مصر و عربستان؛ برگ ریزان یا تغییر منحنی روابط؟

تارنمای روزنامه «النهار الجدید» الجزایر جمعه هفتم آبان نوشت: ریاض صدور ویزا برای مسافران مصری را متوقف كرد. در این ارتباط، شركت بین المللی «تساهیل» (Tasheel VFS) كه در مصر مامور صدور روادید عربستان است اعلام كرد این اقدام برپایه خواست «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه، «محمد بن سلمان» جانشین ولیعهد و «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه عربستان صورت گرفته است. شورای مشورتی عربستان هم با این تصمیم موافقت كرده است.
اختلاف و تضاد در روابط مصر و عربستان كه از ماه ها پیش نمایان شده بود، این روزها به دنبال رای مثبت مصر به طرح روسیه درباره سوریه در نشست هفدهم مهرماه شورای امنیت سازمان ملل متحد افزایش یافته و سبب جدالی سیاسی میان مقام های قاهره و ریاض شده است.
پس از رای مثبت مصر به طرح روسیه درباره سوریه، «عبدالله المعلمی» نماینده عربستان در سازمان ملل با انتقاد از این اقدام مصر، آن را دردناك توصیف كرد. به دنبال این موضع گیری، «احمد بن عبدالعزیز قطان» سفیر عربستان در مصر چهارشنبه بیست و یكم مهرماه در اقدامی از پیش اعلام نشده قاهره را به مقصد ریاض ترك كرد.
اختلاف میان مصر و عربستان، طی روزهای گذشته یكی از محورهای بررسی و تحلیل رسانه های عربی بوده است كه در این گزارش به آن پرداخته می شود.

** اختلافات پرشمار میان عربستان و مصر
تارنمای «عرب 48» فلسطین و شبكه خبری «الجزیره» قطر، روزنامه های «رای الیوم» چاپ لندن، «النهار» لبنان و «المصریون» چاپ قاهره از جمله رسانه هایی بودند كه طی روزهای اخیر گسترش تعارض ها بین ریاض و قاهره را مورد توجه قرار دادند.
تارنمای عرب 48 پنجم آبان ماه نوشت: روابط مصر و عربستان طی روزهای گذشته با تنش همراه شده است. این تنش ها بیانگر اختلاف دیدگاه های 2 كشور درباره بحران ها و مسائل منطقه است. تغییر منحنی روابط میان قاهره و ریاض نشان می دهد دیپلماسی كه 2 طرف تلاش می كنند با استفاده از آن بر اختلاف ها سرپوش نهند، دیگر كارامد نیست. دلیل اختلاف قاهره و ریاض را می توان در 2 عامل اساسی جست وجو كرد. عامل نخست به بلندپروازی هر یك از 2 كشور برای رهبری منطقه برمی گردد. دومین عامل هم به تضاد مواضع 2 كشور درباره برخی از مسائل منطقه ای و بین المللی مربوط می شود.
روزنامه رای الیوم بیست و هفتم مهر در گزارشی به قلم «عبدالباری عطوان» نوشت: «عبدالفتاح السیسی» رییس جمهوری مصر در دیدار با روزنامه نگاران این كشور تلاش كرد وجود هرگونه اختلاف میان مصر و عربستان را انكار كند. او روزنامه نگاران و برخی از شبكه های اجتماعی را متهم كرد كه فضای روابط 2 كشور را تیره می كنند. با این اقدام حمله رسانه های مصر به عربستان در عمل متوقف شده است، اما آتشی زیر خاكستر وجود دارد.
عطوان افزود: یكی از دوستانم در قاهره در تماس تلفنی به من گفت تنش در روابط میان 2 كشور هنوز ادامه دارد و روزهای آینده افزایش خواهد یافت و اقدام های مصر، بسیاری را شگفت زده خواهد كرد.
روزنامه النهار بیست و سوم مهر نوشت: اگر چه عربستان در دوره السیسی نخستین پشتیبان مصر بود، اما موضع این 2 كشور درباره بحران های سوریه و یمن یكسان نیست. هرچند با سفر سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان به مصر و امضای توافقنامه های سرمایه گذاری حدود 20 میلیارد دلاری، تنش میان 2 كشور كم رنگ تر شد اما رای مصر به طرح روسیه درباره سوریه، ریاض را عصبانی كرده است. از این رو عربستان تصمیم گرفت ارسال محموله های نفتی به قاهره را متوقف كند. السیسی در واكنش به انتقادهای عربستان اعلام كرد موضع مصر درباره بحران سوریه تغییر نخواهد كرد و مصر به حل سیاسی بحران و حفظ وحدت و یكپارچگی سوریه، احترام به خواست و اراده مردم، خلع سلاح گروه های مسلح و بازسازی این كشور پایبند است. وی در ادامه گفت: مصر زانو نمی زند و مستقل تصمیم می گیرد.
به نوشته النهار، عربستان می خواهد كه مصر درباره سوریه، موضع ریاض را در پیش گیرد. این در حالی است كه قاهره نمی تواند حضور القاعده و داعش در سینا را بپذیرد. مصر می گوید عربستان چگونه اخوان المسلمین را در فهرست گروه های تروریستی قرار می دهد در حالی كه از آنان در سوریه پشتیبانی می كند تا به قدرت برسند. قاهره نمی خواهد سناریو لیبی در سوریه تكرار شود زیرا در لیبی قذافی در حالی سرنگون شد كه هیچ برنامه واقعی برای پس از وی اندیشیده نشد.
به نوشته بیست و پنجم مهرماه تارنمای شبكه الجزیره، موضع قاهره درباره سوریه به موضع ایران نزدیك تر است. به طور كلی موضع مصر در این باره به دیدگاه روسیه و ایران نزدیك و با دیدگاه كشورهای عربی حاشیه خلیج (فارس) به ویژه عربستان و قطر متفاوت است. مصر خواهان حل بحران سوریه از راه سیاسی و تداوم ریاست جمهوری «بشار اسد» است. این در شرایطی است كه ریاض و كشورهای عربی حاشیه خلیج (فارس) اسد را بخشی از مشكل می دانند و بر این باورند كه در هرگونه راه حلی او باید كنار گذاشته شود.
تارنمای شبكه خبری الجزیره نوشت: در شرایطی كه ریاض و دوحه از گروه های نظامی درگیر با دولت دمشق پشتیبانی كردند، قاهره همسو با تهران زیر عنوان مبارزه با تروریسم خواهان حمایت نظامی از ارتش سوریه است.
الجزیره افزود: پرونده لیبی نیز یكی از مسائل مورد اختلاف میان ریاض و قاهره است. السیسی در عرصه سیاسی و نظامی از «خلیفه حفتر» فرمانده نیروهای موسوم به ارتش ملی لیبی پشتیبانی كرد تا اخوان المسلمین را از صحنه نظامی و سیاسی لیبی كنار زند. در حالی كه ریاض مخالف این است كه تحولات لیبی را به شخص حفتر خلاصه كند.
الجزیره در ادامه آورد: شاخص هایی وجود دارد كه نشان می دهد شكاف میان مصر و عربستان در حال گسترش است و این 2 كشور به پاییز سیاسی روابط خود نزدیك می شود. حضور هیاتی به نمایندگی چهار تن از علمای برجسته مصری در كنفرانسی در گروزنی پایتخت چچن با عنوان «اهل سنت چه كسانی هستند؟» یكی از موارد حساسیت برانگیز برای ریاض بود. در این كنفرانس كه چندی پیش برگزار شد، حاضران وهابیت را خارج از حلقه اهل سنت و فرقه ای خطرناك برای اسلام اعلام كردند. حضور مصر در این كنفرانس برای عربستان قابل تحمل نبود. حضور در این كنفرانس پیام آشكاری از السیسی به مقام های عربستان است. محتوای این پیام آن است قاهره نه تنها می تواند در امور سیاسی، ریاض را به حاشیه راند بلكه در امور دینی هم می تواند با ریاض رقابت كند.
به نوشته الجزیره، دیدار «سامح شكری» و «محمد جواد ظریف» وزیران امور خارجه مصر و ایران در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل نیز یكی از محورهای اختلاف ریاض با قاهره است. این در حالی است وزیر امور خارجه مصر در این نشست با هیچ یك از مقام های عربستان كه در نیویورك حضور داشتند، دیدار نكرد.
روزنامه المصریون نیز بیست و سوم مهرماه نوشت: برپایه توافقی كه میان السیسی و سلمان امضا شده مصر باید جزیره های تیران و صنافیر را به عربستان بدهد اما نظام مصر به دلیل مخالف مردم این كشور نمی تواند این جزیره ها را به عربستان واگذار كند. به این ترتیب ماجرای جزیره های تیران و صنافیر به یكی از پیچیده ترین اختلاف ها میان مصر و عربستان تبدیل شده است. همچنین، دولت مصر نمی تواند به تعهدهای خود درباره توافق ترسیم مرزها با عربستان پایبند باشد.

