ضرورت اطلاع مصرف كننده از تراريخته هاي موجود در بازار

به گزارش خبرنگار گروه علمي ايرنا، بشر از 10 هزار سال پيش در حال اصلاح نباتات است و پرورش اوليه گياهان شامل انتخاب يك گياه، ميوه، بذر، گل يا ديگر قطعات قابل تكثير درگياهان بر اساس صفت مورد نظر همچون بازدهي بالاتر، كاهش سميت و بهبود طعم بوده است.
با اين وجود، اقدامات پژوهشي در اواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم منجر به درك بهتري از علم ژنتيك شد و پرورش دهندگان گياهان با دقت بيشتري اين علم را به كار گرفتند به طوري كه عامدانه بروز صفات درگياهان را تغييرداده و گياهان خاص با ويژگي هاي مطلوب را به عنوان والد براي توليد نسل بعدي با يكديگر آميزش دادند و علم مهندسي ژنتيك را پايه گذاري كردند.
لذا گياه تراريخته به گياهي اطلاق مي‌شود كه ساختار ژنتيكي آن از طريق مهندسي ژنتيك تغيير يافته باشد، اين تغيير به طور معمول از طريق برخي روش هاي علمي و در جهت بهبود مقاومت گياه به برخي آفات يا بيماري هاي گياهي و براي بهبود عملكرد گياه و بهره وري كشاورز صورت مي‌گيرد.
علمي كه محصولات آن بيش از 20 سال است در دنيا مصرف مي شود و البته فضاي آن از حاشيه هاي فراواني نيز برخوردار است، به طوري كه موافقان مصرف محصولات تراريخته موضوع مهم امنيت غذايي را پايه استدلال خود قرار داده اند و معتقدند كه با توجه به تغييرات شرايط آب وهوايي و خشكسالي هاي كه بسياري از مناطق دنيا را تحت تاثير خود قرارداده است، ناگزير بايد به سمت توليد اين محصولات حركت كرد.
برخي نيزمعتقدند كه با وجود تبليغات مثبت در خصوص محصولات تراريخته در زمينه بهبود امنيت غذايي، اين محصولات براي سلامتي مضر است و مصرف آن ابتلا به برخي امراض از جمله سرطان را در پي دارد و توليد و واردات آنها بايد بسيار حساب شده و درچارچوب قوانين بسيار سختگيرانه باشد.
با توجه به نبود شواهد و مستندات كافي براي تاييد و يا رد سلامت محصولات تراريخته، به نظر مي رسد كه اطلاع رساني هاي عمومي در اين زمينه بايد دقيق، شفاف، به دور از اغراق و مبتني بر مطالعات علمي باشد و در بازار هم اين محصولات به خوبي براي مصرف كننده مشخص و قابل انتخاب باشند.
همايش دو روزه بين المللي محصولات تراريخته (GMO) وآگاهي عمومي در دانشكده اقتصاد دانشگاه شهيد بهشتي روز گذشته - چهارشنبه - با حضور دكتر حسين رستگار رييس پژوهشكده سازمان غذا و دارو، دكتر محمود تولايي رييس انجمن ژنتيك ايران، دكتر علي متولي زاده اردكاني دبير انجمن زيست فناوري ايران، دكتر امير موسوي عضو هيات علمي پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك و جمعي از متخصصان، اساتيد و دانشجويان برگزار شد.
ضمن اين كه مديريت گفت و گوي پنل اين همايش نيز بر عهده دكتر اسماعيل آذر استاد برجسته ادبيات فارسي بود.
رييس پژوهشكده سازمان غذا و داروي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي كه براي اطمينان بخشي از نظارت دقيق و منطقي حوزه متبوعش بر محصولات تراريخته در اين كنفرانس حاضر شده بود در سخناني، با اشاره به اين كه كارها بدون تنش در دستگاه هاي اجرايي مسوول در حال انجام است، گفت: كميته مشتركي با حضور دو وزارتخانه بهداشت و جهادكشاورزي وجود دارد و مديريت در اين حوزه به صورت فني و تخصصي انجام مي شود.
دكتر حسن رستگار همچنين با بيان اين كه در حال حاضر مجوز واردات روغن و دانه سويا و ذرت از سوي سازمان غذا و دارو داده شده است، گفت: هر گونه شك و ترديد در سلامت اين محصولات بر طرف شده است.
رييس پژوهشكده سازمان غذا و دارو همچنين تصريح كرد: در حال حاضر پنبه تراريخته نيز تاييديه نخست را از وزارت كشاورزي گرفته است و در كميته ايمني زيستي سازمان غذا و دارو در حال بررسي است.
رستگار يادآور شد: در بخش مجوز ورود روغن هاي تراريخته به كشور برخي از شاخص ها از جمله اين كه اين محصولات در چه كشورهايي توليد مي شود و همچنين الزام مصرف اين محصولات در كشورهاي صادركننده ها را در نظر داريم.
