كه چگونه باید احساساتشان را كنترل كنند ، چگونه با مشكلات كنار بیایند و بسیاری از مسائلی كه در هر زندگی مشتركی وجود دارد و جوان ها باید قبل از ازدواج بیاموزند و معتقدم كه این آموزش ها باید از مدرسه شروع شود.
این روان شناس، نقش خانواده ها را در آموزش جوان ها بسیار با اهمیت اعلام می كند و اضافه می كند: آشنایی فرزندان با وظایفشان در زندگی مشترك ، مواجه شدن با مشكلات و سختی های زندگی و نحوه مدیریت كردن آن، نقش زن و مرد در خانواده و شناخت مسوولیتهای آنها از جمله آموزش هایی است كه فرزندان باید در خانواده به عنوان اولین كانونی كه در آن قرار می گیرند آموزش ببینند.
بی رشك می گوید: در یك خانواده موفق جایگاه و وظایف افراد مشخص است یعنی جایگاه پدر و مادر به همراه مسوولیت و وظایفی كه برعهده دارند تفكیك شده است. در چنین خانواده ای وظایف به خوبی انجام می شود و والدین با خوشحالی و رضایت به وظایف خود نسبت به یكدیگر عمل می كنند.

**سیستم باز و بسته
بی رشك می گوید: سیستم هایی در خانواده ها وجود دارد به نام سیستم باز و سیستم بسته. در خانواده ای كه سیستم باز دارند پدر و مادرها با زمان جلو می روند و به زبان عامیانه به روز هستند. آنها با اطلاعات روز آشنا هستند چرا كه می دانند نیازهای نسل گذشته كه خودشان باشند با نسل جدید كه فرزندشان است متفاوت است. آنها با این شناخت با فرزندانشان ارتباط برقرار می كنند. این خانواده ها جزو خانواده های موفق محسوب می شوند كه از استحكام زیادی برخوردار هستند.
او در تعریف سیستم بسته می گوید: خانواده ها در سیستم بسته از قوانین ثابتی پیروی می كنند كه از گذشته به ارث برده اند و سیستم در این خانواده ها دیكتاتوری است. منظور این است كه هدف و مسیر رسیدن به آن از قبل مشخص شده است و همه باید مطابق میل یك نفر رفتار كنند. این خانواده ها برای رسیدن به نتیجه مطلوب از قدرت استفاده می كنند بدون ذكر علت و دلیل انتخاب این مسیر. این درحالی است كه نوجوان نیاز به درك دارد و این نوع برخورد مانع ایجاد صمیمت بین آنها و والدین می شود. در چنین شرایطی است كه فرزند از خانه گریزان می شود و برای پیداكردن دوست به محیط بیرون از خانه پناه می برد كه ممكن است مشكلاتی پیش آورد كه غیرقابل جبران باشد.
این روان شناس معتقد است : همواره درخانواده موفق مشكلات مورد بررسی قرار می گیرد و پس از آن برای رفع آن برنامه ریزی و تلاش می شود. در چنین خانواده ای تصمیم گیری ها درباره فرزندان به دور از حضور آنها صورت گیرد چرا كه فرزندان باید بدانند حرف و نظر پدر و مادرها یكسان است و نمی توانند از موقعیت سوگیری و سواستفاده كنند.
بی رشك با تاكید بر اهمیت نقش خانواده در سلامت جامعه ادامه می دهد: خانواده مهمترین خشت بنای جامعه محسوب می شود بنابراین زمانی كه با بحران مواجه می شود كه توان مقابله و برطرف كردن آن را ندارند می توانند یه یك مشاور خانواده مراجعه كنند.
این روان شناس می گوید: خودشناسی یكی از راههای حل مشكلات است. جوان ها باید خود را بشناسند تا بتوانند مشكلات خود را شناسایی و مدیریت كنند. آنها باید از دنیای مجازی به دنیای واقعی سفر كنند و روابطش واقعی برقرار كنند. از طرفی باید ارتباطشان را با خانواده محكمتر كنند و در صورت مواجه شدن با بحران از مشاور كمك بگیرند.

