جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به عنوان یكی از تلخ ترین رویدادهای تاریخ معاصر در حالی آغاز شد كه مردم كشورمان دوران پس از انقلاب اسلامی را سپری می كردند و به سازندگی این مرز و بوم، برقراری امنیت و آسایش می‌اندیشیدند اما تجاوز رژیم بعث به خاك ایران سبب شد تا دفاع از وطن و شكست دشمن متجاوز به اصلی ترین هدف تبدیل شود و در این میان سربازان اسلام به منظور دستیابی به این مهم با طراحی عملیات های گوناگون به موفقیت های شایان توجهی دست یافتند. از جمله نبردهای مهم دفاع مقدس، عملیات ثامن الائمه است كه در آن نیروهای مردمی و نظامی محاصره آبادان را در هم شكستند و موفق شدند دشمن متجاوز را در این نبرد شكست دهند.
نیروهای بعث عراق، 39 روز پس از شروع جنگ تحمیلی، تلاش های خود را برای محاصره آبادان آغاز كردند. آنها كه پیش از این خرمشهر را هدف قرار داده بودند با تغییر موضع، نیروهای خویش را جابه جا كردند و با تقویت محور شلمچه- خرمشهر، خود را برای تصرف شهرهای آبادان و خرمشهر آماده ساختند. در این اقدام، نیروهای رزمی دشمن با عبور از رودخانه كارون، جاده اهواز به آبادان را به اشغال درآوردند و سپس از آبادان به طرف ماهشهر حركت و این شهر را نیز تصرف كردند. نیروهای رژیم بعث به منظور محاصره كامل آبادان در نظر داشتند تا از رودخانه «بهمنشیر» عبور كنند اما در منطقه كوی «ذوالفقاریه» با مقاومت مردمی روبه‌رو شدند و با وجود اینكه در این منطقه نیروهای دشمن برای رسیدن به هدف خود پل احداث و نیزارها را نیز تخریب كرده بودند به هدف های تعیین شده دست نیافتند و مجبور به عقب نشینی شدند. با این حال رژیم بعث از پای ننشست و در نخستین روزهای آبان، دگربار برای تصرف آبادان كوشید و یك هفته بعد حلقه محاصره را تنگ‌تر كرد. در این مدت تمامی راه‌های زمینی به آبادان قطع شد و تنها راه ورود به آن شهر از مسیر هوا و دریا میسر بود.
با وجود اینكه ارتش عراق توانست برای مدت زمان بسیار كوتاهی آبادان را به محاصره در آورد اما این اقدام بی پاسخ نماند. یك هفته پس از حصر این شهر، امام خمینی(ره) به نیروهای مسلح فرمودند: «حصر آبادان باید شكسته شود». رزمندگان اسلام نیز پیرو این فرمان بنیان گذار جمهوری اسلامی اقدام های لازم را برای شكستن این محاصره انجام دادند. به دنبال این امر، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش طرح های مشتركی را برنامه ریزی كردند.
سرانجام نیروهای ارتش و سپاه پاسداران ایران توانستند با طرح عملیات ثامن الائمه در پنجم مهر 1360 هجری خورشیدی كه با رمز «نصر من الله و فتح قریب» آغاز شده بود، شكست سنگینی را به دشمن وارد كنند و با انجام دادن موفقیت آمیز این نبرد، آبادان را از محاصره نیروهای دشمن خارج سازند.
اینك 35 سال از پیروزی این عملیات و شكست حصر آبادان می گذرد، عملیاتی كه به عنوان یكی از گام های موثر در رسیدن به پیروزی در جنگ تحمیلی شناخته شد و افتخار و سربلندی جامعه اسلامی را به دنبال داشت.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت فرا رسیدن سالروز شكست حصر آبادان با «امیر سرتیپ سعید پور داراب» از فرماندهان جنگ تحمیلی و دارای دو نشان فتح از مقام معظم رهبری به گفت وگو پرداخته است.
