سیزدهم آبان؛ تداوم گفتمان استكبارستیزی

13 آبان در تاریخ معاصر ایران یكی از برجسته ترین روزها به شمار می رود. هنگامه ای كه در آن رخدادهای مهمی همچون «تبعید امام خمینی(ره) به تركیه، شهادت دانش آموزان به وسیله نیروهای حكومت پهلوی و تسخیر سفارت آمریكا» به وقوع پیوست. با وجود آن كه هر كدام از این رویدادها در سال های مختلفی شكل گرفته اند اما در روند مبارزه های مردمی در مخالفت با رژیم پهلوی تاثیر بسزایی داشته اند.

**تبعید امام خمینی به تركیه 13 آبان 1343
ایران برای نخستین بار امتیاز كاپیتولاسیون را در معاهده تركمانچای برای شهروندان روسیه به رسمیت شناخت و پس از آن برخی كشورهای استعمارگر، این امتیاز نامشروع را به علت ضعف حكومت قاجاریه كسب كردند اما در 1306 خورشیدی این امتیاز با فشار افكار عمومی و فضای حاكم بر روابط بین‌الملل پس از جنگ جهانی اول لغو شد.

هنوز سه دهه از لغو كاپیتولاسیون بیشتر نمی‌گذشت كه كابینه اسدالله علم در 13 مهر به دستور محمدرضا پهلوی، پیشنهاد آمریكا مبنی بر اعطای مصونیت قضایی به شهروندان آمریكایی را به صورت یك لایحه قانونی در هیات دولت تصویب كرد و چندی بعد،امام خمینی(ره) با آگاهی از آن در چهارم آبان در سخنانی تاریخی به رسوایی این اقدام ننگین پرداختند.

محمدرضا پهلوی كه بنیان های حكومت خود را در خطر می دید در شب 13 آبان همان سال صدها نیرو را به همراه برخی از اعضای سازمان اطلاعات و امنیت كشور(ساواك) به منزل امام(ره) در قم فرستاد و پس از بازداشت، ایشان را ابتدا به تهران و سپس با یك بالگرد نظامی به تركیه تبعید كردند. این سرآغاز حركتی بود كه 14 سال بعد به ثمر نشست و سبب پیروزی انقلاب اسلامی شد.

**مبارزه دانش آموزان با رژیم پهلوی
هنگامی كه مبارزه های انقلابی مردم به رهبری امام خمینی(ره) به روزهای سرنوشت ساز خویش نزدیك می‌شد، همگان می كوشیدند تا در مخالفت با اعمال حكومت وقت از تمامی ظرفیت های خود به خوبی استفاده كنند و در این میان دانش آموزان و نوجوانان نیز از انگیزه فراوانی در راه پیشبرد هدف های آرمانی امام(ره) برخوردار بودند. به همین منظور در 13 آبان 1357 خورشیدی به صورت خودجوش مدرسه ها را تعطیل و به طرف دانشگاه تهران حركت كردند تا صدای اعتراض خود را به رژیم پهلوی برسانند اما نیروهای حكومت وقت در 11 صبح، چندین گلوله گاز اشك آور در میان جمعیت شلیك كردند. اجتماع كنندگان در حالی كه به سختی نفس می‌كشیدند با صدای رسای خویش، فریاد الله‌اكبر سر دادند و سبب خشم ماموران حكومتی شدند. بدین شكل آنان به طرف جمعیت تیراندازی كردند و جوانان و نوجوانان بی‌گناه را به شهادت رساندند. از این رو در سال های بعد به دلیل گرامیداشت یاد و خاطره شهیدان دانش‌آموز، این روز در تاریخ انقلاب اسلامی به نام «روز دانش‌آموز» نام‌گذاری شد.

