آسیب های پیش روی ویلای نمازی و مدرسه عبدالله خان تهران و خانه ضیایی دزفول طی چند روز گذشته از جمله موضوع های برجسته و قابل توجه در حوزه میراث فرهنگی بود.
*** سرنوشت خانه نمازی در هاله ای از ابهام
ویلای نمازی، ساختمانی زیبا است كه «جو پونتی» معمار سرشناس ایتالیایی در سال 1339 آن را در خیابان نیاوران بنا نهاده است. به گزارش رسانه ها این خانه ارزشمند به تازگی از فهرست میراث ملی خارج و درختان آن قطع شده تا به جای آن یك هتل 20 طبقه ساخته شود.
به دنبال انتشار اخبار مربوط به تخریب احتمالی ویلای نمازی، «احمد حكیمی پور» رییس كمیته میراث فرهنگی شهرداری تهران، بیست و یكم آذرماه از رفتار دوگانه شهرداری تهران در برخورد با بناهای تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی كشور انتقاد كرد و گفت: این بنا یك اثر دوره مدرنیسم تهران است كه توسط جوپونتی معمار سرشناس ایتالیایی ساخته شده كه این اثر و یك بنای دیگر در بغداد جزو معدودكارهای وی در خاورمیانه و جهان است. این بنا سالها پیش به سفارش خاندان نمازی ساخته شده و به عنوان یادگار برای مردم پایتخت باقی مانده است.
وی افزود: حال ما به جای حفظ این یادگارها، درصدد تخریب آن بر آمده ایم و اخیرا طی مجوزی كه از سوی مدیریت پیشین اداره كل میراث فرهنگی تهران صادر شده است، قرار است جای این بنا یك هتل 20 طبقه ساخته شود و این درحالی است كه یونسكو ارزش زیادی برای آثار جوپونتی قائل است و هم اكنون ساختمان طراحی شده توسط این معمار در بغداد كه در جنگ سال 2003 میلادی آسیب دیده است، توسط یونسكو در حال مرمت است.
در همین پیوند، «متیو لیچیترا»، نوه دختری معمار ویلای نمازی در ایمیلی به كمیته مردم نهاد پیگیری حفاظت از خانه های تاریخی تهران، خواستار كمك برای حفاظت از میراث معماری پدربزرگ خود شده است.
روزنامه «همشهری» اما سیزدهم دی ماه، در گزارشی با عنوان «نهادهایی كه وظیفه حراست از میراث فرهنگی را بر‌عهده دارند از مسوولیت شانه خالی نكنند»، مسوولیت تخریب احتمالی خانه نمازی را متوجه میراث فرهنگی دانست. این در حالی است كه مجوز تخریب ین بنا در دوره مدیریت اجرایی دولت قبل صادر شده است.
همشهری به نقل از «محمدباقر خسروی» مدیر بافت و بناهای تاریخی معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران، در تشریح ماجرای خانه نمازی نوشت: مالك این ملك با توجه به اینكه برای شروع فعالیت خود نیاز به اخذ مجوز تخریب از سوی سازمان میراث فرهنگی داشته است، مبادرت به این امر كرده و پس از دریافت مجوز تخریب از سازمان میراث فرهنگی با اسناد و مجوزهای معتبر به شهرداری مراجعه و طبق ترتیبات قانونی موفق به اخذ مجوز احداث هتل در این ملك می شود.
به گفته خسروی، تغییر در مدیریت سازمان میراث فرهنگی منجر به طرح ادعایی تازه در خصوص این ملك می شود كه متأسفانه اعتراض از سوی نهادهای قضایی مورد قبول واقع نشده و رای به نفع مالك این ملك صادر می شود.
