طرح های كلان ملی و دست انداز تامین اعتبار

به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، پاییز سال 1390 بود كه براساس ضرورت اجرای طرح‌های بزرگ و تاثیرگذار از سوی دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشی كشور، تعداد 47 طرح كلان ملی با اعتباری حدود 25 هزار میلیارد ریال در شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) تعریف و تصویب شد.
اواخر شهریور سال گذشته (1394) نیز دبیرخانه شورای عالی عتف در گزارشی آخرین وضعیت ساختاری و اجرایی طرح‌های كلان ملی در پایان دولت دهم و همچنین اقدامات انجام شده در دولت یازدهم را ارائه كرد. بر اساس آن گزارش، در پایان كار دولت دهم و آغاز به كار دولت یازدهم و با گذشت بیش از دو سال از تصویب طرح‌ها، از كل اعتبار مورد نیاز برای آنها تنها حدود 658.6 میلیارد ریال (حدود 2.6 درصد) تخصیص یافته بود.
از سویی، همچنین علیرغم تاكید مصوبه شورای عالی عتف مبنی بر حمایت اولیه از طرح های اولویت دار، اعتبار یكسانی به تمامی طرح های كلان ملی پرداخت شده بود و نیز برغم مصوبات شورای عالی عتف و تاكید كلیات‌ آیین نامه اجرایی مدیریت طرح‌های كلان ابلاغی 1391، هیچ كدام از طرح‌ها دارای حامی مالی رسمی نبودند.
علاوه بر این، از نظر پیشرفت فیزیكی در طی دوره بیش از دو سال، طرح های كلان ملی فقط 3.85 درصد پیشرفت داشته‌اند و با وجود ماهیت متفاوت این طرح‌ها، ساختار اجرایی مشابهی برای تمامی آنها در نظر گرفته شده بود و نظام مدونی برای توزیع اعتبارات بین مجریان طرح‌های كلان ملی در دبیرخانه طراحی نشده بود.
همچنین دبیرخانه منسجم و سیستم مستندسازی و مدیریت دانش برای طرح‌های كلان ملی در نظر گرفته نشده بود و با وجود گذشت بیش از دو سال و واریز اعتبار اولیه طرح‌ها به حساب دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشی، با توجه به عدم معرفی مدیر طرح، هشت طرح كلان ملی غیرفعال بودند.

**اقدامات صورت گرفته در دولت تدبیر و امید در خصوص طرح های كلان ملی
اما طبق گزارش دبیرخانه شورای عالی عتف و تغییرات صورت گرفته در وضعیت طرح های كلان ملی، با شروع به كار دولت یازدهم شكایت‌های متعددی از سوی دستگاه‌های اجرایی و صاحبنظران در خصوص نحوه انتخاب، اجرا و تخصیص اعتبار طرح‌های كلان ملی مطرح شد.
دبیرخانه شورای عالی عتف نیز به منظور جلوگیری از ایجاد حاشیه برای طرح‌های كلان و با هدف برخورد علمی با چالش‌های مطرح شده، در نخستین جلسه شورای عالی در دولت یازدهم پیشنهاد تشكیل كارگروه‌های ارزیابی تخصصی برای هر یك از طرح‌های كلان را ارائه داد تا ابهامات موجود در این زمینه رفع شود.
كارگروه‌های ارزیابی طرح‌های كلان ملی پس از برگزاری جلسات كارشناسی و در موارد مورد نیاز مطالعات میدانی، نتایج ارزیابی را به دبیرخانه ارائه كردند كه بر اساس مستندات موجود در دبیرخانه هیچ یك از طرح‌های كلان ملی حذف نشدند.
بر اساس گزارش شورای عالی عتف، مصوبات این شورا تاكید دارند كه طرح‌های كلان ملی باید تقاضا محور بوده و دستگاه‌های سفارش‌دهنده به صورت رسمی میزان حمایت مالی از طرح‌های كلان ملی را اعلام كنند.
دبیرخانه شورای عالی عتف با تمامی دستگاه‌های مرتبط با طرح‌های كلان ملی مكاتبه كرده و اعلام رسمی میزان حمایت مالی از آنها را خواستار شد.
بر اساس گزارش ارائه شده از سوی دبیرخانه شورای عالی عتف، بر اساس مستندات موجود در دبیرخانه این شورا تا پایان تابستان 1394 ، تعداد 34 طرح كلان ملی دارای حامی رسمی هستند.