امیر سرتیپ پورداراب درباره موقعیت جغرافیایی آبادان و چرایی تلاش دشمن برای به دست آوردن این منطقه مهم گفت: اختلاف های میان ایران و عراق پیشینه طولانی داشت. این دو كشور از زمان عثمانی ها تا زمانی كه مستقل شد و نفوذ انگلیس در آن فزونی گرفت، بر سر برخی منطقه ها با یكدیگر مشكل داشتند كه اروند رود یكی از آن نمونه ها به شمار می رفت. در 1337 هجری خورشیدی به دنبال قرارداد 1957 الجزایر، خط میانی اروند به عنوان مرز مشترك ایران و عراق در نظر گرفته شد تا هر دو كشور بتوانند به صورت آزاد به كشتیرانی در آن بپردازند اما پس از گذشت چندین سال و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، صدام این قرارداد را در برابر دوربین های تلویزیونی پاره كرد و مدتی بعد به ایران حمله كرد.
این فرمانده جبهه و جنگ درباره دلیل های حصر آبادان به وسیله نیروهای بعث عراق بیان داشت: ارتش عراق از توطئه های مختلفی كه در كشور به صورت بحران ایجاد شده بود شروع به سوء استفاده كرد و حصر مناطق مهم ایران را هدف قرار داد. نا آرامی هایی كه در شمال غرب، منطقه گنبد، خوزستان و شرق كشور صورت گرفت، مسوولان را بر آن داشت كه نیروهای خودی همچون سپاه پاسدارن، بسیج، ژاندارمری، شهربانی و ارتش را برای رویارویی با عوامل ضد انقلاب به شمال غرب و غرب اعزام كنند. این موضوع زمان و موقعیت را برای حمله گسترده نیروهای بعث در 31 شهریور 1359 هجری خورشیدی فراهم ساخت و اینگونه نیروهای دشمن با تجهیزات كامل به خاك ایران تجاوز كردند.
پس از حمله به منطقه خرمشهر- آبادان، لشكر 3 زرهی با لشكر 11 پیاده و دو تیپ تقویتی دشمن، عملیات سنگینی را در محور بصره به طرف خرمشهر آغاز كردند و از منطقه شلمچه نیز نیروهای اندك ایران حملات خود را در برابر نیروهای رژیم بعث افزایش دادند. با اینكه مقاومت در خرمشهر طولانی شده بود و زمان به سرعت سپری می شد، نیروهای دشمن در 19 مهر 1359 خورشیدی تصمیم گرفتند كه از شمال خرمشهر و از منطقه ای به نام «مارد» از كارون عبور كنند. آنها در نظر داشتند از این راه بر نیروهای مقاوم در خرمشهر فشار وارد سازند تا این شهر به سرعت سقوط كند. بدین ترتیب می توانستند آبادان را تهدید كنند و به اروند رود دست یابند. بنابراین در تاریخ یاد شده، یك تیپ زرهی ارتش دشمن موفق شد از كارون عبور كند و سپس منطقه ای را در شرق كارون به وسعت 150 كیلومتر اشغال كرد و اینگونه آبادان محاصره شد.
فرمانده لشكر 21 حمزه درباره جزییات عملیات ثامن الائمه اظهار كرد: پس از عبور ارتش دشمن از كارون مشكلات زیادی برای كشور به وجود آمد زیرا تجهیز نیروهایی كه در آبادان حضور داشتند، بسیار مشكل شده بود. رساندن امكانات به این شهر از مسیر دریا با ناوچه ها و قایق های تندروی نیروی دریایی و از راه هوایی با بالگرد انجام می شد. در این میان رژیم بعث عراق به دلیل مقاومت هایی كه به وسیله گردان 153 لشكر 77 خراسان، نیروهای مردمی، دانشجویان دانشگاه افسری و ژاندارمری صورت گرفت، متوقف شد و نتوانست آبادان را تهدید كند.
امام خمینی(ره) در آن زمان با صدور فرمانی فرمودند: «حصر آبادان باید شكسته شود». اما ایشان زمانی برای این اقدام مشخص نكردند زیرا شرایط آن دوره به صورتی نبود كه نیروها بتوانند به شدت به دشمن حمله و آبادان را آزاد كنند. به تدریج كه جا به جایی نیروها صورت پذیرفت و رزمندگان از سراسر كشور برای نجات این منطقه بسیج شدند، تصمیم گرفته شد كه فرمان بنیان گذار انقلاب در یك عملیات اجرایی شود و آن عملیان ثامن الائمه بود. در این نبرد، لشكر 77 پیاده خراسان كه مسوولیت دفاع از كل منطقه را به عهده داشت به همراه 15 گردان از نیروهای بسیجی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، گروه رزمی 37 زرهی شیراز، دو گردان تانك از لشكر 92 زرهی، یك گردان از ژاندارمری، تفنگداران نیروی دریایی و یك گروه رزمی هوانیروز و آتش بارهای توپخانه گروه 11، 22 و 44 نیروی زمینی در این عملیات شركت داشتند.
