سفارش یك مرجع تقلید به مردم تهران

چند سالی است كه سالروز میلاد حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در قالب هفته بزرگداشت در قبله تهران برگزار می شود تا مردم با ابعاد شخصیت علمی و دینی این دوست واقعی ائمه معصومین(ع) بیشتر آشنا شوند.
در واقع چهارم ربیع الثانی سالروز تولد حضرت عبدالعظیم حسنی است كه به روایتی در سال 173 هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود، ولی آستان حضرت عبدالعظیم برنامه های مفصلی برای این هفته درنظر گرفته است.
كنیه حضرت عبدالعظیم «ابوالقاسم» بود و نسبش با چهار واسطه به امام حسن مجتبی (ع) می رسید و به همین دلیل او را عبدالعظیم حسنی نامیدند.
این دانشمند بزرگ شیعه در طول حیات خود یعنی در عمر 79 ساله خود توانست محضر امام هفتم تا امام هادی (ع) را درك كند و بهره های علمی و معنوی از آن بزرگواران برچیند و احادیث بسیاری را از آنان برای شیعیان و پیروان راستین ائمه معصومین (ع) روایت كند.
شخصیت علمی و مورد اعتماد عبدالعظیم به گونه ای است كه گاهی امام هادی (ع) شیعیان را راهنمایی می كردند تا سوالات و مشكلات خود را از این دانشمند بپرسند.
یكی از امتیازات این دانشمند متقی، تواضع و فروتنی نسبت به ائمه معصومین (ع) بود، به گونه ای كه یك بار خدمت امام هادی (ع) رسید و عقاید دینی خود را بر آن حضرت عرضه كرد و امام نیز او را تایید كرده و در شان عبدالعظیم فرمود «انت ولینا حقا» یعنی تو دوست واقعی ما هستی.
زمانی كه امام رضا (ع) در مدینه به سر می برد، این امكان برای حضرت عبدالعظیم (ع) فراهم بود تا به محضر آن حضرت برسد و پس از شهادت آن امام یعنی در دوران امامت امام جواد (ع) كه در مدینه به سر می بردند، این توفیق همچنان برای حضرت عبدالعظیم (ع) فراهم بود تا با آن حضرت دیدار داشته باشد و از دانش آن بزرگوار، بهره گیرد و گاهی نیز سوالات خود را به صورت نامه از امام می پرسید و جواب مكتوب از امام دریافت می كرد.
شاید بتوان گفت سرشارترین و حساس ترین مقطع حیات حضرت عبدالعظیم، دوران امام هادی (ع) بود. گرچه امام دهم (ع) بخشی از عمر خویش را در یك منطقه حفاظت شده نظامی و تحت نظر، در سامرا گذراند و در آن دوران امكان ارتباط شیعیان با آن حضرت، كمتر و با مشكلاتی همراه بود؛ اما عبدالعظیم حسنی (ع) در همان زمان نیز به محضر امام هادی(ع) می رسید و از او رهنمود می گرفت.
زمانی كه این شیفته اهل بیت (ع) در سامرا به خدمت امام هادی (ع) می رسید و از محضرش استفاده می كرد؛ جاسوسان خلیفه ارتباط ایشان را با امام هادی (ع) گزارش نمودند و در پی آن، خلیفه دستور تعقیب و دستگیری وی را صادر كرد و لذا حضرت عبدالعظیم برای مصون ماندن از خطر خلیفه عباسی، خود را از چشم ماموران پنهان می كرد و در شهرهای مختلف به صورت ناشناس، رفت و آمد می كرد و این وضع ادامه داشت تا این كه به شهرری رسید.
وی به صورت یك مسافر ناشناس، وارد ری شد و در محله ساربان در كوی «سكه الحوالی» به منزل یكی از شیعیان رفت. مدتی در زیرزمین آن خانه به سر می برد و مردم از حضورش بی خبر بودند و تنها افراد انگشت شماری از شیعیان او را می شناختند و از حضورش در آن محله، مطلع بودند كه آنان هم می كوشیدند كه این خبر، فاش نشود تا خطری جان ایشان را تهدید نكند اما با گذشت زمان، افراد بیشتری حضرت عبدالعظیم (ع) را می شناختند و به خانه اش رفت و آمد می كردند تا از علوم و روایاتش بهره گیرند.
حضرت عبدالعظیم (ع) پس از سال ها مجاهدت در راه نشر معارف دین در پانزدهم شوال سال 252 هجری قمری وفات یافت و در منطقه ری به خاك سپرده شد.