**تشكیل كارگروه برای تدوین ساختار اجرایی و نحوه تامین مالی طرح های كلان ملی
از سوی دیگر، با توجه به این كه یكی از چالش‌های فراروی اجرای طرح‌های كلان ملی نبود ساختار اجرایی مناسب برای این طرح‌ها و همچنین مشخص نبودن چگونگی تامین منابع مالی آنها بود، در شانزدهمین جلسه شورای عالی عتف مقرر شد كارگروهی با حضور وزراء و روسا دانشگاه‌های اصلی فعال در اجرای طرح‌ها به منظور تدوین ساختار اجرایی و نحوه تامین مالی طرح‌های كلان ملی تشكیل شود.
كارگروه مذكور پس از بررسی ابعاد اجرایی چگونگی تامین منابع مالی طرح‌های كلان ملی، دستورالعمل مدیریت و راهبری طرح‌ها را تدوین كرد و در هجدهمین جلسه شورای عالی به تصویب رسانید.
مهم‌ترین نكات دستورالعمل مذكور شامل «دسته بندی طرح‌های كلان با توجه به ماهیت طرح»، «طراحی اركان اجرایی طرح‌های كلان ملی با توجه به دسته‌بندی فوق»، «تعیین سهم مشاركت مالی شورای عالی عتف و دستگاه‌های سفارش دهنده هر یك از طرح‌های كلان ملی با توجه به دسته‌بندی فوق» و «طراحی نظام تخصیص اعتبار به مجریان طرح‌های كلان با بهره‌گیری از ظرفیت عامل‌های مالی» است.

** وضعیت طرح‌های كلان ملی در دولت یازدهم
بر اساس گزارش دبیرخانه شورای عالی عتف، تاكنون هیچ یك از طرح‌های كلان ملی حذف نشده‌اند و با توجه به مصوبات شورای عالی عتف در دولت دهم و یازدهم مبنی بر ضرورت تقاضا محور بودن طرح‌ها، در حال حاضر تعداد 34 طرح كلان ملی فعال و دارای حامی رسمی بوده و در صورت اعلام حمایت رسمی دستگاه‌های اجرایی از سایر طرح‌های كلان، اقدامات لازم جهت پیگیری آنها توسط دبیرخانه شورای عالی عتف انجام خواهد شد.
همچنین بر اساس این گزارش، طی دوره دو ساله دولت یازدهم 381.2 میلیارد ریال (حدود 1.5 درصد) به طرح‌های كلان ملی تخصیص یافته است و نظام مدونی برای توزیع اعتبارات بین مجریان طرح‌ها طراحی شده است.
طی دوره دو ساله نیز طرح‌های كلان ملی 8.39 درصد پیشرفت فیزیكی داشته اند و برای تقسیم‌بندی طرح‌ها با توجه به ماهیت و اركان اجرایی آنها اقداماتی صورت گرفته است كه طراحی دبیرخانه منسجم و سیستم مستندسازی و مدیریت دانش برای طرح‌ها و طراحی نظام مدیریت و كنترل پروژه طرح‌های كلان ملی از آن جمله است.

**دانشگاه های كشور در انتظار تامین بودجه طرح های كلان ملی
اما رئیس دانشگاه علم و صنعت معتقد است كه همه دانشگاه‌های كشور در جهت تحقق اعتبارات این طرح‌ها در حال تلاش هستند، چرا كه اجرای این طرح‌ها تولید دانش فنی را برای كشور به همراه خواهد داشت.
دكتر محمدعلی برخورداری اجرای طرح‌های كلان ملی را از برنامه‌های این دانشگاه نام برد و اظهاركرد: دانشگاه علم و صنعت در طرح كلان ملی طراحی و ساخت هواپیمای 100 تا 150 نفره مشاركت دارد و بخش موتور این هواپیما به این دانشگاه واگذار شده است.
وی واگذاری طرح كلان ملی پلتفرم خودروی ملی را از دیگر اقدامات این دانشگاه نام برد و خاطرنشان كرد: دانشگاه علم و صنعت همچنین در اجرای طرح‌های كلان ملی قطار پرسرعت و امنیت شبكه نیز همكاری دارد.
رییس دانشگاه علم و صنعت ایران اجرای طرح پروتزهای عصبی و ماهواره را از دیگر پروژه‌های بزرگ این دانشگاه ذكر كرد و یادآور شد: اساتید این دانشگاه در اجرای طرح‌های كلان ملی تلاش بسیاری دارند؛ ولی پیشرفت این طرح‌ها منوط به اختصاص اعتبارات آن است.

