هدف اصلی پژوهش، تولید علم و ارایه راهكارهای اجرایی

دستیابی به آگاهی و شناخت از محور‌ها و شاخص‌های اصلی پیشرفت و توسعه در جامعه است زیرا كسب دانایی به وسیله دولت، نهادها و مردم درباره یك پدیده یا رویداد بر تصمیم گیری های خرد و كلان اجتماع اثرگذار خواهد بود. حال اگر این دانایی ها بر پایه پژوهش های علمی و كارآمد صورت گیرد، اطلاعات دقیق و درستی به مخاطب ارسال می شود و او می تواند اقدام های عملی خویش را با نگاهی روشن به آن پدیده به انجام رساند.

پژوهش هایی كه در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... صورت می گیرد باید بر پایه دانش پژوهشگران متخصص حاصل شود كه از منابع اطلاعاتی بهره كافی می برند و روش های علمی را برای ارایه راهكار برای حل مسایل مختلف جامعه به كار می گیرند.

پژوهش كه به عنوان فعالیتی منسجم برای رسیدن به ‌شناختی روشن‌تر از مفاهیم به شمار می رود در گسترش مرزهای دانش و طرح افق‌های تازه برای آیندگان نیز اثر دارد بنابراین نیاز است كه پژوهشگر با نگاهی نقادانه و موشكافانه به پیرامون خود نگاه كند و بهترین راه حل ها را برای برطرف كردن مسایل جامعه به نهادهای متولی و اجرایی آن پیشنهاد كند.

شناخت اهمیت پژوهش و ضرورت گسترش فرهنگ به كارگیری و انجام دادن آن در جامعه موجب شد تا پس از پیروزی شكوهمند انقلاب اسلامی، به منظور گسترش این امر در جامعه و ارج نهادن به مقام پژوهشگر 25 آذر در تقویم جمهوری اسلامی به عنوان روز پژوهش نامگذاری شد. وزارت «علوم، تحقیقات و فناوری» نیز از ‪ ۱۳۷۹‬ خورشیدی چهارمین هفته آذر ماه را به نام هفته پژوهش نامگذاری كرد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز پژوهش با «احمد شكیبا» معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی به گفت و گو پرداخته كه متن آن در ادامه آمده است:

**تولید علم و ارایه راه حل هدف اصلی پژوهش
شكیبا نخستین هدف از انجام دادن پژوهش را تولید علم و روش مورد استفاده دستگاه های دولتی یا خصوصی، عنوان كرد و گفت: در مرحله پس از آن نیاز است كه به اصلاح فرهنگ پژوهش در جامعه توجه شود. همچنین ضروری به نظر می رسد كه دولت ها به عنوان برنامه ریزان كلان، زیرساخت های پژوهش را در كشور طراحی، مدیریت و ارزیابی كنند زیرا با مدیریت پژوهش مشكلات و مسایل كشور كه برای ارایه راه حل به تحقیق عمیق و علمی نیاز دارد شناسایی می شود، پس از آن نیز باید خروجی و كاركرد عملی پژوهش بررسی شود.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی تربیت استادان و پژوهشگران مجرب در حوزه های تخصصی خاص و حمایت و برنامه داشتن برای آنها را نیز از زیرساخت های پژوهش دانست كه باید به وسیله نهادهای اثرگذار پژوهشی ارزیابی شود و در این باره اظهار داشت: یك پژوهشگر نمی تواند در هر زمینه ای به انجام دادن پژوهش بپردازد بلكه باید با رعایت تخصص محوری و بر پایه تقاضایی كه در بخش دولتی و خصوصی ایجاد می شود به این كار اقدام كند. همچنین بودجه های این تحقیقات باید به وسیله پژوهشگر مدیریت شده و از هدر رفتن آن یا اختصاص آن به بخش های غیرضروری جلوگیری به عمل آید.

همچنین فرد محقق باید دقت داشته باشد كه «بد انگاری و ناتوانی» او موجب ضربه خوردن پژوهش نشود. بدانگار در اینجا به فردی گفته می شود كه نسبت به كاركرد پژوهش بی تفاوت باشد و تنها خود را ملزم به اجرای آن بداند، در چنین موردی ممكن است كه نتیجه گیری حاصل از تحقیق با كاربرد آن مغایر بوده و كارآیی لازم را نداشته باشد. از 1970 میلادی كشورهای پیشرفته از این امر كه تولید علم به عهده پژوهشگر است و خروجی و كاربرد آن به پژوهش ارتباطی ندارد، عبور كرده اند، بنابراین چنین رفتاری از جانب پژوهشگران در دنیای كنونی قابل توجیه نیست و ناتوانی او به شمار می رود.

** فعالیت های پژوهشی عاملی مهم در توسعه جوامع
شكیبا با اشاره به نقش پژوهش در برنامه ریزی های كشور تصریح كرد: انجام دادن پژوهش در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... در تمام تصمیم گیری های كلان یك كشور موثر است و بكارگیری آن به طور مستقیم بر توسعه و تعالی یك جامعه اثر گذار خواهد بود. برای دستیابی به نقش پژوهش در توسعه كشورها باید نگاه شود كه كشورهای مختلف جهان در این زمینه چه تجربه ای را كسب كرده اند و اكنون در چه جایگاهی قرار دارند. با نگاهی مختصر به كشورهای پیشرفته درخواهیم یافت كه امروز ژاپن در حوزه دانش بنیان در جایگاه بالایی قرار دارد و به طرف تولید ثروت از تولید دانش حركت كرده است و اكنون از سرمایه گذاری های كلان خویش در این زمینه نتیجه می گیرد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در ادامه افزود: ایران نیز با شناخت این امر ضروری و اثرگذار باید به این سمت حركت كند و دریابد كه بدون مساله شناسی در كشور نمی توان توسعه را مدیریت كرد. شناخت در زمینه فعالیت مورد نظر مقدمه ایجاد توسعه در آن حوزه است كه این آگاهی از هیچ راهی جز با پژوهشی های دقیق و كاربردی حاصل نخواهد شد. دانش این كار نیز ابتدا باید در دانشگاه ها نهادینه شود و پس از آن دستگاه های اجرایی به این باور برسند كه این دانش در كشور وجود دارد و با استفاده از آن به تولید برنامه های كاربردی در ایران و ایجاد فضای پیشرفت و تعالی اقدام شود.