** مقام علمی حضرت عبدالعظیم
شخصیت بزرگی همچون حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) روایتگر سخنان چهار امام معصوم(ع) بوده و دانشمندان به اعتبار سخن او احادیثی را از ائمه معصومین(ع) نقل كرده اند ولی اهمیت مقام علمی او زمانی بیشتر جلوه می كند كه امام معصوم(ع) شیعیان را برای گرفتن پاسخ های سوالات خود به او ارجاع می دهد.
حجت الاسلام حسن عامری پژوهشگر مذهبی به ایرنا گفت: با توجه به این كه حضرت عبدالعظیم محضر چهار معصوم یعنی امام كاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی (ع) را درك كرده و روایات مفصلی را از این بزرگواران نقل كرده كه این روایات، دائره المعارف بزرگی از معارف اسلامی را در بخش های تفسیری، فقهی و معارفی دربرمی گیرد.
وی از حضرت عبدالعظیم به عنوان یك محدث علیم یاد كرد و گفت:‌ در میان محدثان، كسانی وجود داشتند كه نقل روایت به الفاظ می كردند ولی ممكن بود خود از معانی آن بهره ای نبرند یا كم بهره ببرند اما حضرت عبدالعظیم حسنی در میان محدثان، شهره به این نام بود و علم فراوانی در مباحث تفسیری، فقهی و سایر معارف دینی داشت.
برخی از اندیشمندان، حضرت عبدالعظیم حسنی را به دلیل جایگاه بالای علمی به عنوان یاران خاص امام رضا(ع) می دانند.
حجت الاسلام محمد اخوان گفت: حضرت عبدالعظیم از جمله شخصیت های بزرگی دینی است و بنابر روایاتی از اصحاب خاص امام رضا (ع) بوده است كه از جمله می توان به روایتی از شیخ صدوق اشاره كرد كه «شخصی خدمت امام هادی(ع) رسید و آن حضرت پرسید كجا بودی و هنگامی كه این شیعه عرض كرد برای زیارت امام حسین(ع) آمده بودم، امام هادی(ع) فرمود اگر مزار عبدالعظیم را كه نزد شماست زیارت می كردید، مانند آن بود كه به زیارت امام حسین (ع) رفته باشید.»
وی همچنین گفت: یكی از شیعیان خدمت امام هادی (ع) رسید و مساله ای را مطرح كرد و امام فرمود هر زمانی كه در مسائل دینی به مشكلی برخورد كردی؛ از عبدالعظیم سوال كن و سلام مرا به او برسان.
مقام علمی حضرت عبدالعظیم به اعتقاد برخی صاحبنظران تا جایی است كه از وی به عنوان پایه گذار انقلاب فرهنگی و علمی در ری یاد می كنند.
حجت الاسلام عامری گفت: پس از ورود حضرت عبدالعظیم به ری، یك انقلاب بزرگ فرهنگی و علمی ایجاد شد و گرچه او به صورت مخفیانه وارد ری شد و كسی از وجودش اطلاع نداشت ولی شاگردان مكتب تشیع به محضر این دانشمند می رسیدند و در همان مدت كم از وجود وی استفاده می كردند.
وی افزود: به جز ورود امام رضا (ع) به طوس كه بحثی جداگانه را می طلبد، ورود حضرت عبدالعظیم حسنی به ری، وارد شدن «احمد بن موسی(ع)» معروف به شاهچراغ و حضرت معصومه(س) به شهرهای شیراز و قم معنای خاصی دارد و در واقع می توان گفت وجود این سه بزگوار سبب شروع یك انقلاب شیعی در میان مردم ایران شد.
این استاد حوزه اضافه كرد: گرچه به گفته برخی مورخان، در دوران صفویه زحمات زیادی برای تشیع كشیده شد، اما اصل تشیع در ایران به واسطه مجاهدت ها و تلاش های این سه بزرگوار بوده است و نیز گرچه آنها مدت كمی را در ایران بودند اما بركات وجودی این سه بزگوار سبب شد كه كشور شیعی داشته باشیم كه اینك نظر دنیا را به خود جلب كرده است.

** مروری بر حدیث عرض دین
در روایتی آمده است كه حضرت عبدالعظیم می‏گوید: به خدمت آقایم امام هادی(ع) رسیدم. پس چون چشمش به من افتاد، فرمود «آفرین بر تو ای ابوالقاسم! تو به درستی دوست ما هستی».
عبدالعظیم سپس از امام(ع) خواست تا دینش را بر آن حضرت عرضه كند تا اگر مورد رضایت امام(ع) است، تا زمانی كه خدا را ملاقات كند یعنی تا هنگام مرگ بر آن ثابت قدم بماند و امام از او خواست تا دینش را بیان كند.
