تامين آب فولاد قاين در گرداب تناقضات

ادامه مطلب به اين شرح است: پروژه ملي فولاد قاين از بزرگترين طرحهاي صنعتي خراسان جنوبي و يكي از هشت طرح فولادي كشور بود كه در دور اول سفرهاي استاني دولت نهم براي استان خراسان جنوبي بر روي كاغذ آمد و عمليات اجرايي اين كارخانه بزرگ در سال 85 آغارشد.
طرح فولاد قاdنات كه از لحظات ابتدايي مطرح شدن آن، اميد توسعه و اشتغال استان لقب گرفت اما اكنون و با گذشت 10 سال طبق آخرين خبرها، واحد توليد آهن اسفنجي آن تا پايان سال 95 و واحد فولاد سازي كارخانه در خرداد 97 راه اندازي خواهد شد.
اما آنچه كه باعث نگراني و اعتراض مردم منطقه شده بحث مصرف آب اين كارخانه است كه به نظر مي رسد با افتتاح كامل اين كارخانه بايد مردم از كشاورزي منطقه دل بركنند.
امام جمعه خضري دشت بياض شهرستان قاينات در اين باره مي گويد: 90درصد مردم بخش نيمبلوك از محل كشاورزي و دامداري و صنايع وابسته ارتزاق مي كنند و اين منطقه به عنوان قطب كشاورزي خراسان جنوبي مشهور است.
وي با بيان اينكه مهم ترين منابع آبي زيرزميني استان در اين منطقه واقع شده مي افزايد: در حال حاضر به دليل برداشت بي رويه بخش كشاورزي از اين منابع آبي، دشت بحراني و ممنوعه اعلام شده و در سال هاي اخير سطح آب آن 12 متر افت داشته است.
به گفته حجت الاسلام «مدني» به دليل افت آب و خشكسالي هاي 17ساله همه چاه هاي كشاورزي هوشمند وكارتي شده است و در اين شرايط با بهره برداري فولاد قاينات با ظرفيت 800 هزار تن فولاد در سال و نياز حداقل 4ميليون متر مكعب آب چه اتفاقي رخ خواهد داد؟
وي ادامه مي دهد: برخي دست اندركاران گفته اند كارخانه فولاد در اين منطقه باعث اشتغال 800 نفر مي شود اما اين را هم بايد در نظر گرفت كه وجود آن از طرف ديگر موجب بيكاري و از بين رفتن هست و نيست هزاران كشاورز خواهد شد.
به گفته وي، مسئولان اعتقاد دارند حالا كه ميلياردها تومان براي كارخانه هزينه شده است امكان تعطيلي آن وجود ندارد و بايد راه اندازي شود.
حال سئوال اينجاست مسئولاني كه نگران هزينه دولت هستند چرا دغدغه سرمايه گذاري مردم در بخش كشاورزي و دامداري و صنايع وابسته به آن كه سال هاي متمادي جلوتر از فولاد بوده را ندارند؟
** مصرف ساليانه آب كارخانه فولاد 700 هزار متر مكعب است
مدير عامل كارخانه فولاد قاينات در پاسخ به اين اعتراض ها از بهره برداري فاز اول كارخانه فولاد قاينات تا پايان سال95 و توليد آهن اسفنجي خبر مي دهد و مي گويد: مصرف ساليانه آب كارخانه 700 هزار متر مكعب است ولي اكنون 6 حلقه چاه در كارخانه وجود دارد كه 4حلقه چاه پلمب و از 2 چاه ديگر يكي در حال استفاده است.
مهندس «اسفندياري» مي افزايد: مصرف عمده آب كارخانه مربوط به فاز دوم يعني واحد فولاد سازي است كه حدود 2ميليون متر مكعب در سال برآورد شده و اين واحد در نيمه دوم سال 97 به بهره برداري خواهد رسيد.
به گفته وي، براي تامين آب مورد نياز واحد فولاد سازي غير از منابع آب زيرزميني مذاكره هايي با پيمانكاران سازنده تصفيه خانه فاضلاب قاين براي استفاده از پساب فاضلاب قاينات شروع شده و بر اساس پيش بيني هاي به عمل آمده اين طرح حدود 40ميليارد تومان اعتبار نياز دارد و طي 2 سال اجرايي مي شود.
لذا با توجه به كمبودهاي آبي در منطقه طرح آبرساني از تصفيه خانه پساب قاينات به طور حتم اجرا خواهد شد، بنابراين مردم بخش نيمبلوك و خضري دشت بياض هيچ گونه نگراني در مورد برداشت آب از منابع زيرزميني نداشته باشند.
** تناقضات در برآورد آب مصرفي فولاد
همه كارشناسان فولاد كشور يادآور مي شوند در دنيا براي توليد يك تن فولاد به 18-22 متر مكعب آب نياز است (سايت فولاد نيوز ) كه با در نظر گرفتن ظرفيت فعلي 800 هزار تني كارخانه فولاد قاينات (تا يك ميليون تن قابل افزايش ) عددي در حدود 14 ميليون متر مكعب آب در سال نياز است.
