خرده مالكی چالش اساسی توسعه كشاورزی در خراسان شمالی

خرده مالكی، معضلی كه كشاورزی خراسان شمالی را با 82 هزار بهره بردار در 344 هزار هكتار عرصه كشاورزی تنها در حد اقتصاد معیشتی نگه داشته است و هر سال زمین های كشاورزی به علت تقسیم شدن آن بین وارثین كوچكتر می شود.
از عمده چالش های بزرگ بخش كشاورزی استان كه مانع تغییر روش كشاورزی و مدیریت صحیح آن برای رسیدن به استانداردهای كمی و كیفی می شود پراكندگی و كوچك شدن اراضی كشاورزی است.
براساس آمارهای موجود همین مقدار زمین نیز برای استفاده بهینه از آن در امر كشت و كار یكپارچه نیست این درحالی است كه از 2 میلیون هكتار گستره خراسان شمالی حدود 11درصد آن به كشت محصولات كشاورزی و باغی اختصاص دارد.
كارشناسان كشاورزی بر این باورند كه خرده مالكی و تفكیك اراضی كشاورزی به قطعات كوچكتر مانع اصلی توسعه صنعت كشاورزی به شیوه اقتصادی بوده و آن را در سطح كشاورزی معیشتی نگه داشته است.
هم اكنون اشتغال31 تا 37 درصد جمعیت خراسان شمالی در بخش كشاورزی است كه در واقع می توان با اقتصادی كردن آن، بخش زیادی از مشكلات اجتماعی و معضلات بیكاری را برطرف كرد كه این امر توجه مسوولان را می طلبد.
با توجه به بالا بودن هزینه‎های اداره زمین‌های كوچك باید گفت خرده مالكی كشاورزی این استان را تهدید می‌كند.
یكی از كشاورزان خراسان شمالی از جمله مشكلات امروز بخش كشاورزی را مباحث مربوط به خرده مالكی عنوان كرد و گفت: با توجه به قانون ارث به طور دائم تقسیمات بیشتری روی زمین‎های كشاورزی انجام شده و به قطعات كوچكتر تبدیل می‌شود كه با وجود قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی كشاورزی، باز هم شاهد مشكلات متعدد در این مورد هستیم.
مجتبی پیروز مهر در گفت و گو با ایرنا نبود سند مالكیت رسمی اراضی كشاورزی را یكی از دلایل خرد شدن اراضی كشاورزی با سند مشاعی دانست و افزود: متاسفانه در گرفتن سند مشاعی افراد اقدام به تقسیم اراضی به قطعات كوچكتر به متراژهای دلخواه كرده و با دیوار كشی و و بعضا ساخت ویلا باغ محدوده خود را مشخص می كند.
یكی دیگر از كشاورزان می گوید: تغییر كاربری‌های غیرمجاز یكی دیگر از مشكلات موجود است كه موجب از بین رفتن خاك‌های حاصلخیز و مطلوب كشاورزی و تبدیل آن به ساختمان‌‌های بتنی شده اشت.
محمد برزویی با اشاره به خشكسالی های متوالی و همچنین كم آبی در استان گفت: باید به سوی بهره گیری از روش های علمی و صنعتی شدن حركت كرده و طرح آمایش سرزمین نیز رعایت شود كه رعایت الگوی كشت برای كاهش میران مصرف آب و افزایش بهره وری كشاورزی ضروری بوده كه در اراضی خرده مالكی امكان اجرای این طرح وجود ندارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی خراسان شمالی گفت: زمین های یكپارچه سازی اراضی باید در این استان فراهم شود كه هنوز باید روی آن زیاد كار شود.
محمدجواد تشكری در گفت و گو با ایرنا اظهار كرد: بحث یكپارچه سازی اراضی از مباحث مهم در نظام بهره برداری است تا در بحث آب و زمین، بخصوص آب كه مشكل زیادی داریم بتوانیم بهترین و بیشترین استفاده را بكنیم.
وی بر فرهنگ سازی در این زمینه تاكید كرد و گفت: یكی از موانعی كه داریم بحث های تجمیع فرهنگی است كه وقتی بخواهیم تجمیع انجام دهیم با مشكل مالكیت اراضی مواجه می شویم.
تشكری با بیان اینكه در این استان از اراضی خرده مالكی استقبالی نمی كنیم افزود: خیلی ترویج می كنیم كه بیشتر از این خرده مالكی رخ ندهد و در این رابطه ورثه اجازه نمی دهد اراضی از این حد خرد شود و این قانون پیش بینی شده كه اراضی پایین تر از سه هكتار خرد نشوند تا بهره وری این اراضی كاهش پیدا نكند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی خراسان شمالی در خصوص عوامل مختلف خرده مالكی اراضی كشاورزی گفت: بحث ورثه، اراضی حاشیه شهرها كه ارزشمند می شوند و تفكیك و به قطعات كوچكتر فروخته می شود، عدم مدیریت كشاورز در زمین و عدم صرفه اقتصادی و ... باعث شده تا شاهد اراضی خرده مالكی در این استان باشیم.