** طرحی كلان كه با رشد فزاینده ای به ثمر نشسته است
اما در این بین یكی از طرح های كلان ملی تحت عنوان طرح جویشگر بومی كه با هدف بومی‌سازی فناوری های ارتباطی مورد تاكید قرار گرفته، از پیشرفت فیزیكی مناسب و رشد فزاینده ای برخوردار بوده است، این طرح یكی از 6 طرح ملی كلان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات محسوب می شود.
طبق اعلام رئیس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات طرح های اینترنت اشیاء، شبكه های ارتباطی نسل پنجم و بیگ دیتا از دیگر طرح‌های كلان ملی در این حوزه است و این پژوهشگاه در حال رصد فناوری و تهیه نقشه راه توسعه در این حوزه است.
محمدخوانساری خاطرنشان كرد: طرح رادیوهای پرظرفیت به عنوان یكی از عناصر مهم خدمت رسانی به مردم و انتقال اطلاعات از این طریق از دیگر برنامه های طرح كلان ملی در حوزه ارتباطات است كه برنامه آن تا ۳ ماه آینده تدوین خواهد شد.

** تلاش وزارت علوم برای جذب بودجه طرح های كلان در نیمه دوم امسال
باوجود مشكلات عدیده مالی كه دولت یازدهم با آن دست و پنجه نرم می كند، پیگیری تامین اعتبار طرح های كلان ملی با هدف تامین رشد پویا و بهبود شاخص‌های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز 20 ساله و همچنین به بار نشستن سیاست‌های كلی اقتصاد مقاومتی مورد پیگیری و توجه بخش های مختلف دولت از جمله وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.
دكتر وحید احمدی دبیركل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینكه، متاسفانه سال گذشته به لحاظ مشكلات مالی دولت بودجه ای برای اجرای طرح های كلان ملی اختصاص داده نشد، افزود: امسال نیز تاكنون اتفاقی نیافتاده است.
وی در حاشیه یكصد و چهل وهفتمین جلسه كمیسیون دائمی شورای عالی عتف در گفت و گو با خبرنگار گروه علمی ایرنا اضافه كرد: البته قرار است این اعتبار در قالب جدول 14 لایحه بودجه در نیمه دوم امسال در اختیار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار گیرد و این وزارتخانه مرتب پیگیر جذب این بودجه است.
دبیر كل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری افزود: با رایزنی انجام شده با دولت، اعتبار طرح هایی كه در راستای اقتصاد مقاومتی تعریف شده باشد در قالب جدول 14 از سوی دولت تامین اعتبار و سرمایه گذاری خواهد شد.
به گفته وی تامین اعتبار طرح های كلان با ویژگی اقتصاد مقاومتی كه از سوی رهبر معظم انقلاب نیز همواره مورد تاكید قرار گرفته است، با هدف مقاوم سازی اقتصادی و كاهش وابستگی ها، بحران زدایی و تاكید بر روی مزیت های تولید داخل و تلاش برای خود اتكایی صورت خواهد گرفت.
احمدی همچنین با اشاره به یكی از این طرح های كلان ملی تحت عنوان«طراحی و دستیابی به فناوری‌های كلیدی و طراحی و ساخت هواپیمای 100 تا 150 نفره» كه بر اساس سند جامع توسعه هوافضای كشور مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در دستور كار قرار دارد، گفت: این طرح متوقف نشده است، بلكه به دلیل كمبود اعتبارات با كندی پیگیری می‌شود.
علمی **1836 **2017
خبرنگار: یوسف درویشی*انتشاردهنده: زهره محتشمی پور