مین گذاری اوباما در مسیر خاورمیانه ای ترامپ

پس از اعلام موضع ممتنع دولت اوباما در نشست صدور قطعنامه ضد شهرك سازی روز جمعه گذشته كه با انتقادهای تند صهیونیست ها روبرو شد، جان كری وزیر خارجه آمریكا در نشست خبری روز چهارشنبه خود از «حقیقت تلخی» سخن گفت كه نتانیاهو باید آن را بپذیرد و آن «راه حل ایجاد دو كشور مستقل است، نه یك كشور اسرائیل.»
یك خوانش قدیمی تر درباره تلاش دولت اوباما برای به ثمر رساندن راه حل دو دولت این است كه مستاجران فعلی كاخ سفید نیاز به میراثی به جا مانده از خود درباره حل و فصل قضیه فلسطین دارند نظیر آنچه در توافق هسته ای با ایران روی داد و اینكه باراك اوباما بر خلاف بسیاری از روسای جمهور آمریكا، حل بحران خاورمیانه با محوریت فلسطین را در راس اولویت های دولت خود گنجانده، اما به این درك رسیده است كه دیگر روش های سنتی جواب نمی دهد.
این خوانش كه وال استریت ژورنال در مقالات متعدد بر آن تاكید می كند قائل به این است كه رسیدن به توافق بین دو طرف اسرائیلی و فلسطینی در شرایط فشار بر یك طرف معادله نفعی ندارد.
این نشریه آمریكایی می نویسد: یكی از این طرف ها (اسرائیل) كه برایش توافق صلح اهمیت ندارد در تلاش است تا با استفاده از روش های مختلف این توافق را تا پایان دولت اوباما به تاخیر بیندازد. رفتار بنیامین نتانیاهو هم همین را تایید می كند. او آشكارا دعوت اوباما برای حضور در كاخ سفید را به منظور بحث درباره روند صلح خاورمیانه در ماه های پایانی دولت وی نپذیرفت و این بهانه را مطرح كرد كه می خواهد از «هرگونه تاثیرگذاری احتمالی بر انتخابات آینده آمریكا» بركنار باشد و این در حالی است كه نتانیاهو همان كسی است كه در امور داخلی آمریكا با اعمال فشار بر اوباما در خلال رقابت های دور دوم انتخاباتی این كشور (سال 2012) دخالت كرد.
بروكینگز نیز حدود 9 ماه پیش نوشت: در چند ماه باقیمانده از دولت باراك اوباما، وقت آن رسیده است كه وی میراثی را در خاورمیانه آن گونه كه خود می خواهد به جا گذارد نه آن طور كه فشارهای نتانیاهو تعیین می كند. اوباما می تواند اولین رئیس جمهور آمریكا باشد كه نام خود را در تاریخ با اعتراف رسمی به دولت فلسطینی ماندگار می كند.
این نگاه بر این باور است كه با وجود مشغولیت ها و شكست های دولت اوباما در حوزه های شدیدا متشنج منطقه مانند سوریه، لیبی و یمن، فلسطین، همچنان در قلب تحولات خاورمیانه پرتنش ایستاده است و از این منظر شاید دولت اوباما، هرچند دیرهنگام به این صرافت رسیده باشد كه كلید حل بحران های منطقه در قضیه فلسطین نهفته است، اگر چه دیپلمات های آمریكایی معمولا در پایان دولت متبوع خود و آزادشدن از فشار لابی های اسرائیلی تلاش می كنند نظراتشان را تعدیل كنند و بهترین نمونه در این باره جیمی كارتر بود.
یك رهیافت دیگر به چرایی اتخاذ موضع تندتر از همیشه در واشنگتن علیه اسرائیل در سخنان وزیر خارجه فعلی آمریكا پنهان است. كری با تاكید بر اینكه راه حل دو دولت (فلسطینی و اسرائیلی) حالا در معرض «خطری جدی» قرار گرفته است یك اشاره معنادار دیگر هم داشت كه در رسانه ها كمتر دیده شد و آن اشاره، این عبارت بود: «تعیین سیاست ها درباره شهرك های اسرائیلی و قدس و راه حل دو دولت، دیگر به دولت ترامپ مربوط است.»
مفهوم عبارت اخیر وزیر خارجه آمریكا می تواند این باشد كه دولت اوباما با قرار نگرفتن در مسیر قطعنامه ضد شهركسازی علیه اسرائیل، اقدام بایسته را در قبال مساله خاورمیانه (به عنوان یكی از محوری ترین مسائل سیاست خارجی آمریكا) انجام داد و حالا دیگر دولت ترامپ در برابر كاری انجام شده قرار گرفته است.