**آسیب شناسی و زیباشناسی خانواده
دكتر سیامك طهماسبی استاد دانشگاه و رئیس مركز مطالعات توسعه آموزش دانشگاه علوم بهزیستی نگاهی چند جانبه به خانواده موفق دارد. او معتقد است: خانواده موفق را هم می توان از دریچه آسیب شناسی مانند طلاق، اعتیاد، بزهكاری و خیانت نگاه كرد و هم از دریچه زیباشناسی مانند عشق، گذشت، آرمان گرایی و كارآفرینی نگریست. در هر دو نگاه هم ساختار هم روابط و هم افراد را می شود تحلیل كرد و به هدف رسید.
او در توضیح این مطلب ادامه می دهد: از دریچه آسیب شناسی به خانواده بسیار نگریسته شده است و مكتوبات و تولیدات مختلفی هم ارائه شده است همچون تحقیقاتی در خصوص آمار طلاق و علت های آن یا فیلم هایی در خصوص جدایی یا خیانت كه این خود اثر روانی منفی برای جامعه بوجود آورده است كه در آن فقط به موضوع آسیب شناسی خانواده مورد تحقیق قرار می گیرد و گزارش می شود. اما سوال اینجاست كه پس الگو چه شد؟
این استاد دانشگاه در پاسخ به سوالی كه خود طرح می كند اینگونه جواب می دهد: در مواردی خود این گزارش ها تسهیل گر آسیب شناسی هم می شوند. اما موضوع اینجاست كه كمتر از دریچه زیبا شناسی به خانواده نگریسته شده است، شاید دلیل آن كم تجربگی باشد و شاید اصلا به این شیوه نگاه كردن آشنا نیستیم.
طهماسبی اضافه می كند: درهر صورت خانواده زیبا یعنی خانواده ای كه در آن احترام و محبت حاكم باشد، گذشت وجود داشته باشد، علاقه ها ابراز شود. از طرفی خانواده نقش اجتماعی سازنده دارد و بیشتر لذت ها خانوادگی است تا فردی. همچنین در خانواده زیبا درك و همدلی به همراه قانون های مناسب وجود دارد. اعضای خانواده برای هم وقت می گذارند و به حریم یكدیگر احترام می گذارند و ورود نمی كنند. از سویی رفت و آمد خانوادگی نیز در تشكیل یك خانواده زیبا نقش مهمی دارد البته به همراه تربیت مناسب زمان كه در آن رشد و تكامل افراد رخ می دهد و اتفاقات خوب و مفید زیادی به وقوع می پیوندد. تا حدودی شبیه خانواده فیلم طلا و مس یا سریال پایتخت.

**نقش نهادهای فرهنگی
رئیس مركز مطالعات توسعه آموزش دانشگاه علوم بهزیستی به اهمیت نقش نهادهای فرهنگی در تشكیل یك خانواده موفق اشاره می كند و خاطرنشان می كند: حال باید ارزیابی كنیم كه نهادهای فرهنگی همچون سینما، تلویزیون، مبلغین، اساتید، معلمان، كتاب ها، مقالات و قوانین چقدر در تشكیل یك خانواده موفق و ترویج فرهنگهای مناسب یك خانواده ایده آل نقش دارند. در صورت شناخت نقش و تاثیر نهادهای فرهنگی است كه می توان از نسل آینده در تشكیل یك خانواده موفق و كاهش نرخ آسیب های مختلف انتظار داشت.
طهماسبی پیشنهادی برای بالا بردن جایگاه خانواده موفق در كشور دارد. او می گوید: همه برنامه های فرهنگی از مهد كودك تا دانشگاه به صورت خانواده محور اجرا شوند. همچنین برنامه آموزش والدین با حضور الزامی پدر و مادر برگزار شود نه فقط یكی از والدین.
از طرفی در برنامه های فرهنگی از جمله فیلم های خانوادگی كه در تلویزیون و یا سینما تهیه می شود یك خانواده سالم و مثبت و روابط درون خانوادگی به نمایش گذارده شود. همچنین سازمان ها و اداره ها نیز می توانند با برگزاری مراسم های فرهنگی و دعوت از خانواده های كاركنان خود نقش بسزایی در آموزش های لازم تدبیر لازم رابیاندیشند.
وی در خاتمه ابراز امیدواری كرد كه با سیاست های ابلاغی اخیر مقام معظم رهبری بتوان بیشتر از قبل برای تشكیل یك خانواده زیبا و سالم برنامه ریزی شود.
اجتمام** 9397 ** 1569 * خبرنگار: الهام جعفری * دبیر: علی حبیبی*