آنگاه این دانشمند به بیان اصول اعتقادی خود و مسائلی در باب توحید، نبوت، امامت و معاد پرداخت و امام هادی(ع) خطاب به او فرمود: ای اباالقاسم! قسم به خدا، مطالبی كه گفتی، دین خدا است كه برای بندگانش برگزیده است، پس بر آن پایدار باش! خداوند تو را بر اعتقاد ثابت در دنیا و آخرت پایدار كند.
این برخورد و رفتار حضرت عبدالعظیم حسنی با امام هادی(ع) محكی برای هر مسلمان است تا دین و اصول اعتقادی خود را مرور كرده و تلاش نماید تا آخر بر این اصول پایدار بماند و برخی معتقدند حدیث عرض دین باعث عظمت بیشتر و شخصیت حضرت عبدالعظیم شد.
حجت الاسلام محمد اخوان درباره جایگاه عبدالعظیم حسنی(ع) به ایرنا گفت: آن چیزی كه باعث شد حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) مقامی رفیع و بلند داشته باشد؛ حدیث معروف عرض دین ایشان است كه دین خود را به امام زمان یعنی امام هادی(ع) عرضه كرد تا دچار انحراف در دین نشود.
این پژوهشگر مذهبی افزود: اگر كسی اعتقاد صحیحی داشته باشد؛ این اعتقاد سرمایه دنیوی و آخرتی او محسوب می شود و بر همین اساس اگر این عقیده، فاسد باشد برای صاحب این اعتقاد، تاثیر منفی در دنیا و آخرت خواهد داشت.
گرچه حضرت عبدالعظیم با حدیث عرض قصد داشت تا ایمان خود را محك زند و اعتقادات خود را محكمتر كند ولی این كار عبدالعظیم حكایت از ولایت پذیری او دارد.
حجت الاسلام حسن عامری استاد حوزه حضرت عبدالعظیم گفت: حدیث عرض دین نشانگر عمق بینش حضرت عبدالعظیم به ائمه معصومین(ع) است و به همین دلیل امام هادی(ع) از او به عنوان دوست و ولی یاد كرد و فرمود «انت ولینا حقا» كه نشان از گرایش و بینش آن حضرت داشت.
وی افزود: هنگامی كه آن حضرت خدمت امام هادی (ع) رسید و همه معارف دین اعم از توحید، نبوت و امامت را بیان كرد، در واقع با این كار خود خواست تا همه مردم به ویژه سادات حسنی و حسینی بدانند كه او به تعبیر ما مرید امام است و هرگز از ولایت دست برنداشته كه این مساله ویژگی بسیار بزرگی برای حضرت عبدالعظیم داد.
عامری اضافه كرد: حضرت عبدالعظیم یك مرید تام است و متاسفانه در زمان حاضر بعضی افراد به این مساله توجه ندارند در واقع مرید بودن و مطیع تام بودن را از دست داده اند ولی این موضوع در حضرت عبدالعظیم به عنوان فردی كه مسایل سیاسی را دنبال می كرد، به صورت كامل و جامع دیده می شود و این مساله سبب شد تا توطئه های زیادی كه برای ایجاد اختلاف میان سادات حسنی و حسینی طراحی شده بود، خنثی شود.
عامری همچنین به توطئه های دشمنان اشاره كرده و گفت: دشمنان اهل بیت(ع) از زمان زید فرزند امام سجاد(ع) با تقسیم بندی سادات به سادات حسنی و سادات حسینی، شكافی را در میان اهل بیت(ع) به وجود آوردند و طی تاریخ سعی كردند با ایجاد این شكاف در میان اهل بیت(ع) نیز اختلاف ایجاد كنند.
وی افزود: در زمان حضرت عبدالعظیم، به دلیل ویژگی های آن حضرت و ویژگی های خاصی كه میان سادات حسنی وجود داشت، فشارهای زیادی را وارد كردند و دسیسه های مختلفی را به وجود آوردند كه این دسیسه ها شامل تهمت به عبدالعظیم مبنی بر توطئه چینی در مورد اهل بیت(ع) و تهمت به اهل بیت(ع) مبنی بر دسیسه كردن نسبت به سادات حسنی بود ولی ارادت كامل عبدالعظیم به اهل بیت(ع)، سبب خنثی شدن توطئه های دشمن شد.