رييس پژوهشكده سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت در ادامه اظهار كرد: در حال حاضر 90 درصد روغن سويا در دنيا تراريخته است و براي خريد 10 درصد روغن غير تراريخته بايد 6 برابر پول بدهيم، كه چنين چيزي به هيچ وجه عقلاني نيست .
وي تاكيد كرد: تاكنون به بحث هاي مربوط به محصولات تراريخته ها به دور از مباحث حاشيه اي در بحث توليد داروهاي هاي- تك و با تكنولوژي بالا نگاه شده و سعي بر بي نيازي كشور در واردات اين داروها بوده است.
رستگار همچنين با اشاره به اين كه سازمان غذا و دارو به پنج آزمايشگاه براي بررسي محصولات تراريخته مجوز داده است، گفت: محصولات غذايي با فناوري نوين بايستي به جهت كيفيت و سلامت بررسي و پس از دريافت مجوزهاي مراجع ذي ربط به بازار وارد شوند.
يك عضو هيات علمي پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك، نيز در اين كنفرانس با بيان اين كه برخي از كشورها در حوزه مهندسي ژنتيك و محصولات تراريخته در طول 20 سال گذشته اقدامات مفيدي انجام داده اند، گفت: ما بايستي با سياست گذاري و پيش بيني لازم، اقدامات مناسبي را در اين حوزه داشته باشيم.
دكتر اميرموسوي با بيان اينكه بحث GMO متاسفانه به صورت غيرعلمي در جامعه مطرح شده است، گفت: برخي افراد نيز با پررنگ كردن برخي بحث ها در رسانه ها و شبكه هاي اجتماعي وحشت در بين مردم ايجاد كردند.
وي ادامه داد: GMO روشي است كه در آينده نزديك به دليل وجود برخي از مسائل جديدتر اديت مي شود و اين بايد مورد توجه ما قرار گيرد.
عضو هيات علمي پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك با بيان اين كه در توليد محصولات تراريخته ژن هايي به موجوداتي منتقل مي شوند، گفت: اين ژن ها گاهي به لحاظ ساختماني نزديك به آن گياه و يا دور از آن هستند كه لازم است سيستم هايي براي بررسي و آزمايش محصول وجود داشته باشد و مسير نظارت نيز صحيح باشد.
وي با اشاره به اين كه در حوزه محصولات تراريخته اقدامات پژوهشي فراواني شده است، گفت: ما نبايد جا پاي آنها بگذاريم بلكه لازم است براي آينده خود در يك مسير روشن گام برداريم و در حال حاضر بحث در اين است كه ژن ها چگونه به صورت مهندسي در مكان هاي مشخصي قرار گرفته و آن طور كه مي خواهيم اديت شوند.
دكتر محمود تولايي رئيس انجمن ژنتيك ايران، نيز در اين كنفرانس با بيان اينكه 55 درصد واردات كشور مربوط به محصولات غذايي است، بر تقويت زيرساخت هاي كشور و استفاده از فناوري هاي روز دنيا در خصوص جبران اين مسئله تاكيد كرد.
وي با بيان اين كه در حال حاضر كشورمان به لحاظ برخورداري از آب و خاك از شرايط ويژه اي برخوردار است، گفت: در شرايطي كه توليد محصولات غذايي در كشورمان همواره با تنش مواجه است، توليد و به خدمت گيري محصولات تراريخته و مقاوم به آفت، شوري و خشكي بسيار ضروري است.
تولايي نگراني هاي موجود در خصوص محصولات تراريخته را غير مستند و ثابت نشده دانست و گفت: اگر نگراني در خصوص بيوتوريسم و پشت صحنه هاي محصولات تراريخته وجود داشته باشد آيا اين خطرات بيشتر در محصولات وارداتي محتمل است يا محصولاتي كه توسط دانشمندان ايراني در داخل كشور توليد مي شود؟
رئيس انجمن ژنتيك ايران با بيان اين كه بيوتكنولوژي امروز به عنوان عرصه اي قابل رقابت در حوزه اقتصادي كشورها مطرح است، گفت: كشوري مانند آمريكا اولويت خود را در دهه 2015 تا 2025 در اين عرصه متمركز كرده است.
وي با تاكيد براين كه امروزه اقبال مناسبي به استفاده از اين فناوري هاي بيوتكنولوژيكي براي رفع مسائل مختلف كشورها از جمله حوزه كشاورزي وجود دارد، محروم كردن كشور از دستاوردهاي اين حوزه را غيرمنطقي دانست و گفت: ما نيز به موازات استفاده از اين فناوري ها و ارزيابي مخاطرات مستمر و نظارت دستگاه هاي مسئول در كشور به صورت ايمن از اين محصولات استفاده كنيم.
اما دكتر علي متولي زاده اردكاني، فوق دكتراي بيوتكنولوژي از آمريكا كه يكي از منتقدان مصرف محصولات دستكاري شده ژنتيك است، در سخناني با بيان اين كه وزارت بهداشت مجوز واردات چند نوع محصول روغني از جمله ذرت سويا، ذرت و كلزا را صادر كرده است،كيفيت اطلاع رساني اين موضوع به مردم را سوال برانگيز دانست.