روزنامه «ایران» در بیست و نهم آذرماه امسال، در خصوص واكنش ها به خروج ویلای نمازی از فهرست ثبت ملی و تخریب احتمالی آن نوشت: خروج ویلای نمازی از فهرست ثبت ملی به واكنش تند افكارعمومی منجر شد. كاربران شبكه‌های اجتماعی با یادآوری ارزش‌های معماری این اثر نسبت به تخریب میراث معاصر تهران واكنش نشان دادند. اعتراض جامعه معماران ایرانی به سرنوشت ویلای نمازی واكنش‌ها را به سطح مطبوعات خارجی برد. گاردین و دیلی تلگراف در گزارش‌هایی به نقل از فعالان حوزه میراث فرهنگی نوشتند كه تاریخ معاصر برای ایران مهم نیست.خروج ویلای نمازی به نامه‌نگاری «محمد حسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كشور به شهرداری شد. او در این نامه از شهرداری خواست تا با خرید ویلای نمازی آن را از تیغ بلدوزرها برهاند.
*** مدرسه عبدالله خان؛ مرمت یا تخریب؟
مدرسه عبدالله خان بنایی ارزشمند در بازار بزازان تهران است كه گفته می شود این روزها عده ای به بهانه مرمت، مشغول حذف نشانه های تاریخی آن هستند. این بنای تاریخی كه افرادی چون «آقا میرزا حسین سبزواری» از شاگردان حكیم حاج «ملاهادی سبزواری» و «سید محمد كاظم عصّار» از فلاسفه بزرگ اخیر در آنجا به تحصیل پرداخته اند، این روزها رو به تخریب است.
روزنامه «آفتاب یزد» بیست و چهارم آبان ماه امسال، در گزارشی با عنوان «در بازار تاریخی تهران چه خبر است» از تخریب مدرسه عبدالله خان به بهانه مرمت خبر داد و نوشت: طاق های ورودی را سقفی با آجرهای سه سانتی زده اند، طوری كه طاق ورودی مدرسه تبدیل به سقفی تازه شده. روی گچ بری های تاریخی مدرسه را هم آجرهای زشتی با تركیب رنگ آبی و نارنجی پوشانده. اسمش مرمت مدرسه تاریخی عبدالله خان است، اما قصدش حذف تمام جزییات تاریخی این مدرسه است. اتفاقی كه در جداره اصلی بازار تهران، پشت در آهنی سیاه رنگی، به دور از چشم همگان در حال وقوع است را باید مرگ تدریجی یك بنای تاریخی دانست.
در این پیوند، «رجبعلی خسروآبادی» مدیر كل میراث فرهنگی استان تهران در حاشیه بازدیدش از نمایشگاه مطبوعات امسال ضمن مشاهده تصاویر گرفته شده از وضعیت مدرسه عبدالله خان، قول پیگیری وضعیت مرمت این بنا داده است.
آفتاب یزد سیزدهم دی ماه نیز از «ادامه تخریب مسجد عبدا... خان» خبر داد و در گزارشی نوشت: متولیان مسجد عبدالله خان بازار تهران قدم دیگری برای تخریب این مدرسه برداشتند و ضمن از بین بردن حوض اصلی این بنا، دیوارهای تازه در حیاط مسجد تاریخی ساخته اند. متولیان پیش از این نیز جزئیات تاریخی این بنا را به جای مرمت، تخریب كرده بودند و بر اساس دستور مدیركل میراث تهران باید این عملیات متوقف شده باشد.
به نوشته دیگر رسانه ها متولیان مدرسه تاریخی عبدالله خان نه تنها به قول خود برای برگرداندن این مدرسه به حالت تاریخی خود عمل نكرده اند، بلكه تا امروز بخش های زیادی از عناصر تاریخی مدرسه را كاملا حذف كرده اند و همچنان به ادامه این روند اصرار دارند.
در این ارتباط، «سپیده سیروس نیا» معاون میراث فرهنگی استان تهران طی روزهای اخیر در توصیف روند رسیدگی به پرونده مدرسه عبدالله خان گفته است: هفته گذشته در جلسه ای با حضور نماینده مدرسه، معاون شهرداری منطقه 12 تهران و نماینده اوقاف در اداره كل میراث فرهنگی استان تهران جلسه ای را برگزار كردیم و در صورتجلسه تنظیم شده تاكید شد كه باید وضعیت مدرسه به حالت اولیه خود برگردد و حتی نماینده مدرسه زیر آن را امضا كرد و رونوشت آن نامه به شهرداری منطقه فرستاده شد و در نامه ای كه بار دیگر به متولیان مدرسه فرستاده شد، تاكید كردیم كه براساس مفاد این صورت جلسه باید اقدامات مورد نظر میراث فرهنگی حتما اجرایی شود. به گفته سیروس نیا، با این وجود متاسفانه روز یكشنبه (12 دی) دیدیم كه آنها هیچ اقدامی براساس مفاد آن صورتجلسه و قولی كه داده‌اند انجام ندادند و حتی بخش های تاریخی زیادی از مدرسه را حذف كرده‌اند.