ترامپ هم به خوبی معنای این اشاره دولت اوباما را دریافت كرد و در توییتر خود چنین نوشت: تمام تلاشم را خواهم كرد كه دستورات و بن بست های فتنه آمیز اوباما را لغو كنم. فكر می كردم دوره انتقالی آرام باشد؛ اما نیست.
صهیونیست ها اما پیش از این و در جریان تصویب قطعنامه ضد شهرك سازی اسرائیل در شورای امنیت سازمان ملل پیام های اقدام صریح دولت اوباما را از قرائتی اسرائیلی درك كرده بودند؛ جایی كه «ران درمر» سفیر اسرائیل در آمریكا گفت: آنچه این قطعنامه انجام داد، اعطای ذخیره ای به فلسطینیان در جنگ دیپلماتیك و حقوقی آنها علیه اسرائیل بود. آمریكا از این اقدام جلوگیری نكرد و موضعش مشخصا هماهنگ شده بود.
سی ان ان با استناد به سخنان این سفیر اسرائیلی تصریح می‌كند كه «برای اسرائیلی ها این قطعنامه نگران كننده است زیرا ترس از آن می رود كه فلسطینی ها برای درخواست مجازات ها و تحریم های بیشتر علیه تل آویو و نیز محاكمه نظامیان اسرائیلی در دادگاه های جنایی با حمایت سازمان ملل، تشجیع و ترغیب شوند.»
نگاه گلعاد آردان وزیر امور راهبردی رژیم صهیونیستی به سخنرانی جان كری از نگرانی های اسرائیلی فراتر می رود و جای دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریكا را هم در این قضیه مشخص می كند. آردان به شبكه صهیونیستی « I24news » می گوید: هدف سخنرانی (جان كری) به قید و بند كشیدن ترامپ و تخریب گام های آینده وی درباره روند صلح بین اسرائیل و فلسطینیان است.
به نظر نمی رسد كه مسیر دونالد ترامپ برای ریاست جمهوری آینده آمریكا گلباران و هموار باشد؛ این چیزی است كه ترامپ هم در توییت خود بدان اشاره می كند: « تمام تلاشم را خواهم كرد كه دستورات و بن بست های فتنه آمیز اوباما را لغو كنم. فكر می كردم دوره انتقالی آرام باشد؛ اما نیست.»
ظاهرا با اصرار و عزم ترامپ بر مخالفت با سیاست های هشت ساله دولت دموكرات ها، اوباما نیز در اندیشه مین گذاری مسیر رئیس جمهور جدید است یا به عبارت دیگر، قرار دادن دولت ترامپ در شرایطی مبهم كه ریسك بر هم زدن سازوكارهای قبلی را افزایش دهد.
روزنامه فرانسوی اكسپرس در این خصوص تصریح می كند كه قطعنامه ضد شهرك سازی رژیم صهیونیستی در همین چارچوب قابل ارزیابی است. شاید فن بدل در برابر اقدام ترامپ برای تعیین دیوید فریدمن (حامی ایدئولوژیك شهرك سازی و مخالف شدید راه حل دو دولت) به عنوان سفیر آینده آمریكا در تل آویو از سوی ترامپ همین باشد كه دولت اوباما چشمش را به روی قطعنامه ضد اسرائیلی در شورای امنیت ببندد و در تایید محكومیت تل آویو، سكوتی سنگین اختیار كند.
حال این سوال مطرح می شود كه آیا ترامپ می تواند قطعنامه ضد صهیونیستی را ابطال كند؟
واقعیت این است كه از لحاظ نظری چنین امری ممكن است، اما در میدان عمل تقریبا صفر است. برای چنین ابطالی، ترامپ ناچار خواهد شد قطعنامه ای جدید (2334) را پیشنهاد دهد. سپس نیاز به رای دستكم 9 دولت عضو در شورای امنیت در كنار آمریكا دارد البته مشروط بر اینكه چهار عضو دائم دیگر شورای امنیت یعنی روسیه، انگلیس، فرانسه و چین با این تصمیم مخالفت نكنند و این در حالی است كه اجماع بین المللی درباره غیرقانونی بودن شهركسازی های صهیونیستی در كرانه باختری و شرق قدس انكارناپذیر است.
شبس**9241** 1574 ** گزارش: جواد ارشادی** انتشار دهنده: محسن تهوری