وی درباره ارتباط میان سرانه مطالعه و انجام دادن پژوهش در جامعه گفت: سرانه مطالعه در یك كشور از عامل هایی به شمار می رود كه با میزان پژوهش در جامعه ارتباط مستقیم دارد. به طور غیرمستقیم نیز با افزایش سرانه مطالعه میزان شناخت فرد از مسایل موجود در جامعه و اركان های اجتماعی آن نیز به طور راحت تری صورت می گیرد و افزایش می یابد، امری كه موجب می شود هزینه كمتری برای شناساندن و حل مشكلات موجود در كشور به وسیله مردم، به دولت تحمیل شده و توسعه اثربخشی در جامعه ایجاد شود.

** شناخت ارزش و جایگاه پژوهش در جوامع توسعه یافته و ایران
شكیبا درباره اهمیت پژوهش در كشورهای توسعه یافته اظهار داشت: موسسه ها و بنگاه های تولیدی و خدماتی كه غرفه های فعال اقتصادی نیز نامیده می شوند در كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به اهمیت دانش بنیان بودن در فعالیت های خویش پی برده اند و به همین علت در زمینه های مختلف از پژوهش استقبال می كنند. در توضیح این امر باید گفت كه در نخستین مرحله فرهنگ پژوهش در چنین جامعه هایی تولید شده است و دستگاه های خصوصی با توجه به مرز علم و تعریف آن به درك درستی از نقش پژوهش در افزایش سود و بهره وری خویش پی برده اند و با دستیابی به چنین شناختی انجام را به عنوان بخشی از فعالیت خویش دنبال می كنند.

دولت های پیشرفته همچنین در حوزه حمایت های كلان ، برنامه ریزی برای فعالیت های پژوهشی را برای تمام بخش های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و ... انجام می دهند و در جریان این برنامه ها به طور دقیق مشخص می كنند كه سهم پژوهش در یك فعالیت و اقدام كلان چیست و چه نوع پژوهشی باید به وسیله چه دستگاه هایی مورد حمایت قرار بگیرد. همچنین خروجی های معینی برای امر پژوهش تعریف می شود و بر پایه برنامه های 20 ساله و پنج ساله كشورها بودجه لازم برای این امر اختصاص می یابد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در ادامه درباره جایگاه پژوهش در كشور عنوان كرد: پژوهش در كشور باید جایگاه خود را پیدا كند باید یك ساختار واحد لذاب مكان دارای پژوهش در نظر گرفت و سازمان یا نهادی كه بتواند در مرحله های شكل گیری مساله و تحقیق تا هنگام خروجی، كاربرد و تاثیر آن برای درمان مسایل فرهنگی، جامعه، صنعت و ... بر آن نظارت و مدیریت داشته باشد.

**وسعت پژوهش عاملی اثرگذار در تخصیص زمان و بودجه
شكیبا درباره بودجه و زمان تخصیص یافته به امر پژوهش بیان داشت: هنگامی كه یك مساله پژوهشی مطرح می شود ابتدا پژوهشگر دامنه و وسعت جغرافیایی كار را تعریف می كند، برای مثال یك پژوهش ممكن است در سطح ملی، استانی یا كوچك تر از آن انجام شود و در این راستا پژوهشگر علاوه بر تعیین زمان لازم برای انجام پژوهش، هزینه های آن را بر پایه تعداد نیروها، نیاز به طراحی پرسشنامه و ... محاسبه می كند و آن را به دستگاه های اجرایی پیشنهاد می دهد. دستگاه های اجرایی نیز در اجرای طرح های كلان به طور مشخص با توجه به سیاست های برنامه ای و توان بودجه ای سالیانه درصدی از بودجه كشور را برای تحقیقات در نظر می گیرند.

** رسانه ها بازتاب دهنده پژوهش های كارآمد
شكیبا در پایان نقش رسانه ها را در بازتاب فعالیت های پژوهش موثر عنوان كرد و گفت: پوشش رسانه ای و اطلاع رسانی سطح های مختلف جامعه از مسایل موجود و پژوهش های صورت گرفته در آن موضوع، آگاهی بخشی عمومی را در جامعه ایجاد می كند و بخش های تخصصی نیز از آن برای تصمیم گیری ها بهره مند می شوند. لازم است اطلاعات پژوهشی به صورت ساده تری به وسیله رسانه ها در خدمت مردم قرار بگیرد زیرا طرح تخصصی آن موجب می شود مخاطب عام برای استفاده از مطالب پژوهشی رغبت كافی نداشته باشد. این در حالی است كه اگر در سطح های مختلف آگاهی بخشی در اختیار جامعه، سیاست گذاران یا كاربران پژوهش قرار بگیرد هر گروه از آنان به آگاهی یافتن از آن حوزه پژوهشی علاقه نشان خواهند داد.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مرضیه دهقانی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9165**2002**9131
*ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقاله های اندیشكده ها- پژوهشكده ها- دانشكده ها- مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران و جهان*