*** خانه ضیایی دزفول؛ بنایی رو به تخریب
خانه تاریخی ضیایی یكی از بناهای ارزشمند ملی و گنجینه ای از نقوش آجری مربوط به اوایل دوره قاجاریه، با مساحت 320 مترمربع در بافت تاریخی دزفول است كه این روزها زمزمه های ویرانی آن بر اثر بی توجهی برخی مسوولان به گوش می رسد.
خبرگزاری «ایرنا» دوازدهم مهرماه 1393 خورشیدی، به نقل از «غلامعلی باغبان كوچك» رییس وقت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول، از ویرانگی خانه تاریخی ضیایی در دزفول خبر داد و نوشت: خانه تاریخی ضیایی كه به ثبت ملی رسیده به دلیل فرسودگی، رطوبت، قدمت و قرار گرفتن در محدوده پروژه در دست احداث قائم در این منطقه دچار رانش شده و ورودی آن ویران شد. به گفته باغچه بان كوچك، به دنبال تخریب این خانه تاریخی، معاون عمرانی فرماندار و شهردار دزفول در محل حضور یافته و مقرر شد شهرداری نسبت به خرید این خانه از مالك و مرمت و بازسازی آن اقدام كند.
پس از 2 سال از نخستین اخطارها در خصوص تخریب خانه ضیایی، روزنامه آفتاب یزد پانزدهم دی ماه جاری، در گزارشی با عنوان «خانه تاریخی ضیایی دزفول رها شده است/ ویرانه ای باشكوه در انتظار جانی دوباره» نوشت: خانه تاریخی «ضیایی» یكی از بناهای ارزشمند ملی و گنجینه ای از نقوش آجری در بافت تاریخی دزفول است كه بر اثر بی توجهی متولیان رو به نابودی است. ...این بی توجهی ها به تخریب و آسیب دیدگی آثار و بناهای تاریخی موجود در استان به ویژه دزفول كه نوعی بی توجهی به پیشینه و هویت شهرستان محسوب می شود، مدتهاست كه به یك بحران جدی تبدیل شده، بحرانی كه گویا بسیار غریب است. ...هر چند در این میان نباید منكر برخی اقدامات بعضا لاك پشتی این نهادهای متولی در بحث بهسازی و مرمت آثار موجود در بافت تاریخی دزفول شد.
به نوشته این روزنامه، خانه تاریخی «ضیایی» از جمله بناهای باارزش و ثبت ملی بافت قدیم دزفول است كه با توجه به وضعیت به شدت نامناسب آن از نظر فیزیكی نیازمند احیا و توجه از سوی مسئولان متولی است؛ خانه ای كه این روزها با یك ویرانه تفاوت چندانی ندارد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار: مهتاب افشین نسب انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی**پژوهشم**9282** 9279
تاریخ انتشار: ۱۷ دی ۱۳۹۵ - ۱۵:۴۶
تهران- ایرنا- احتمال ویرانی ویلای نمازی از سازه های معماری ارزشمند تهران كه مجوز تخریب آن در دولت قبل صادر شده، نگرانی دوستداران میراث فرهنگی را به دنبال داشته است. تخریب خانه تاریخی «ضیایی» دزفول و نابودی برخی نشانه های تاریخی مدرسه «عبدالله خان» تهران به بهانه مرمتِ این میراث باقی مانده از دوره قاجار، از دیگر موضوع های مورد توجه رسانه ها طی روزهای اخیر در حوزه میراث فرهنگی بود.