شروه خوانی آیینی كهن در رثای امام حسین(ع)

به گزارش ایرنا، شروه خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده و بیان كارهای نیك و سلحشوری شخص متوفی در صحنه كارزار و رزم بوده كه بیشتر در مناطق روستایی و عشایری كهگیلویه وبویراحمد به ویژه در منطقه زیلایی بویراحمد مرسوم است.
این نوع موسیقی آوازی، فارغ از همه موسیقی های مدرن امروزی، با لحن و آهنگی اندوهبار و سوز درونی ازسوی زنان و دختران شروه خوان این دیار در غم از دست دادن عزیزترین افراد ایل اجرا می شود.
شماری از زنان و دختران ایلی و عشایری این خطه نیز با بستن كمربندها و شال بندهای سیاه اطراف زن نوحه خوان حلقه می زنند و در غم مظلومیت شهدای كربلا به سوگواری می پردازند.
البته زنان و مردان با حلقه های جداگانه ای نیز برای سید و سالار شهیدان و یاران با وفایش عزاداری می كنند.
نحوه و شیوه عزاداری این حلقه ها و بیان مرثیه ها تا حدودی متفاوت است، یكی از مرثیه های متداول از سوی زنان و دختران گفتن«هوهوی» درجواب تك خوان (شروه خوان) بود كه این نوع مرثیه هم اینك در آیین ختم و عزاداری های آنها همچنان مرسوم است.
مردان نیز در این هنگام كمر همدیگر را مي‏گیرند و دایره ‏وار مي‏چرخند و بر مظلومیت آقا و سرور وسالار شهیدان بر سر و سینه مي‏زنند.
كـُتل بندی و سیاهپوش كردن نیز از دیگر شیوه های سنتی و آیین های عزاداری در ایام حزن انگیز محرم بویژه در شب تاسوعا و روز عاشورای حسینی این خطه از ایران اسلامی مرسوم است.
آنگونه كه نقل شده: در برخی مناطق این استان اگر فردی ذی نفوذ چه در رزم، بستر بیماری و یا حادثه ای از دنیا برود، رسم بر این است كه مركب وی را به نحوی خاص سیاهپوش و كـُتل بندی می كنند.
سپس در میدانی كه به سمت این آیین آماده شده است می گردانند و عده ای از اعضا و خانواده متوفی و برخی سران طوایف نیز به دنبال مركب راه می افتند و به محض رسیدن به میدان به زاری، شیون و عزا با ذكر ویژگیهای اخلاقی و رفتاری متوفی سر می دهند.
درتمام مدت سوگواری نیز سازهای موسیقی سنتی با نوایی سوزناك و غم انگیز كه اكنون در بسیاری از مناطق این استان رنگ باخته است، جماعت عزادار را همراهی می كردند.
البته در برخی مناطق شهرستان بهمئی در این استان همچنان این آیین و حتی تیراندازی در مراسمات عزاداری آنها مرسوم است كه تلاش متولیان امور فرهنگی در استان نیز بر حذف این رسوم استوار شده است.
آیین تعزیه خوانی سنتی نیز یكی از آیین های فاخر ماه محرم در كهگیلویه و بویراحمد است كه به طور معمول از سال 1287 در میان اقوام، ایلات و مناطق عشایر نشین این خطه اجرا می شود.
مقتل خوانی و تعزیه خوانی در حقیقت شرح حال تاسوعا و عاشورای سال 61 هجری در دشت نینوا و ذكر مصیبت های اهل بیت پیامبر(ص) در كربلا بر اساس آنچه از خاندان امام حسین(ع) به ویژه زینب كبری(س) و حضرت سجاد(ع) در تاریخ مانده است، می باشد.
این نوع ذكر مصیبت به صورت نوحه برای مردم بیان می شود و سوگواران برای آنچه بر امام حسین(ع) و یارانش گذشته به سوگواری و سینه زنی می پردازند.
به گفته رضا رفیعی از هنرمندان كهگیلویه و بویراحمد آیین های مقتل خوانی و تعزیه خوانی حتی در اوج بی رحمی های ساواك و ممنوعیت آن از سوی رضا شاه و از سال های 1287 تاكنون میان مردم این خطه مرسوم بوده است.