وي با اشاره به اين كه دهها فرآورده از اين دانه هاي روغني تراريخته از جمله بيسكويت توليد مي شود، افزود: اين در حالي است كه اطلاعات مربوط به تغييرات ژنتيك و تراريخته بودن اين محصولات به صورت بسيار ريز در برچسب محصول عنوان شده است.
دبير انجمن زيست فناوري ايران در ادامه عنوان كرد: حتي 10 تا 20 درصد از آرد مورد استفاده در برخي نان ها از جمله سنگك از دانه هاي ذرت تراريخته است
وي با تاكيد براين كه درصد تراريختگي محصولات از سوي وزارت بهداشت بايد به مردم و مصرف كنندگان اعلام شود، در عين حال اين امر را در گرو داشتن آزمايشگاه هاي تخصصي دانست و با بيان اين كه اين توانايي آزمايشگاهي هنوز در كشور براي تست وجود ندارد، افزود: اين موضوع در كشورهاي اروپايي و آمريكا رعايت مي شود.
دكتر اردكاني گفت: وزارت بهداشت معتقد است كه اين كار بايد در درازمدت انجام شود، در صورتي كه با يك اعلام ساده به شركت هاي توليدكننده مي توان آنها را حداقل ملزم به رعايت اعلام تراريختگي (GMO) محصول در برچسب محصولات توليدي آنهم با حروف درشت كرد.
وي با بيان اين كه در قوانين اروپا اعلام شده است كه محصولات تراريخته محصولات طبيعي نيستند و با روش دستكاري از راه اصلاح ژنتيك توليد مي شوند، گفت: اما در طول سال هاي گذشته از سوي برخي ذينفعان و كمپاني هاي دست اندركار واردات و توليد محصولات تراريخته در كشور اعلام شده كه GMO برابر است با محصولات اصلاح شده ژنتيكي و اين يك خلط مبحث است.
اما دبير علمي نخستين كنفرانس بين المللي محصولات تراريخته (GMO) و آگاهي عمومي نيز در سخناني با اشاره به اين كه سال 1996 به عنوان سال ورود محصولات تراريخته به بازار مصرف شناخته مي شود، تصريح كرد: تاكنون 1709 ميليون هكتار در 28 كشور جهان صرف كشت محصولات تراريخته شده است.
ندا سپاهيان اظهاركرد: هم اكنون 83 درصد سويا، 75 درصد از پنبه، 29 درصد از ذرت و 24 درصد از كلزا در جهان به شيوه تراريخته بعمل مي آيد.
سپاهيان در ادامه با اشاره به اين كه محصولات تراريخته وارد بازار شده، اما توليد آنها متوقف و هيچگاه تجاري سازي نشدند، افزود كه گوجه فرنگي svr، يك نوع سيب زميني Bt مقاوم به سوسك در منطقه كلرادو، يك نوع گوجه فرنگي كم آب براي توليد رب، يونجه سهل الهضم و يك نوع گندم مقاوم كه فرايند قانوني خود را طي نكرده بود، از آن جمله هستند.
وي افزود: البته يك نوع بادمجان توليد شده از طريق ژنتيك نيز در كشورهاي هند و فيليپيين روانه بازار شد كه با اعتراضات مردمي جمع و اين محصول تنها در كشور بنگلادش مجوز تجاري سازي دريافت كرد.
دبير علمي نخستين همايش بين المللي محصولات تراريخته (GMO) سودآورنبودن، نبود اقبال عمومي و طي نكردن فرايندهاي قانوني توليد محصولات فراريخته را عمده ترين دلائل شكست حضور برخي از اين محصولات در بازار عنوان كرد.
وي يك گونه قارچ، سيب و همچنين سيب زميني را از جمله محصولات تراريخته اي نام برد كه در سال 2015 موفق به دريافت تاييديه از سازمان هاي معتبر بين المللي شده اند و ادامه داد: اين محصولات براي نخستين بار به واسطه تكنولوژي خاموشي ژن بازتوليد شدند كه در نتيجه، لك نمي زنند و قهوه اي نيز نمي شوند.
اين پژوهشگر در عين حال با اشاره به برخي محصولات تراريخته كه با دريافت مجوز تجاري سازي در آينده نزديك وارد بازار خواهند شد، يك نوع سيب زميني به همراه يك گياه اكاليپتوس كه سلولز بيشتري توليد مي كند و همچنين يك نوع لوبيا و آلو مقاوم به ويروس و يونجه با قابليت هضم بالا رااز آن جمله ذكر كرد.
وي همچنين تنها محصول جانوري را كه به واسطه علم ژنتيك تجاري سازي شده است، يك نوع ماهي سالمون ذكر كرد و افزود: اين ماهي از طريق دريافت يك ژن از مارماهي اقيانوسي و تلفيق آن با ماهي سالمون چينوك به عنوان بزرگترين گونه سالمون اقيانوسي است كه از سوي سازمان غذا و دارو كشور آمريكا(FDA) تاييد و وارد بازار مصرف شده است.
علمي ** 1836 **گزارش: يوسف درويشي*انتشار: زهره محتشمي پور