وی در ادامه افزود: عملیات ثامن الائمه، نبردی بسیار موفق بود و پیروزی در آن زمینه ساز پیروزی های بزرگ دیگری در عملیات های «طریق القدس، فتح بستان، فتح المبین، نجات غرب كرخه و بیت المقدس» شد. در عملیات ثامن الائمه نیروهای مردمی، ارتش، سپاه پاسداران، ژاندارمری و نیروهای زرهی با نیروهای دشمن شركت كردند و اینگونه توانستند مواضع مستحكم دشمن كه با مین و موانع دیگر محافظت می شد، منهدم كنند و تلفات و خسارت های سنگینی را به آنان وارد سازند.
امیر سرتیپ پورداراب در ارتباط با دلیل انتخاب رمز «نصر من الله و فتح قریب» برای این عملیات توضیح داد: این رمز به نوعی انجام دادن دستور بنیان گذار انقلاب به شمار می رفت و رزمندگان اسلام در نظر داشتند كه با كمك این جمله الهی و تلاش های بی دریغ به فرمان امام خمینی(ره) درباره رفع حصر آبادان جامه عمل بپوشانند. از طرف دیگر نام «ثامن الحجج» روی طرح عملیات بود و همه از این نام یاری می گرفتند و با علاقه خاص در مسیر حق كوشیدند و بدین شكل به پیروزی دست یافتند.
فرمانده لشكر 21 حمزه درباره جزییات تاكتیك های به كار رفته در این نبرد تصریح كرد: شجاعت، ایمان و جسارت رزمندگان اسلام و از طرف دیگر حركت نیروهای خودی از محورهای مختلف زمینه های پیروزی در عملیات ثامن الائمه را فراهم كرد. رزمندگان اسلام از شمال، جنوب و از طرف شرق به غرب و نیروهای دشمن حمله كردند. به دلیل محدودیت وسعت در این منطقه نیروها باید به گونه ای به تنظیم هدف های خود می پرداختند كه به طرف رزمندگان خودی تیراندازی نكنند. این موضوع یكی از مهمترین و شاهكارترین اقدام ها محسوب می شد زیرا تمامی گستردگی منطقه 150 كیلومتر بود و اگر یك گلوله تانك به اشتباه شلیك می شد به مواضع خودی صدمه وارد می كرد. بنابراین می توان گفت، مهمترین ویژگی این نبرد محدود بودن منطقه عملیات به شمار می رفت اما با وجود موانع بسیار زیاد، همدلی و هماهنگی نیروهای اسلام پیروزی بزرگی را برای كشور رقم زد.
این فرمانده جنگ تحمیلی با اشاره به دستاوردهای عملیات ثامن الائمه بیان داشت: نیروهای خودی در این نبرد موفق شدند كل شمال آبادان را كه در معرض تهدید دشمن قرار داشت، آزاد سازند. همچنین اسارت یك هزار و 700 تن از نیروهای دشمن، بدست آوردن شمار زیادی تانك، نفربر و 300 خودرو از دیگر دستاوردهای این عملیات به شمار می رود. مهم تر از همه اینكه ایران در این نبرد از كمترین نیروهای خود، بیشترین نتیجه را به دست آورد.
امیر سرتیپ پور داراب در پایان در ارتباط با شهیدان این عملیات گفت: در عملیات شكست حصر آبادان، 88 تن از نظامیان كشور، 135 تن غیر نظامی كه شامل نیروهای سپاه، بسیج و مردمی بودند، به مقام والای شهادت نایل آمدند. همچنین 439 نظامی و 324 تن از نیروهای مردمی و سپاه در عملیات ثامن الائمه مجروح شدند.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: سیده مریم سیدان** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9368** 2002 **9131
تاریخ انتشار: ۴ مهر ۱۳۹۵ - ۱۲:۰۷
تهران- ایرنا- عملیات ثامن الائمه یكی از مهم ترین نبردهای دفاع مقدس است كه در آن رزمندگان اسلام با اقتدار و ابتكار عمل توانستند شكست سختی را بر دشمن بعثی وارد سازند و با توكل بر نیروی ایمان حصر آبادان را در هم شكنند و به موفقیت بزرگی دست یابند.