آیین «مشعل گردانی» و روشن كردن آتش با استفاده از هیزم بیشتر در روستاها و مناطق عشایر نشین در شب های تاسوعا و عاشورا نیز از دیگر آیین های سنتی و مرسوم در این دیار است.
مردم و سوگواران حسینی در روستاهای استان بر دور آتش حلقه می زنند و در رثای مظلومیت فرزندان پیامبر(ص) و شهدای دشت نینوا به سوگواری و عزاداری می پردازند.
از دیگر سنت های مختص ماه محرم در این خطه علم گردانی و گهواره گردانی است كه از همان شب های نخست دهه اول محرم از سوی دوستداران و عاشقان ابا عبدالله الحسین (ع) در مناطق مختلف این استان اجرا می شود.
بستن پارچه های سبز و چارقدهای سیاه و سرخ دور علم های برافراشته نیز از دیگر آیین سنتی است كه از دیرباز در عزاداری های این خطه از ایران زمین نهادینه شده و همچنان در بسیاری مناطق روستایی نیز مرسوم است.
«چارقد» نوعی پارچه های زخیم به رنگ های مشكی و قرمز زنان بویژه روستایی و عشایری این خطه بوده كه بر پیشانی و روی «مینا» یا (روسری) خود می بندند.
این روسری و چارقد زنان ایل از آنچنان قداست، پاكی، ارزش و ارجحیتی نزد مردم برخوردار بوده كه حتی بسیاری از قتل ها، نزاع ها و تنش های عمومی میان مردم بواسطه آن بخشیده و حل و فصل می شود.
این چارقد و مینای زنان ایل كه در گذشته بیشتر مرسوم بوده نیز به عنوان ابزاری در راستای اصلاح ذات البین و خاموش كردن آتش خشم و كینه میان مردم نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
نقل شده است كه حتی در اوج درگیری ها و نزاع های دسته جمعی میان برخی طوایف و اقوام، هرگاه زنی چارقد (روسری) خود را جلوی آن شخص خشمگین و ناآرام قرار می داد، وی نیز در نهایت ادب و احترام به ساحت این «مینا» و یا چارقد زن ایل از ادامه درگیری و تنش نیز خودداری می كرد.
بخشی از مرثیه ها و نوحه خوانی های مرسوم و گذشته در استان كهگیلویه وبویراحمد
***
«اَی ماهِ مَحرَم اومَ شایی رفت و غم اومَ اَو مِن حرم كَم اومَ»
« آخ بَ دشتِ كربلا سَرشَ بِری اَو وَش نَدا»
«اَی ماه مَاهور ایما سطلون و سرور اویماَ»
«امام حسینَ كُشتِن ای خاك بَر سَر ایما»
معاون سیاسی و امنیتی استاندار كهگیلویه وبویراحمد نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بسیاری از آیین ها و سنت های مرسوم در عزاداری امام حسین (ع) ریشه در تاریخ، هویت و فرهنگ این مرزو بوم دارد.
فتاح محمدی اظهار داشت: آیین های سنتی و سوگواری و حتی پیشوازی از ماه محرم و ایام حزن انگیز عاشورای حسینی كه از دیرباز میان جوامع محلی و عشایری این دیار مرسوم است خالی از هرگونه بدعت ها و خرافه های خطرناك است.
وی تصریح كرد: با گذشت زمان این آیین ها رو به فراموشی است كه جا دارد مسئولان متولی توجه ویژه ای برای احیای آنها داشته باشند.
مدیر كل میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری كهگیلویه و بویراحمد نیز گفت: پنج آیین عزاداری محرم این استان ثبت ملی شده است.
محمود باقری اظهار داشت: این آیین ها شامل استقبال ازمحرم در روستای امامزاده علی، مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد، دمام زنی حسینیه حضرت قاسم (ع) گچساران، مویه خوانی و آیین شام غریبان در كهگیلویه است .
وی بیان كرد: این آثار در سالهای گذشته به سازمان میراث فرهنگی كشور ارسال شد و جزو آثار ملی قرار گرفت.
وی افزود: هم اكنون این شیوه های عزاداری همزمان با فرارسیدن محرم در حال اجرا هستند.
خبرنگار: حمید جهان** انتشار دهنده: حسینعلی راشكی
3016/8005