**تسخیر سفارت آمریكا 13 آبان 1358
امام خمینی(ره) به عنوان رهبری با بصیرت و آگاه در بیانات خویش همواره به نقش و جایگاه دانش آموزان و دانشجویان در انقلاب اسلامی اشاره داشتند و بر وظایف آنها در برابر این انقلاب تاكید كردند، به همین مناسبت در سخنرانی 10 آبان 1358خورشیدی به این قشر فرمودند: «بر دانش آموزان، دانشگاهیان و محصلین علوم دینیه است كه با قدرت تمام، حملات خود را علیه آمریكا و اسرائیل گسترش داده و آمریكا را وادار به استرداد این شاه مخلوع جنایتكار نمایند».

دانشجویان دانشگاه های تهران با انتشار پیام امام(ره) در 13 آبان 1358 خورشیدی در یك راهپیمایی به مناسبت روز دانش آموز به طرف سفارت آمریكا رفتند و این مكان را به تسخیر كامل خود درآورند. امام خمینی(ره)‌ نیز در پیامی این حركت را انقلاب دوم و بزرگ تر از انقلاب نخست نامیدند. سرانجام پس از گذشت 444 روز از زمان تسخیر سفارت آمریكا در 30 دی 1359 خورشیدی با مساعدت جمهوری اسلامی ایران، بیش از 50 گروگان آمریكایی اجازه خروج از كشور را به دست آوردند.

مبارزه های ملت ایران در طول سده های گوناگون از تلاش آنان در راه رویارویی با استكبار و ظلم و ستم حكایت دارد زیرا مردم آزاده این دیار كهن هیچ گاه در برابر استعمار و استكبار سرخم نكرده و نشان داده اند كه حفظ استقلال و عزت برای آنها از هر موضوعی مهم تر است. آنچه برخی از كشورها را به سلطه گری وا می دارد، سلطه جهانی، تسلط بر ذخایر ملت های دیگر و دستیابی به شریان حیات اقتصادی جهان به شمار می رود. این خصلت های بارز در میان كشورهایی كه رژیم پهلوی را بر سر قدرت آورده بودند سبب شد تا ایرانیان به استكبارستیزی روی بیاورند و با پیروزی انقلاب اسلامی به آنچه شایسته آنان است، دست یابند.
در واقع شكل گیری انقلاب برای رهایی از استكبار بود و بعد از آن حفظ و تامین اهداف متعالی نظام كشور، ادامه این مبارزه را ضروری نشان می دهد. پس بایستی برای اجرایی كردن این مهم و دستیابی به پیشرفت در تمامی عرصه ها و دفاع از حقوق مستضعفان جهان، مبارزه با استكبار جهانی را تا رسیدن به تمامی هدف های تعیین شده ادامه داد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز 13 آبان با «مهدی داوودی» مدیر سازماندهی اسناد مركز اسناد انقلاب اسلامی و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران به گفت وگو پرداخته است.

**ایرنا: ویژگی های استكبار به چه شكل است و مستكبران با استفاده از چه ابزارهایی در پی نفوذ و سلطه در جوامع اسلامی هستند؟
داوودی‌ استكبار را همچون ظلم و طاغوت دانست و درباره ویژگی آن گفت: این مقوله با ویژگی هایی چون منفعت طلبی و تلاش در به دست آوردن هر چه بیشتر منافع و منابع دیگران، جهان خواری و دستیابی به سلطه جهانی، عقب نگه داشتن مستضعفان از توسعه واقعی و ... قابل شناسایی است. البته نباید از نظر دور داشت كه استكبار برای رسیدن به هدف های خود به استفاده ابزاری از دولت های منطقه، تهاجم های تبلیغاتی علیه اسلام و نظام های اسلامی، ترویج و اشاعه دین گریزی و ... دست می زند.

استكبار به شیوه های مختلف در جامعه های اسلامی نفوذ پیدا می كند كه یكی از این روش ها سلطه فكری و فرهنگی است. در این نوع از سلطه، امكان دارد دشمن به خاك كشورها حمله نكند اما با استفاده از نفوذ در ذهن و فكر افراد آن جامعه سبب شود تا افراد به دلخواه خود بیاندیشند و عمل كنند. همچنین برای گسترده كردن سلطه‌ خود به نشر انواع محصول ها و محتواهایی اقدام می كند كه باعث گسترش فساد و پیدایش استحاله‏ فرهنگی در جامعه های دیگر می شود.