** تلاش برخی رسانه های عربی برای سرپوش گذاشتن بر تعارض های
روزنامه «الحیات» چاپ لندن بدون اشاره به شكاف های بروز یافته در روابط قاهره و ریاض، تلاش كرد روابط مصر و عربستان را بسامان و طبیعی جلوه دهد.
روزنامه الحیات بیست و ششم مهرماه در گزارشی آورد: به تازگی مطالب بی اساس بسیاری درباره بحران در روابط میان مصر و عربستان نوشته شده است تا جایی كه بسیاری از قطع روابط و درگیری 2 كشور خبر داده اند. این نخستین و آخرین بار نیست كه رسانه ها در این زمینه هیاهو به پا می كنند. هر چند 2 كشور اصول و ارزش های مشتركی داشته باشد اما توافق كلی میان آن ها مساله ناممكنی است. به این ترتیب هر كشور دیدگاه خود را برپایه منافعش استوار می سازد و در برخی از زمان ها به خاطر منافع خود با موضع نزدیك ترین همپیمان خود هم مخالفت می كند. در منطقه بحران زده خاورمیانه ما باید انتظار داشته باشیم كه در برخی از موارد دیدگاه 2 همپیمان درباره یك مساله ناهمخوان باشد. بحران سوریه و وجود كنشگران گوناگون در این كشور از جمله این مسائل اختلاف زا است.
به نوشته الحیات، مصر و عربستان در سطح رسمی این مساله را درك می كنند. هنگامی كه مصر در شورای امنیت به سود سوریه رای داد عربستان به طور آشكار مصر را سرزنش كرد. مصر هم به شكل صریح موضع خود را تشریح كرد. این صراحت، اقدامی پسندیده و از انكار و سرپوش نهادن بهتر است. این مساله مهمی نبود اما گروهی از فرصت استفاده كردند و این تصمیم مصر را با تصمیم های اقتصادی عربستان برای كاهش صادرات محموله های نفتی ارتباط دادند. این در حالی است كه كاهش صادرات محموله های نفت از عربستان به مصر در چارچوب سیاست هدفمند سازی كاهش بهای نفت صورت گرفته است. روابط تنگانگ میان مصر و عربستان یكی از پایه های ثبات منطقه است. در این میان كسانی كه به دنبال بحران سازی در روابط 2 كشور هستند به یقین به آشوب زایی در منطقه دامن می زنند.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار: اصغر یوسفی**انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی**پژوهشم**9278**9279