تشكری با بیان اینكه آن چیزی كه در این خصوص شایعه شده بحث ورثه است افزود: زیرا كه ورثه ممكن است شغلشان كشاورزی نباشد و زمین ها را تقسیم و راحت تر می فروشند كه این از عوامل خیلی مهم در بحث خرده مالكی است.
وی با اشاره به اینكه وقتی زمین ها كوچكتر می شود راندمان استفاده از نهاده ها مثل آب، انرژی و مكانیزاسیون كاهش پیدا می كند گفت: همچنین عملیات كشاورزی ما طولانی ترمی شود و در بحث انتقال آب به این مزارع با مشكل مواجه هستیم و باعث كشت های نامتوازن شدهد كه افزایش هزینه های برداشت را به دنبال دارد.
به گفته وی هم اكنون خراسان شمالی 82 هزار بهره بردار كشاورز و 320 هزار هكتار اراضی كشاورزی دارد كه 10 درصد جمعیت خراسان شمالی كشاورز هستند.
معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد كشاورزی خراسان شمالی در خصوص پیامدهای اراضی خرده مالكی گفت: خرد شدن اراضی در گام اول هزینه تولید را افزایش می دهد زیرا كه اراضی خرد می شود و امكان استفاده از ادوات كشاورزی و مكانیزاسیون برای بهره بردار محدودیت ایجاد می كند.
علی بهنام فر در گفت و گو با ایرنا با بیان اینكه هزینه تولید برای كشاورزانی كه در اراضی خرد كار می كنند بالا می رود اظهار كرد: از سویی به دلیل اینكه قطعات كوچك است امكان اینكه هم آب و هم نهاده های كشاورزی از دسترس كشت خارج شود بسیار زیاد است در نتیجه بهره وری عوامل تولید را در اراضی كوچك بسیار پایین می آورد و با خرد شدن اراضی درآمد كشاورزان بسیار پایین می آید كه برای آنان توجیه اقتصادی ندارد.
وی علت اصلی خرد شدن زمین های كشاورزی را قانون عرف عنوان كرد و گفت: این قانون باعث شده اراضی قطعات بزرگ به قطعات كوچكتر تقسیم شود و هر سال و هر زمان كه جلوتر می رویم قطعات كوچكتر می شود كه در خراسان شمالی طبق سرشماری سال 93، 22 درصد بهره برداران قطعاتی كمتر از یك هكتار دارند ، 44 درصد آنان قطعات یك تا 5 هكتار، 29 درصد قطعات بین 5 و كمتر از 20 هكتار و 5 درصد بهره برداران قطعاتی بین 20 تا بالاتر از 20 هكتار دارند كه اغلب بهره برداران در قطعاتی كوچك كشاورزی خرده مالكی دارند.
بهنام فر با اشاره به سرانه جمعیت در زمین های كشاورزی افزود: سرانه اراضی در این استان با توجه به جمعیت با احتساب اراضی آیش به ازای هر نفر نیم هكتار و بدون احتساب اراضی آیش به ازای هر نفر سه دهم هكتار است كه از میانگین كشوری بالاتر است زیرا كه اغلب اراضی ما خرده مالكی هستند و تراكم جمعیت هم بیشتر است.
معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد كشاورزی خراسان شمالی سطح زیر كشت اراضی این استان را 393 هزار هكتار عنوان كرد و گفت: 82 هزار بهره بردار كشاورزی در این استان وجود دارد كه هر كشاورز به طور متوسط 4.7 دهم هكتار اراضی دارد.
بهنام فر با اشاره به تسهیلات دولت برای یكپارچه سازی زمین های كشاورزی افزود: هم اكنون برای یكپارچه سازی اراضی دولت از محل تملك استان و تملك ملی( اعتبارات بلاعوض دولت)، برای كسانیكه به صورت عام المنفعه هستند از طریق اعتبارات دولتی با متولی دستگاهای مربوطه(جهاد كشاورزی) برای یكپارچه سازی و تجهیز اراضی در سطح مزارع انجام می دهد.
وی با بیان اینكه 85 درصد بلاعوض و 15 درصد صاحبان اراضی كه كار تجهیز و نوسازی اراضی را انجام می دهند گفت: كانال انتقال آب و جاده بین مزارع برای اراضی كه به صورت یكپارچه انجام می گیرد در پروژه در دستور كار داریم.
خراسان شمالی 344 هزار هكتار زمین كشاورزی دارد كه سالانه بیش از2 میلیون انواع محصول از این سطح برداشت می شود.
6042/7186 گزارش از: فاطمه مقدسی باجگیران** انتشاردهنده: سید حسین قدسی