**ایرنا: پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 خورشیدی چه تاثیری در مبارزه با استكبار جهانی و حركت های ضد استكباری داشت؟
مدیر سازماندهی اسناد مركز اسناد انقلاب اسلامی با اشاره به پیروزی انقلاب اسلامی و تاثیر آن در مبارزه با استكبار جهانی اظهار كرد: انقلاب اسلامی حادثه بزرگ سده 20 میلادی بود كه علاوه بر تحول فراگیر در ایران، بازتاب و دستاوردهای جهانی فراوانی داشت. این انقلاب مبدأ تحول های عظیمی در سیاست، فرهنگ و اجتماع شد و سرآغاز الهام بخشی برای بسیاری از حركت های ضد استعماری و نهضت های استكبارستیز قرار گرفت.

به همین دلیل افرادی كه منافع خود را در نتیجه این انقلاب دینی در خطر می دیدند، نتوانستند تحمل كنند و با تمام توان در عرصه های مختلف برای متوقف كردن این حركت اسلامی تلاش كردند. به این ترتیب كشورهای مستكبر با توجه به تمامی اختلاف ها و تضادهایشان برای سركوب انقلاب اسلامی به وحدت رسیدند كه بارزترین همكاری آنان در دوران دفاع مقدس رخ داد اما این توطئه ها و دشمنی ها كارساز نبود و نتوانست از رسالت مهم این انقلاب جلوگیری كند و تا امروز نیز در مبارزه با استكبار و حمایت از ملت های مظلوم پیشتاز بوده است.

**ایرنا: دانش آموزان در طول مبارزه با رژیم پهلوی و پس از آن چه نقشی در مبارزه با استكبار جهانی داشته اند و اینك چه وظیفه ای بر عهده دارند؟
پژوهشگر تاریخ معاصر ایران، دانش آموزان را به عنوان قشری آگاه در مبارزه با استكبار جهانی دارای نقشی فعال و مهم دانست و بیان داشت: 13 آبان در مبارزه و قیام دانش آموزان متعهد علیه رژیم پهلوی و حامیان آن به ویژه استكبار جهانی ریشه دارد و نشانه این است كه این قشر آگاه در راه رسیدن به هدف های والا و بزرگ انقلاب اسلامی، چه در زمان حكومت پهلوی و چه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از هیچ كوششی فروگذاری نكرده اند. دانش آموزان همواره در روند رشد و شكوفایی حركت های اسلامی و انقلابی جامعه مؤثر بوده اند و هویت ضد استكباری و ستم ستیزی آنها هویت جدانشدنی از این قشر به شمار می رود.

هیچ فردی در نقش راهبردی دانش آموزان در انقلاب اسلامی شكی ندارد و نمی توان نقش آنان را در پیروزی این انقلاب، ولایت مداری، استقلال طلبی، آزادی خواهی، حضور در جنگ تحمیلی و در عرصه های سازندگی نادیده گرفت. با توجه به رشادت ها و حماسه آفرینی های دانش آموزان در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی، امروز نیز بر آنان واجب است كه سهم مهمی در مبارزه با استكبار بر عهده بگیرند و همچون گذشته، از پیشگامان این قیام ملی باشند. نقش نوجوانان و تشكیلات اسلامی دانش آموزی در جلوگیری از انحراف، كج روی ها و نفوذ احتمالی دشمن، دارای اهمیت است. با توجه به این امر می توان گفت، اگر دانش آموزان به وظیفه اسلامی خود عمل كنند، هرگونه انحراف و توطئه متوقف خواهد شد. بدین شكل دانش آموزان به عنوان آینده سازان كشور باید همواره باعث افتخار و سربلندی مردم باشند و از نظام اسلامی و ارزش های آن پاسداری كنند.