اما مدير عامل سابق فولاد قاينات درسال 1391 در مصاحبه اي كه با سايت بولتن نيوز در تاريخ 16 خرداد ماه 91 انجام داده است مصرف آب پروژه را 175 ليتر در ثانيه يعني بيش از 4 ميليون متر مكعب عنوان مي كند.
كارخانه فولاد مباركه اصفهان با استفاده از مجهز ترين امكانات روز دنيا ( رتبه اول در كاهش مصرف آب در دنيا) توانسته است پس از سالها، مصرف آب اين كارخانه را با هزينه حدود 300 ميليارد تومان (حدود 50درصد هزينه تمام فولاد قاينات) به حدود 6 متر مكعب آب براي ساخت هر تن فولاد كاهش دهد.
حال با فرض به كاربردن چنين تكنولوژي و با در نظرگرفتن مقرون به صرفه بودن توليد چنين فولادي در پروژه فولاد قاين اين مجموعه به 4.8 ميليون متر مكعب آب در سال نيازمند است.
كه با محاسبه يك ماه تعطيلي و تعميرات واحد به عدد آشناي 4 ميليون متر مكعب در سال مي رسيم كه بزرگي اين عدد براي افرادي كه ظرفيت سفره آب دشت خضري ، مصرف كشاورزي آب در دو شركت سهامي زراعي بزرگ كشور(خضري واسلام آباد) و روند كاهشي بارندگي را مي دانند بسيار ملموس تر است.
همه موارد فوق در شرايطي است كه سختي آب (EC) در محدوده مناسب باشد چرا كه سختي آب يا كنداكتيويته آب نشان دهنده توانايي عبور جريان برق از آب است.
در واقع آب كاملاً خالص ، هادي جريان برق نيست، چون يون هاي موجود در آب باعث انتقال جريان برق مي شوند از اين رو بين هدايت الكتريكي و غلظت كل املاح در آب رابطه اي وجود دارد.
هدايت الكتريكي آب بر روي سرعت خوردگي آب و درجه يونيزاسيون نمك هاي آب تأثير مي گذارد.
عموما با كاهش بارندگي و افت سطح آب هاي زيرزميني سختي آب نيز افزايش مي يابد و اين يعني افزايش استخراج آب براي مصرف كارخانه فولاد.
** نقد به فولاد قاين در تفحص مجلس
در متن گزارش نهايي تحقيق و تفحص مجلس از صنعت فولاد كشور نيز آمده است: طرحهاي فولاد سبزوار، قاينات، ني ريز و بافت طرحهايي هستند كه در مناطق كويري واقع شده اند.
از اين ميان طرح فولاد سبزوار در دشت ممنوعه بحراني به لحاظ آب قراردارد و قرار است آب آن از 5 حلقه چاه تأمين شود.
درحالي است كه سطح آبهاي زيرميني در اين منطقه و اطراف آن طي سالهاي گذشته به شدت پايين آمده و امكان برداشت سالانه 4 ميليون متر مكعب آب از 5 حلقه از چاههاي موجود در اين منطقه وجود ندارد، حتي درصورت برداشت آب از چاههاي منطقه صنعت فولاد باعث تعطيلي كشاورزي منطقه خواهد شد.
از طرفي صنعت فولاد در اين منطقه باعث اشتغال مستقيم 800 نفر مي شود و از سوي ديگر باعث بيكاري صدها كشاورز و در نتيجه مهاجرت به شهرها و مشكلات ناشي از مهاجرت خواهد شد.
اين موضوع درمورد سه طرح ديگر نيز صادق است، منطقه قاينات با توانايي خدادادي كشت زعفران مي تواند از دل زمينش طلاي گياهي ( زعفران ) را بيرون كشد.
آيا سرمايه گذاري در صنايع تكميلي مانند بسته بندي به مراتب بهتر از فولادسازي نبود.
آيا اين منطقه نيازي به كارخانه فولادسازي با مصرف حداقل 4 ميليون متر مكعب آب در سال دارد؟
باتوجه به اينكه آب كارخانه فولادسازي قاينات از چاه تأمين خواهد شد، قطعا درصورت ادامه روند خشكسالي كشاورزي منطقه را در سالهاي آتي با مشكلات جدي مواجه خواهد نمود.
** دشت خضري سي سال پيش ممنوعه اعلام شد
مديرعامل شركت آب منطقه‌اي خراسان جنوبي نيز در گفتگوي اختصاصي با آوا با بيان اينكه دشت خضري از دشتهاي بحراني استان بوده كه در سال 66 ممنوعه شده افزود: صدور هرگونه مجوز بهره برداري در زمينه كشاورزي وجهه قانوني نداشته و مقدور نمي باشد و صرفاً براي مصارف صنعتي و كم آب طلب با اخذ مجوز تخصيص از وزارت نيرو اين امكان فراهم مي باشد.