اخوان نیز به فاصله سنی امام دهم(ع) و حضرت عبدالعظیم اشاره كرد و گفت: یكی از علت های عظمت شخصیت عبدالعظیم (ع) این است كه وی خاضعانه دین خود را به امام هادی (ع) كه از نظر سنی بزرگتر از آن حضرت بوده، عرضه می كند و زمانی كه امام(ع) عقاید عبدالعظیم را درباره توحید، معرفت خدا، نبوت، معاد، سووال قبر، بهشت و جهنم، میزان و صراط، معراج، ولایت ائمه اطهار و شناخت حجت خدا می شنود، برای وی دعا می كند و از خدا می خواهد كه او را در اعتقادات خود ثابت قدم بدارد.
حدیث عرض دین درسی برای تمام شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) است تا از گزند شبهات و عقاید انحرافی دشمنان مصون مانده و خود را از این راه بیمه كنند.

** سفارش امام رضا (ع) از زبان حضرت عبدالعظیم
روزی امام رضا (ع) به حضرت عبدالعظیم فرمود: ای عبدالعظیم! سلام مرا به دوستانم برسان و به آنان بگو كه شیطان را به خودشان راه ندهند. آنان را به راست گویی و امانت داری و سكوت و ترك مجادله در كارهای بیهوده و دیدار از همدیگر و توجه به یكدیگر دستور بده. چرا كه اینها مایه نزدیك شدن به من است.
علی بن موسی الرضا (ع) افزودند: هرگز خودتان را مشغول دشمنی با یكدیگر نكنید. من با خود پیمان بسته ام كه هركسی چنین كند و یكی از دوستانم را به خشم آورد، از خدا بخواهم كه او را در دنیا به شدیدترین صورت عذاب كند و در آخرت نیز چنین كسی را از زیان كاران قرار دهد.

** شهرری، مركز حدیث شناسی
شهرری كه به قبله تهران معروف است در گذر تاریخ، فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته ولی آنچه كه موجب معروف شدن این شهر در میان شیعیان جهان شده، وجود مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی در این شهر است و برخی معتقدند به بركت این دانشمند بزرگ جهان تشیع، شهرری به یك مركز حدیث شناسی تبدیل شده است.
حجت الاسلام مرتضی چیت سازیان استاد حوزه و دانشگاه به خبرنگار معارف ایرنا گفت: حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) مایه بركت شهرری بوده و به همین جهت این شهر در طول تاریخ به عنوان یك مركز حدیث شناسی مطرح بوده است.
وی اظهار داشت: مرحوم كلینی، شیخ صدوق و بسیاری از بزرگانی كه در شهرری مدفون هستند و یا دانشمندانی كه مدتی را در این شهر گذرانده اند؛ در زمینه حدیث شناسی فعالیت داشتند.
این استاد دانشگاه با اشاره به این كه حضرت عبدالعظیم راوی حدیث از چهار امام معصوم(ع) بوده؛ اضافه كرد: روایات حضرت عبدالعظیم مورد قبول همه علمای شیعه و حدیث شناسان است.
وی تاسیس دانشگاه علوم حدیث در شهرری را به سبب جایگاه شهرستان ری در حدیث شناسی در سطح كشور دانست و آن را یكی از بركات وجود حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در شهرری دانست.
حضرت عبدالعظیم بنا به نقلی بر اثر بیماری در سال 252 هجری قمری در سن 79 سالگی در پانزدهم شوال چشم از جهان فرو بست و در شهرری به خاك سپرده شد؛ بارگاهی كه اینك زیارتگاه شیعیانی است كه از گوشه و كنار جهان بر اساس روایت «من زار عبدالعظیم بری كمن زار الحسین بكربلا»، زائر این حرم می شوند و مردم تهران نیز كه در ایام اربعین از كاروان پیاده روی نجف تا كربلا جا می مانند، دل های خود را با زیارت حرم حضرت عبدالعظیم التیام می بخشند.

** سفارش آیت الله بهجت به مردم تهران
حجت‌ الاسلام علی بهجت فرزند مرحوم آیت الله محمدتقی بهجت ضمن بیان خاطره ای درباره زیارت حرم حضرت عبدالعظیم گفت: در مسافرت‌هایی كه همراه آقا از تهران می‌گذشتیم، اصرار داشتند كه به حرم حضرت عبدالعظیم مشرف شوند، هم در مسیر رفت و هم در بازگشت.
وی افزود: از جمله در سفر به مشهد مقدس اصرار داشتند كه بر سر راه باید به حرم حضرت عبدالعظیم برویم و می‌فرمود «اگر اهل تهران هفته‌ای یك مرتبه به زیارتش نروند، جفا كرده‌اند».
فراهنگ**1003**1027**خبرنگار: محمدرضا جعفرملك** انتشار دهنده: دهقانی