**ایرنا: پیشینه مبارزه های دانشجویان با استكبار را چگونه ارزیابی می كنید و در حال حاضر جوانان در این مسیر چه وظیفه ای بر عهده دارند؟
وی با اشاره به 13 آبان 1358 خورشیدی و نقش دانشجویان در تسخیر سفارت آمریكا یاد آور شد: از بدو تشكیل دانشگاه در ایران جامعه شاهد این بوده كه بدنه جنبش‌های دانشجویی بر پایه استكبارستیزی و استقلال‌طلبی استوار است. با نگاهی به تاریخ پرفراز و نشیب ایران در دوره معاصر می توان به این نتیجه رسید، دانشجویان در كنار درس و تحصیل، همواره به وظیفه خود در برابر مبارزه با ظلم و استكبار جهانی به خوبی عمل كرده اند كه نمونه های آن در قیام 15 خرداد 1342 خورشیدی، پیروزی انقلاب اسلامی و بارزترین آنها یعنی 13 آبان 1358 خورشیدی مشاهده می شود.

نام دانشجو همیشه با حق‌طلبی، آزادی خواهی و استكبار ستیزی همراه بوده و یك دانشجو همواره با اندیشه و تفكر درست، به‌دنبال عدالت واقعی است. این قشر پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان افراد باسواد و فرهنگی جامعه افزون بر شخصیت اجتماعی خود، الگوی رفتار و تفكر دیگران شدند و به رسالت خویش وفادار ماندند و نقش تاثیرگذاری خود را در جامعه حفظ كردند. اینك دانشجویان دارای روحیه استكبار ستیزی، ظلم ستیزی، بسیجی و جهادی هستند و با چنین تفكری در برابر هر گونه جریان های انحرافی و استكباری می ایستند. بدین ترتیب رسالت دانشجویان، حفاظت و پاسداری از گفتمان و ارزش های انقلاب و نظام اسلامی است. البته ناگفته نماند كه این قشر فعال و علمی می‌تواند با پژوهش و جهاد در زمینه‌های علمی و آبادانی كشور نقش مهمی در جلوگیری از نفوذ استكبار ایفا كند.

**ایرنا: مردم ایران در مبارزه با استكبار دارای چه رسالتی هستند؟
داوودی، نقش ایرانیان را در طول تاریخ و مبارزه با استكبار بسیار مهم و حیاتی دانست و گفت: 13 آبان یكی از ماندگارترین و تاریخ سازترین روزها است. مردم در این روز نشان دادند با اتكا به لطف الهی و قدرت ملی در برابر قدرت های نظامی و سیاسی جهان می ایستند و سر تسلیم فرود نخواهند آورد. از این رو نقش مثبت، حضور فعال و گسترده مردم در پیدایش، شكل گیری، پیروزی و تثبیت انقلاب و تداوم نظام مردم سالاری دینی در كنار دو ركن دیگر نظام یعنی «اسلام» و «رهبری» بسیاری از نقشه های دشمنان و استكبار جهانی را خنثی كرد.

هر چند نباید از نظر دور داشت كه نقطه مشترك همه اتفاق های مهمی كه در 13 آبان به وجود آمد مبارزه با استكبار و «نه» به ظالمان بود و این امر از از روحیه آزادمنشی، آموزه های دینی و انقلابی مردم ایران نشات می گرفت و همین موضوع و عزم ملی باعث شد، ملت های آزاده سراسر دنیا نیز با پیروی از ویژگی مبارزه با استكبار ایرانیان در برابر دنیای استكبار بایستند و نهضت های آزادی بخش بسیاری در جهان شكل بگیرد.

اكنون همه افراد جامعه وظیفه دارند كه با وسعت بخشیدن به فهم دینی و معارف والای الهی به پاسداری از ارزش ها و فرهنگ اسلامی بپردازند و پیوند خود را با جامعه به ویژه روحانیان و دلسوزان نظام اسلامی تقویت كنند. یكپارچگی ملت، اصلی است كه باید بر همه گفتارها و كردارهای فردی و اجتماعی حاكم و ناظر باشد و نسبت به دشمنان اسلام، مردم و استكبار هوشیار بود.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
**پژوهشم**9370**2002**9131
*ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقالات اندیشكده ها - پژوهشكده ها - دانشكده ها - مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران وجهان*
Irnaarticle@