علي ايحال به منظور تأمين آب دوران ساخت شركت فولاد قاينات و مساعدت در اجراي طرح ،به شركت ملي فولاد ايران اجازه بهره برداري موقت و تأمين آب مورد نياز از دو حلقه چاه متعلق به شركت آب منطقه اي خراسان جنوبي داده شده است.
امامي خاطر نشان كرد: در اين راستا (تأمين آب دوران ساخت) مجوز حفر و بهره برداري از يك حلقه چاه از محل تخصيص بخش صنعت برنامه چهارم دشت خضري براي سازمان توسعه و نوسازي معادن صادر و مقرر شده تا شركت فولاد قاينات به منظور تأمين آب درازمدت طرح از طريق ساير گزينه ها اقدامات مقتضي را به عمل آورد.
در اين جهت و تاكنون شركت فولاد قاينات ضمن هماهنگي هاي به عمل آمده با شركت آب منطقه اي با خريد دو حلقه چاه كشاورزي و تغيير كاربري آن مبادرت به تأمين بخش ديگري از نياز آبي خود نموده است.
وي ادامه داد: در حال حاضر با نظر به كسري مخزن موجود دشت خضري ، محدوديت منابع آب سطحي و زيرسطحي موجود در منطقه و عدم وجود تخصيص جديد براي مصارف صنعتي و محدوديت هاي فني و قانوني مترتب بر صدور مجوز چاه جديد در اين دشت براي صنعت و بويژه صنايع پرآب طلب ، برنامه اي براي تامين آب مجموعه از طريق صدور مجوز حفر چاه وجود ندارد.
** شركت آب منطقه اي تعهدي براي تامين آب دراز مدت فولاد ندارد
امامي ياد آور شد: با توجه به اهداف و برنامه هاي دولت وقت و ضرورت راه اندازي طرح فولاد قاين ، پيگيريهاي به عمل آمده مسئولان ذيربط در زمينه تأمين آب آن ، اقدامات گزارش شده فوق الذكر و برنامه هاي پيشنهادي ارائه شده اين شركت براي تأمين آب مجموعه ، شركت فولاد قاينات مي بايست درخصوص تأمين آب دراز مدت پروژه از ميان گزينه هاي پيش رو منجمله انتقال آب از ساير حوزه هاي داخل و خارج استان (مانند نمكزار خواف) و يا در صورت امكان از طريق خريد چاههاي كشاورزي و تغيير كاربري آنها از كشاورزي به صنعت مطابق با دستورالعمل اجرايي مواد 27 و 28 قانون توزيع عادلانه آب و يا ساير گزينه هاي تأمين آب پس از اخذ مجوزهاي لازم از شركت آب منطقه اي اقدام نمايد و اين شركت هيچگونه تعهدي درخصوص تأمين آب دراز مدت پروژه مذكور نخواهد داشت.
** مصرف آب براي فولاد بسيار كمتر از گندم است
كامران اسفندياري مديرعامل شركت فولاد صنعت قاينات نيز درباره حاشيه هاي مطرح شده درباره مصرف آب اين كارخانه و ضرر احتمالي آن براي تحت تأثير قرار دادن كشاورزي منطقه اظهار كرد: مصرف آب در صنايع فولاد سازي 2 متر مكعب به ازاي هر تن است يعني دو ليتر آب به ازاي هر كيلو شمش فولاد، اگر مقايسه اي با گندم داشته باشيم خواهيم ديد براي توليد هر كيلو گندم 1300 ليتر آب نياز است پس مصرف آب براي فولاد بسيار كمتر است.
وي با بيان اينكه ما در اين كارخانه از صنايع هيبريدي استفاده مي كنيم كه باعث كاهش 30 درصدي مصرف آب مي شود افزود: من تجربه ساخت كارخانه فولادسازي در اردكان را دارم كه به لحاظ منابع آبي بسيار فقير تر از قاينات بود متأسفانه برخي عدد كلي سالانه 3 ميليون متر مكعب را علم مي كنند كه اين درست نيست.
عضو هيئت مديره مجتمع فولاد قاين نيز سال گذشته در جلسه اي با بيان اينكه براي راه‌اندازي فاز نخست اين كارخانه آب را به عنوان ماده خنك كننده نياز داريم، افزود: از ابتداي اين پروژه توافقاتي با شركت آب منطقه اي خراسان جنوبي براي تأمين آب بسته شد و مقرر شد آب منطقه اي 3 حلقه چاه به صورت توافقي به ما بدهد و با تعداد چاه‌هايي كه ما داريم جمع آن به 6 چاه مي‌رسد اما هنوز كمبود آب يكي از مهم ترين مشكلات اين پروژه است.
فلاحتي با بيان اينكه كل سرمايه‌گذاري تاكنون 530 ميليارد تومان بوده است، اظهار كرد: آب جايگاه زياد براي اين پروژه دارد كه بايد تدابيري اتخاذ شود.
*7559**2047** خبرنگار- اميرشاهين نايبي فر*انتشار دهنده - عباسقلي اشكور جيري *